Vraag 1 (15 punten)
Het begrip ‘deterministisch wordt vaak gekoppeld aan biologische verklaringen voor
crimineel gedrag.
a) Leg uit wat met het begrip deterministisch bedoeld wordt en waarom een biologische
verklaring een deterministische verklaring zou zijn. (7 punten)
Determinisme houdt in dat men verklaringen zoekt voor gedrag. Deterministen gaan er
vanuit dat mensen geen vrije wil hebben, maar dat al het gedrag is te herleiden tot eerdere
biologische of omgevingsfactoren. Bij biologische verklaringen voor crimineel gedrag wordt
er vanuit gegaan dat menselijk gedrag een product is van natuurlijke invloeden. Een
biologische verklaring geeft een verklaring voor gedrag vanuit biologisch oogpunt en valt dus
binnen het determinisme.
Aanvulling: vrije wil en rationele keuze hebben volgens deterministische benaderingen geen
invloed op ons gedrag. Verschillende biologische benaderingen kunnen deterministische
verklaringen zijn doordat iemand bijvoorbeeld wordt geboren met een kleine prefrontale
cortex en hierdoor pleegt hij later in zijn leven een delict.
b) Welke mythe bestaat er over het biocriminologisch perspectief en leg uit waarom dit een
mythe is. (8 punten)
De mythe dat biologische factoren onveranderbaar zijn en dat alles al vaststaat bij de
geboorte. Dit is niet waar. Omgevingsfactoren kunnen namelijk invloed hebben op
biologische factoren, waardoor zij kunnen veranderen. Een voorbeeld hiervan zijn genen; die
kunnen namelijk aan- of uitgezet worden door invloeden uit de omgeving. Het is dus niet zo
dat iemand wordt geboren met verschillende biologische eigenschappen die de rest van zijn
leven niet meer veranderen en daarom zijn toekomst al vastligt.
Vraag 2 (10 punten)
Beschrijf de persoonlijkheidsdimensies (clusters) die Eysenck onderscheidde en beschrijf
hoe volgens hem iemand met een psychopathische persoonlijkheid getypeerd kan worden.
Noem een beperking van persoonlijkheidstheorieën (trait-based) in het verklaren van
crimineel gedrag.
Volgens Eysenck komen aangeboren trekken tot uiting door omgeving. Hierbij heeft hij het
PEN model ontwikkeld. Hierin onderscheidt hij drie persoonlijkheidsdimensies:
1. Psychoticisme: erg impulsief, weinig empathie, wreed, ongevoelig.
2. Extraversie: veel behoefte aan verandering, drukte en opwinding. Neemt veel risico’s.
3. Neuroticisme: emotioneel niet stabiel, heftige stressreacties.
Mensen met een psychopathische persoonlijkheid scoren volgens Eysenck hoog op alle drie
deze dimensies. Een beperking van persoonlijkheidstheorieën is dat
persoonlijkheidskenmerken geen onafhankelijke en directe voorspellers zijn van crimineel
gedrag. Wanneer iemand criminele eigenschappen bezit, betekent dat dus niet dat diegene
direct crimineel is. Het bezit van criminele eigenschappen leidt ertoe dat een individu een
verhoogd risico heeft op het plegen van criminaliteit. Dit risico wordt pas gerealiseerd
wanneer dit individu met de ‘juiste’ omstandigheden wordt geconfronteerd, waar deze
eigenschappen tot uiting kunnen komen.
Aanvulling: uit onderzoek is gebleken dat niet alle criminelen hetzelfde scoren op deze drie
kenmerken. Delinquenten lijken niet dezelfde kenmerken te delen en daarom niet per se
dezelfde persoonlijkheidskenmerken delen kritiek specifiek op deze theorie.
,Vraag 3 (10 punten)
Leg uit hoe volgens de differentiële associatietheorie criminaliteit verklaard kan worden.
Volgens de differentiële associatietheorie van Sutherland zal iemand zich sneller crimineel
gedragen, naarmate hij meer in contact is gekomen met mensen die zich crimineel gedragen
en dus wordt blootgesteld aan criminele opvattingen. Iedereen komt dus ‘onschuldig’ ter
wereld en leert om crimineel te worden door de omgang met criminele individuen. Volgens
deze theorie vindt het leerproces plaats in kleine, intieme groepen. Binnen deze groepen
leert iemand technieken om criminaliteit te plegen, maar ook waarden, normen en motieven.
In een criminele groep leert iemand bijvoorbeeld ook bepaalde definities die ervoor zorgen
dat het overtreden van de wet zijn norm wordt en waarmee hij zijn gedrag kan
rechtvaardigen. Iemand wordt delinquent wanneer hij veel definities heeft geleerd die
criminaliteit rechtvaardigen en weinig definities kent die dit doen. Wanneer iemand veel
definities kent die regels overtreden goedkeuren, zal hij zich associëren met groepen die
dezelfde definities hanteren. Of iemand wel of geen crimineel gedrag vertoont, hangt volgens
deze theorie af van:
- frequentie
- duur van de interactie
- hoe vroeg in het leven iemand dit criminele gedrag heeft aangeleerd
- de intensiteit van de interacties
Aanvulling: voorbeeldvraag tentamen : blz 132 van je boek: leg bijvoorbeeld 5 van de 9
punten uit van de theorie van Sutherland.
Vraag 4 (15 punten)
a. Beschrijf de verschillende componenten van sociale bindingen zoals Hirschi die
onderscheidt in zijn sociale controle theorie. (7 punten)
Sociale bindingen bestaan volgens Hirschi uit:
- attachment: gaat om het geven om andere mensen en is gebaseerd op vertrouwen
en respect.
- commitment: gaat om de toewijding die iemand heeft om conventioneel gedrag te
vertonen en conventionele doelen na te streven. Het gaat hierbij om een kosten-
batenafweging; een individu gaat bij zichzelf na wat hij zal verliezen wanneer hij
criminaliteit zal plegen en geen conventioneel gedrag vertoont.
- involvement: beschrijft in hoeverre iemand betrokken is bij conventionele activiteiten.
Wanneer iemand veel tijd besteed aan dit soort activiteiten, heeft hij minder tijd om
criminele activiteiten te ondernemen.
- belief: in hoeverre iemand respect heeft voor normen, waarden en autoriteiten in een
samenleving.
Aanvulling: Hirschi zegt dat sociale controle betekent dat mensen investeren in het
conventionele en dat die investeringen de basis zijn van hoe mensen zich gedragen. Goede
bindingen met de samenleving; kosten-baten afweging, kosten zijn hoog bij delicten plegen.
Door middel van de bindingen is een controle op zijn gedrag mogelijk.
Blz. 156 en 157 boek
Attachment: gehechtheid aan significante personen, vaak volwassenen, leren je aan wat
goed en fout is, dat je andermans meningen moet respecteren, geven om anderen, er wordt
wederzijds vertrouwen opgebouwd.
Commitment: toewijding aan conventionele doelen: bijv. een opleiding volgen en een
gezinsleven. Investeren in die doelen inclusief doen wat je belooft hebt: bijv. als je aan je
ouders hebt beloofd dat je die bepaalde opleiding ging volgen.
, Involvement: tijdsbesteding in conventionele activiteiten; activiteiten die door iedereen
worden goedgekeurd en die je tijd vullen.
Belief: patronen die je hebt ontwikkeld waarbij je respect hebt voor hogere autoriteit die de
grenzen bepaalt over wat goed en fout is.
b. Leg uit wat waarom er een relatie is tussen sociale bindingen en criminaliteit. (8 punten)
Volgens Hirschi zou iedereen criminaliteit plegen als ze niet bang waren voor de
consequenties van hun gedrag. Sociale bindingen weerhouden ons van deviant gedrag. Als
iemand zich verbonden voelt met de mensen om zich heen, bijvoorbeeld zijn ouders, zou het
plegen van criminaliteit een te groot risico zijn omdat dit kan zorgen voor het verliezen van
deze bindingen. Iemand die zich niet verbonden voelt met de samenleving, zou in dat opzicht
weinig te verliezen hebben en zou daarom wel criminaliteit plegen. Of iemand veel sociale
bindingen heeft, wordt gemeten aan de hand van de vier bovenstaande componenten. Deze
vier componenten hangen samen met elkaar.
Aanvulling: bij attachment krijgt je aangeleerd van je ouders hoe je je moet gedragen en krijg
je bindingen met verantwoordelijke personen in je leven. Dit is de basis voor alles. Als er
geen goede binding is, is het lastig om voor jezelf uit te zoeken welke doelen je moet
nastreven: je ouders vertellen je bijv. niet dat je school moet afmaken. Wanneer de
commitment niet is bij de doelen van de samenleving voel je er minder voor om mee te doen
aan de conventionele doelen en zet je je af tegen wat men als goed beschouwt. Bij de
laatste stap heb je dus geen respect voor autoriteit en de hierbij horende grenzen en is het
dus makkelijk om hier overheen te gaan.
Vraag 5 (15 punten)
Twee meer recente ecologische theorieën zijn Broken windows en Defensible space. Een
belangrijk verschil tussen deze twee theorieën is het verschil tussen environmental design en
environmental management.
a. Welke van deze twee theorieën (Broken windows of Defensible space) hoort bij welke
noemer (environmental design of environmental management)? Betrek in je antwoord ook
een uitleg ten aanzien van waarom dat zo is. (8 punten)
Environmental design: omgeving op een bepaalde manier opbouwen om criminaliteit tegen
te gaan, bij het bouwen van de stad rekening houden met factoren die de sociale omgeving
kunnen versterken Defensible space, de inrichting van een omgeving kan zorgen dat
criminaliteit kan worden tegengegaan. 4 eisen: territorialiteit, toezicht, safe image (veilig
imago), beschermd milieu (samenkomen van bijv. recreatie, winkels, woningen).
Environmental management: omgeving goed blijven verzorgen en onderhouden zodra
deze al gebouwd is Broken windows, verloedering zorgt voor een slecht beeld dat zich
openstelt voor criminaliteit. Management is dus de buurt opknappen en beter onderhouden.
De wijk is dus al gebouwd hier! Door de onrust en ‘troep’ in de buurt voelen inwoners zich
niet meer betrokken erbij. Verantwoordelijkheidsgevoel valt weg. Er is geen direct verband
tussen overlast en criminaliteit
b. Een andere moderne ecologische theorie is Collective Efficacy. Leg uit wat men bedoelt
met deze term (collective efficacy) en hoe deze theorie criminaliteit verklaart. (7 punten)
Collective efficacy: de capaciteit van de buurt om orde te handhaven op publieke plekken.
Het wil sociale desorganisatie voorkomen. Het gaat erom dat buurtbewoners ook echt
overgaan te actie, dus iedereen draagt wat bij hieraan. Bereidheid om sociale bindingen te
activeren! Banden hoeven niet per se sterk te zijn, maar ze moeten tot actie overgaan. Men
heeft gedeelde verwachtingen over wat er moet gebeuren. Criminaliteit ontstaat wanneer
