Samenvatting
Samenvatting Biologie – Biologie voor jou – 5 VWO – H2 Waarneming en gedrag
- Vak
- Biologie
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting: Biologie – Biologie voor jou – 5 VWO – H2 Waarneming en gedrag
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Joël Smit | 5V.biol3Biologie – H2 Waarneming en gedrag
BS 2.1 Het zintuigstelsel
Zintuigen = Gevoelige meetinstrumenten die energie en stoffen in interne en externe milieu kunnen
waarnemen → Bv. temperatuur, druk, licht, concentraties opgeloste stoffen → Via impulsen gaat
informatie naar hersenen
Interne en externe prikkels
Zintuigstelsel bestaat uit verschillende zintuigen → In rode
gebieden in afbeelding liggen zintuigcellen (= receptoren)
Zintuigen ontvangen prikkels uit:
• Externe milieu → Externe prikkels → Bv. gehoor- en
gezichtszintuig
• Interne milieu → Interne prikkels → Bv. osmo- en pH-receptoren → Worden gebruikt bij
homeostatische regelmechanismen
▪ Osmoreceptoren in hypothalamus bepalen osmotische waarde van bloedplasma en
beïnvloeden daarmee urineproductie
▪ Proprioreceptoren = Zintuigen die verandering van spanning van spier of verandering
in stand van lichaamsdeel registreren → Bv. spierspoeltjes, evenwichtszintuigen
Via impulsen en neuronen (= conductoren) wordt informatie van zintuigen doorgegeven aan centrale
zenuwstelsel → We reageren voortdurend op prikkels door effectoren als spieren en klieren
Verschillende groepen receptoren → Afhankelijk van type prikkel waar zintuigen op reageren:
• Mechanische receptoren → Reageren op vormen van mechanische energie → Ontstaat
impuls in mechanische receptor wanneer celmembraan buigt of uitrekt → Bv. aanraking,
druk, beweging, geluid
▪ Gehoorreceptoren en evenwichtsreceptoren → Mechanische
receptoren met zeer fijne haartjes → Als vloeistof waarin zij zich
bevinden beweegt, buigen haartjes en vervormt celmembraan →
Hierdoor ontstaat impuls
▪ Tastreceptoren en drukreceptoren → Mechanische receptoren waarin impuls
ontstaat als celmembraan wordt vervormd door lichte aanraking of druk:
▪ Tastreceptoren liggen vlak onder opperhuid
▪ Drukreceptoren liggen dieper in huid
• Chemische receptoren → Kunnen bepaalde moleculen uit omgeving binden → Bv.
smaakreceptoren binden opgeloste moleculen, reukreceptoren binden moleculen uit lucht
→ Hierdoor ontstaat impuls in zintuigcellen
• Temperatuurreceptoren in huid reageren op warmte en kou → Als temperatuur in receptor
boven of onder normwaarde komt, ontstaat impuls
• Pijnreceptoren bevinden zich in hele lichaam en zijn uiteinden van bepaalde neuronen →
Ontstaat imuls in receptoren door:
▪ Extreme druk
▪ Extreme temperaturen
▪ Stoffen die vrijkomen bij beschadiging of ontsteking van weefsel
• Lichtreceptoren = Fotoreceptoren → Ontstaat impuls door zichtbaar licht
1
, Joël Smit | 5V.biol3
Het ontstaan van impulsen in zintuigcellen
Zintuigcellen zijn gespecialiseerde neuronen of uitlopers van neuronen → Ontstaat impuls als prikkel
sterker is dan drempelwaarde = Prikkeldrempel
Adequate prikkel voor bv. lichtreceptoren is licht → Voor licht is prikkeldrempel lager dan voor
andere niet-adequate prikkels
Als prikkel sterker is, is impulsfrequentie in aangesloten sensorische neuron hoger → Als prikkel
langer aanhoudt, wordt prikkeldrempel hoger en neemt impulsfrequentie af → Adaptatie =
Gewenning = Aanpassing van gevoeligheid van zintuig aan aanhoudende prikkelsterkte:
• Verhoging van prikkeldrempel → Voorkomt dat centrale zenuwstelsel overbelast raakt met
onbelangrijke informatie
• Verlaging van prikkeldrempel → Zorgt ervoor dat centrale zenuwstelsel voldoende
informatie krijgt
Bv. in koud water, na tijdje voel je dit niet meer → Door adaptatie neemt prikkeldrempel toe en
neemt waarnemingsbereik toe → Zintuig zal vooral informatie over veranderingen doorgeven →
Levert organisme meer en betere informatie op
BS 2.2 Het oog
De bouw van de ogen
Harde oogvlies = Witte gedeelte van oog → Stevig vlies dat binnenste van oog
bescherming geeft → Aan voorzijde gaat harde oogvlies over in hoornvlies →
Doorzichtig zodat licht oog kan binnenvallen → Hoornvlies krijgt zuurstof door
traanvocht en vocht uit voorste oogkamer
Iris = Regenboogvlies = Gekleurde gedeelte van oog → Kleur veroorzaakt door pigmenten
Pupil = Opening in iris → Iris regelt hoeveelheid licht die via pupil oog binnenvalt door pupil
groter of kleiner te maken
Traanklieren liggen onder huid boven ogen → Produceren traanvocht dat door oogleden
over oog wordt verspreid:
• Beschermt ogen tegen uitdroging
• Reinigt ogen door kleine stofjes of prikkelende stoffen weg te
spoelen
In ooghoeken zitten 2 kleine openingen → Hierdoor komt traanvocht
terecht in traanbuizen → Wordt afgevoerd naar neusholte
Oogspieren zijn aan harde oogvlies bevestigd → Draaien ogen in gewenste
richting
Oog is voor grootste deel gevuld met geleiachtige massa = Glasachtig lichaam
Wand van oog bestaat uit 3 lagen:
• Harde oogvlies
• Vaatvlies → Onder harde oogvlies → Bevat veel bloedvaten en zorgt voor voeding van groot
deel van oog → Aan voorkant gaat vaatvlies over in iris
• Netvlies → Binnenste laag van wand → Wordt door glasachtig lichaam op plaats gehouden
In netvlies liggen lichtreceptoren → Als er licht op valt onstaan er impulsen die via oogzenuw
naar hersenen worden geleid
Voorste oogkamer tussen hoornvlies en iris en achterste oogkamer tussen iris en ooglens → Beide
kamers gevuld met vocht
Achter iris en pupil zit ooglens met daaromheen straalvormig lichaam
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SmitJoël. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67096 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen