Minicollege 1 – Introducti e en inhoudelijke inleiding over
wetenschapsgeschiedenis
Hoofdstuk 1:
Paragraaf 1: de dubbelzijdige betekenis van geografie. Enerzijds verwijzend naar een wetenschap,
anderzijds verwijzend naar een stukje werkelijkheid, zoals de geografie van de Randstad. Ook het
onderscheid tussen internalisme en externalisme. De wetenschapsgeschiedenis wordt er besproken
Paragraaf 2: 2 bescheiden empirische onderzoekjes over het aantal zelfdodingen per seizoen, men
denkt dat er meer zijn rond winter/herfst. Ook over afstanden in heel EU. Plaatsen in oost-EU
worden verder weg gelegd dan de realiteit en dan zuid-EU steden. Onjuiste antwoorden. Deze
onderzoekjes zijn voorbeelden van de geosofie. Geosofie wetenschap, een specialisatie binnen de
geografie die onderzoek doet naar de beelden die gewone mensen hebben van de geografische
werkelijkheid. Bijv: heeft de natuur invloed op de mens? Geosofen (bedacht door Wright) bestuderen
wel op wetenschappelijke manier, het onderzoek van alledaagse mensen. Dit is een onderdeel van de
mentaliteitsgeschiedenis. Mentaliteitshistorici onderzoeken alledaagse denkbeelden/leven van
mensen in de loop van de geschiedenis. Hoe denkt men over de dood?
Dit contrasteert met de ideeëngeschiedenis. Dit is de geschiedenis van mensen die filosoof, theoloog,
wetenschapper etc. zijn. HGH is primair ideeëngeschiedenis. De geschiedenis van wetenschappelijke
ideeën die zijn geformuleerd en getoetst door geografen die vaak werkzaam zijn op een universiteit.
Paragraaf 3: Geosofie is vooral een kwestie van geloofskennis, het geloof dat bepaalde situaties zijn
zoals ze zijn. Terwijl wetenschappers veel meer zeggen dat je kennis ook moet toetsen aan de
werkelijkheid, observatiekennis. Observatiekennis corrigeert uiteindelijk altijd de geloofskennis. Zie
de reizen van Columbus hij baseerde op de Bijbel dat er 3 continenten waren, hij geloofde
Ptolemaeus die had vastgesteld dat de aarde een bol was (omtrek was verkeerd). Door zijn verkeerde
overtuigingen ging hij ervan uit dat hij Azië had bereikt. Hij is er nooit achter gekomen dat hij een
nieuw werelddeel had ontdekt. Observatiekennis corrigeert zo dus altijd geloofskennis.
Hoofdstuk 2:
Gewijd aan de wetenschappelijke geografie, zoals die werd beoefent voordat de geografie een
universitaire wetenschap werd. Geografie is eeuwenoud, vanaf de klassieke oudheid was geografie al
een wetenschap, maar buiten de universitaire muren. In dit hoofdstuk wordt duidelijk dat geografie
opbloeit als wetenschap in samenlevingen die territoriaal expansief zijn. Zo zie je in de
Grieks/Romeinse tijd dat geografie belangrijk is omdat ze expansieve samenlevingen zijn. Van de
onbekende gebieden willen ze achterhalen welke mensen er wonen, culturen, klimaat etc. In de
middeleeuwen is EU niet meer expansief, afgezien van de kruistochten naar Jeruzalem. De geografie
stelt in de christelijke middeleeuwen dan ook weinig voor. In de Islamitische culturen is er wel sprake
van expansie, dus in die samenlevingen is geografie een belangrijk vak. Belangrijke geograaf in deze
wereld was Ibn Battuta. Goegrafie wordt in EU weer belangrijk vanaf het moment dat er weer
ontdekkingsreizen komen rond 1500. Geografie wordt nogmaals belangrijk eind 19 e eeuw, tijdens de
Industriële Revolutie wanneer Staten steeds meer nieuw gebied te verwerven, zoals in 1884/85 de
conferentie van Berlijn, waarin EU Afrika verdeelt. NL is hier niet bij want zij hadden hun handen vol
aan Nederlands-Indië. België was er wel bij Congo. Duitsland was in 1870 pas 1 land, maar ook zij
willen koloniën. Men wist wel dat je niks aan deze landen had, als je er niks van wist expedities
naar Afrika om het in kaart te brengen en grondstoffen te vinden. Onbekende gebieden moest je dus
in kaart brengen, vruchtbare gronden, vaarbare rivieren, ertsen, havens etc. werk voor geografen.
Ook hier nog steeds de verbinding tussen territoriale expansie en geografische bloei. Die relatie
wordt pas rond 1940 verbroken.
, Wat zeggen de paragraaftitels over de inhoud?
Hoofdstuk 3:
Vertelt onder welke maatschappelijke omstandigheden er een behoefte ontstaat om opleidingen
geografie op universiteiten te starten koloniale wedloop, industriële revolutie, nationalisme.
Uitdraai openingscollege:
pijlenschema voorbeeld van een institutionele geschiedschrijving. Het laat zien hoe in
verschillende landen verschillende institutionele ontwikkelingen zijn geweest niet belangrijk.
Vergeten meteorologen: probeert te nuanceren hoe belangrijk individuele wetenschappers zijn voor
het verklaren van de opbloei van een bepaalde wetenschap tegenover de nadruk van
maatschappelijke omstandigheden waaronder deze wetenschappers werken. Vroeger:
wetenschappers zijn een product van geniale individuen. Tegenwoordig ligt de nadruk meer op de
maatschappelijke omstandigheden waaronder zij werken. Het is niet het een of het ander. In 1800 is
er al een grote verzamelhoede aan geografische gegevens, maar er komt niks van terecht door
ongunstige maatschappelijke omstandigheden geen behoefte aan meteorologische kennis. In
1850 wordt het een ander verhaal. NL is dan volop bezig met industrialisatie, exploitatie van kolonies,
handel en verstelijking bloeien op. In deze moderniserende samenleving is er wel behoefte aan
dergelijke kennis. Maatschappelijke omstandigheden zijn veel beter. Individuen zijn ook belangrijk
Buys Ballot. Verwerving van overheidssteun was het belangrijkst voor Ballots succes.
Meteorologie en geologie worden rond 1850 universitaire wetenschappen om dezelfde redenen,
behoefte aan kennis door maatschappelijke omstandigheden. Rond 1880 komt er de geografie bij. Zij
moeten bewijzen dat ze andere vragen willen beantwoorden dan de geologen, vooral fysische
geografie dus moeilijk. Dit gold ook voor sociaal geografen, hoezo anders dan geschiedenis? Nieuw
benoemde geografen proberen in een oratie duidelijk te maken wat het antwoord is op de vraag:
wat is geografie, hoezo zijn zij uniek? Wat maakt het een eigen niche/domein. Geografie mocht
maatschappelijk bestaan, maar ook wetenschappelijk? Oratie: binnen een jaar nadat iemand
benoemd is tot hoogleraar, moet hij een openbare lezing houden, waarbij er bekenden, studenten en
collega’s komen, maar ook pedel met allemaal hoogleraren in toga, over wat zijn visie is over het vak.
Er zijn veel antwoorden mogelijk op de vraag wat geografie is. Een beperkt aantal is succesvol
geweest, die worden in HGH behandeld. Vidal was heel succesvol in Frankrijk, waardoor er lang
volgens zijn school werd gewerkt. De antwoorden zijn ook heel verschillend. Vidal: geschiedkundige.
Ratzel: bioloog.
Minicollege 2 – Geografi e als ecologische wetenschap
Hoofdstuk 4:
de machtige natuur, geeft al aan dat de mens onderworpen is aan de natuur. De mens heeft weinig
vrijheid en wordt gedwongen zich aan te passen een de fysisch-geografische omgeving. Paragraaf
Ratzel: leven en werk van een Wilhelminische geograaf wat betekent dit Wilhelminisch? Typische
tentamenvraag: verwijst ernaar dat Ratzel werkt in de tijd van keizer Wilhelm I (overlijd in 1888),
daarna komt kort zijn zoon Friedrich en daarna komt zijn zoon weer Wilhelm II (1918), hij blijft tot na
het verliezen van WOI, waarna hij naar Nederland vlucht. Hij verbleef in Doorn in het buitenhuis. Huis
Doorn waar Wilhelm II nog 23 jaar verbleef staat vol met spullen die hij meenam tijdens zijn vlucht en
is echt een plaats van de Europese geschiedenis, een plaats van herinnering. Waarom is Ratzel nou
Wilhelminisch? hij is voortdurend bezig in zijn geografie om deze in dienst te stellen van het
keizerrijk. Duitsland is een opkomende macht, met een sterke mate van industrialisatie, zoals het
Ruhrgebied. Duitsland wil een wereldmacht worden op hetzelfde niveau als GB, VS en Rusland.
