Module 7 Zorginnovatie in de
praktijk
Onderzoeksvoorstel
Meldingsbereidheid van verpleegkundigen
bij incidenten
, Inleiding
Medische incidenten bedreigen het leven en de gezondheid van patiënten, verhogen medische
kosten en kunnen leiden tot medische geschillen. Een groot deel van medische incidenten wordt niet
gemeld (Chen, et al., 2017). Onder medische incidenten worden fouten of letsels bij de patiënt
verstaan, welke het gevolg zijn van een reeks gebeurtenissen in plaats van opzettelijk handelen door
een individu (Vincent, Neale, & Woloshynowych, 2001).
Patiëntveiligheid staat sinds het verschijnen van het rapport ‘’To err is Human’’ (Institute of Medicine
(US) Committee on Quality of Health care in America, 2000) internationaal hoog op de zorgagenda.
Onder patiëntveiligheid wordt verstaan dat een patiënt niet blootgesteld wordt aan gevaar en dat
voorkomen wordt dat een patiënt schade oploopt tijdens een behandeling of opname in het
ziekenhuis (Health Quality Ontario, 2017).
De meldingsbereidheid van medische incidenten door verpleegkundigen is internationaal onderzocht
door: Chiang, Lin, Hsu, & Ma (2010), Espin, Wickson-Griffiths, Wilson, & Lingard (2010) en Winsvold
Prang & Jelsness-Jørgensen (2014). Hieruit kwam naar voren dat factoren die van invloed zijn op het
melden van medische incidenten door verpleegkundigen betrekking hebben op de professionele
omgeving, een duidelijke meldingsprocedure en waargenomen gevolgen van een melding. Deze
factoren zijn onder andere: angst, zelfvertrouwen, ervaring bij het melden van een incident en de
visie van verpleegkundigen op kwaliteit van zorg. Uit onderzoek van Chiang & Pepper (2006) zijn de
volgende factoren naar voren gekomen: angst om hun baan te verliezen, reputatieschade (negatieve
uitlatingen over persoon) en de werkomgeving (sfeer en relaties).
Het beïnvloedt het belang van het melden van medische incidenten en de meldingsbereidheid.
Verpleegkundigen zijn de grootste groep beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg. Zij kunnen
goed problemen signaleren, aangezien zij in de frontlinie staan (Chen, et al., 2017). Onder
meldingsbereidheid wordt verstaan: de gezindheid om een melding te doen van een incident (van
Dale, 2020).
In 2004 werd voor de eerste keer onderzoek gedaan naar schade door (bijna) incidenten bij
patiënten in Nederlandse ziekenhuizen. Hierbij kwam naar voren dat ongeveer 1735 patiënten
overleden zijn door een vermijdbaar incident, 6000 patiënten hebben onbedoeld blijvende schade
opgelopen, die hoogstwaarschijnlijk voorkomen had kunnen worden. Om deze aantallen te halveren,
is één van de maatregelen de implementatie van Veilig Incidenten Melden (VIM). Incidenten en bijna
incidenten worden omschreven als een onbedoelde gebeurtenis tijdens het zorgproces, die tot
schade heeft geleid aan de patiënt of (nog) kan leiden (VMSzorg, 2009).
VIM is om patiëntveiligheid in de Nederlandse ziekenhuizen te verbeteren. Het is een methode die
ontworpen is om incidenten veilig te melden en te onderzoeken. Het is niet alleen nodig om te kijken
wát er is gebeurd, maar ook het waarom te achterhalen. Alleen als duidelijk is waarom een incident
is ontstaan, kunnen effectieve maatregelen worden genomen om in het vervolg dergelijke incidenten
te voorkomen (VMSzorg, 2009). Daarnaast is een (interne procedure voor het melden van
incidenten) VIM-systeem sinds 1 juli 2016 verplicht op grond van de Wet kwaliteit, klachten en
geschillen zorg (Wkkgz) voor alle zorgaanbieders.
De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) groeit mee met deze ontwikkeling en kijkt steeds meer
naar het lerend vermogen van zorgaanbieders. De reden dat het voor zorgaanbieders belangrijk is
om complicaties, incidenten en calamiteiten te herkennen en benoemen, is om ervan te leren;
ongewenste uitkomsten gebruiken om de zorg in de toekomst te verbeteren (Inspectie voor de
Gezondheidszorg, 2016).
Zorginnovatie in de praktijk
2
