Leerdoelen verpleegkundige kennis periode 2
Week 1
Kan het ziektebeeld dementie uitleggen
Dementie is een ouderdomsziekte en is een verzamelnaam voor ruim vijftig ziektes, waarbij
de hersenen informatie niet meer goed kunnen verwerken. De meest bekenden zijn ziekte
van alzheimer, vasculaire dementie, frontotemporale dementie en Lewy Body dementie. Het
is een progressieve ziekte, waarbij de symptomen verergeren. In een vroeg stadium is het
volgende waar te nemen:
- Veranderingen in cognitieve functies
- Veranderingen in gedrag en stemming
- Symptomen bij onderzoek/observatie
De term stamt uit het latijn en betekent letterlijk: ontgeesting.
Heeft kennis van de oorzaken en signs & symptoms van dementie
Dementie volgens DSM-V, neurocognitieve stoornis:
Er moet sprake zijn van geheugenstoornissen op KORTE TERMIJN plus 1 of meer van:
- Afasie: onvermogen taal te begrijpen of te spreken
- Apraxie: onvermogen (complexere/ doelgerichte) motorische handelingen uit te
voeren.
- Agnosie: onvermogen objecten en/of mensen te herkennen
- Uitvoeringsstoornissen: initiatiefverlies, planningsproblemen, abstraheren
Verder moet het sociaal en eventueel beroepsmatig functioneren ernstig beperkt zijn en zijn
de symptomen niet toe te schrijven aan een andere stoornis ( delier, ernstige
zwakbegaafdheid).
Afhankelijk van het type dementie kunnen er symptomen zijn die voor dat type kenmerkend
zijn:
Corticale dementie: ontstaat in de hersenschors
- Ziekte van Alzheimer
- Frontaalkwabdementie Creutzfeldt-Jakob
Symptomen hierbij zijn:
- Sprake van progressief geheugenstoornis
- Afasie
- Acalculie
- Apraxie
- Persoonlijkheidsveranderingen
Subcorticale dementie: ontstaat onder de hersenschors
- Vasculaire dementie
- Lewy Body Dementie aids, Parkinson-dementie, ziekte van Huntington
,Symptomen hierbij zijn:
- Vertraging van intellectuele functies
- Geheugenstoornissen
- Stoornissen in motoriek
- GEEN: afasie, apraxie, agnosie!
Risicofactoren zijn: roken, ongezond gewicht, te weinig beweging, hoge bloeddruk,
suikerziekte, te weinig mentale en sociale activiteiten en depressie.
Kan Alzheimerdementie, vasculaire dementie, lewy-body-dementie en
frontaalkwabdementie onderscheiden op basis van oorzaken en symptomen
Alzheimerdementie: ,eest voorkomende oorzaak van dementie (70%). De achteruitgang
gaat geleidelijk waarbij het korte termijn geheugen als eerste tekort schiet. Later treden
meer stoornissen op, met name in de zelfredzaamheid en het voeren van de regie over het
leven. Opvallend is gebrek aan ziekte-inzicht, waardoor de patiënt zelf niet gauw om hulp zal
vragen of ronduit afwijzend staat tegenvoer diagnostiek of hulp. Bij obductie van de
hersenen worden kenmerkende seniele plaques- en soort eiwitneerslag- en tangles gezien.
Ook worden vaak vasculaire afwijkingen gezien waardoor het onderscheid lastig is. Het kan
al op jonge leeftijd ontstaan. (20-70 jaar). De patiënt overlijd gemiddeld binnen 10 jaar na
stellen van de diagnose.
- Iemand kan niet meer gesprek volgen
- Geen nieuwe informatie opslaan
- Weet niet welke dag het is, welke maand of jaar het is
- Vaak problemen met lopen
- Buitenshuis de weg kwijt
Stadium 1: inprenten van informatie in geheugen gaat moeilijker, denken gaat trager,
vergeetachtigheid en uitvoeren van complexere taken.
klachten worden niet altijd opgemerkt of gemeld
Stadium 2: inprenting en episodisch geheugen duidelijk verstoord, desoriëntatie in tijd
nieuwe dingen lukken niet meer, patiënt afhankelijk van structuur en informatie
Stadium 3: veel sturing nodig, zelfstandig functioneren onmogelijk, toenemende taal- en
begripsstoornissen, verstoord oordeels- en kritiekvermogen, agressie, motorische onrust,
zwerven, achterdocht, patiënt leeft meer in verleden.
Stadium 4: episodisch geheugen steeds verder verbrokkeld, geen herkenning van
familieleden, gesprek van patiënt niet meer mogelijk, patiënt leeft op eind vegetatief en is
bedlegerig.
Vasculaire dementie: komt voor bij ongeveer 15% van de mensen. Het wordt veroorzaakt
door beschadigingen van het hersenweefsel als gevolg van artherosclerose en CVA’s. Het is
vaak grillig, afhankelijk van de plaats van de laesies. Het kan per dag verschillend zijn en
hangt af van de regulering van de bloeddruk, de zuurstofvoorziening en de conditie van de
bloedvaten in het algemeen. Diabetes mellitus en hypercholesterolemie zijn risicofactoren.
, Doordat ze vaak lijden aan meet dan 1 aandoening, zijn zij over het algemeen fysiek in een
slechtere conditie. Vroeger heette het multi-intact-dementie. Het heeft een schoksgewijze
verslechtering en kan van dag tot dag wisselend zijn.
Lewy-Body-dementie: Men ziet dit vooral bij mensen met de ziekte van Parkinson. Bij
mensen die niet lijden aan de ziekte van Parkinson wordt het gekenmerkt door in ernst sterk
wisselende cognitieve stoornissen met motorische onrust, visuele hallucinaties en licht
parkinsonisme. Ook bij mensen zonder Parkinson ziet men deze vorm van dementie, die
wordt gekenmerkt door in ernst sterk wisselende cognitieve stoornissen met motorische
onrust, visuele hallucinaties en licht parkinsonisme. Volgens het CBO-richtlijn is Lewy Body
Dementie waarschijnlijk geen zelfstandige ziekte-entiteit naast de ziekte van Parkinson en de
ziekte van Alzheimer, maar maken beide deel uit van een spectrum van Lewy-pathologie.
Deze mensen reageren niet goed op klassieke antipsychotica zoals haloperidol.
Frontaalkwabdementie (frontotemporale dementie): is na Alzheimer de meest
voorkomende vorm van dementie bij mensen die jonger zijn dan 65 jaar. Tot voor kort wordt
het ook wel ‘de ziekte van Pick’ genoemd. Inmiddels is bekend dat er veel verschillende
vormen zijn van FTD en is er een reden om het niet meer zo te noemen. Kenmerkend is dat
het zich openbaar bij relatief jonge mensen tussen 50-60 jaar. Opvallend zijn de vroeg in het
ziekteverloop optredende veranderingen in het sociale functioneren, het probleemgedrag,
het gebrek aan ziekte-inzicht en het minder op de voorgrond staan van
geheugenstoornissen. Bij 30% is er sprake van erfelijkheid. Het wordt gekenmerkt door:
- de jonge leeftijd
- begin in executieve functiestoornissen hogere controle
problemen ontstaan in frontaalkwab:
- impulsbeheersing
- beoordelingsvermogen
- probleemoplossing
- planning
- sociaal gedrag
- taal
Corticale dementie Lewy Body Dementie Frontotemporale Vasculaire dementie
(alzheimer) dementie
Oorzaak Eiwitten hopen zich op in Ophopingen van eiwitten Er ontstaat schade Krijg je na meerdere
de hersenen (seniele in de zenuwen. aan de voorste herseninfarcten.
plaques) en kluwens van delen van de Hersenweefsel krijgt
abnormale vezels de hersenen. te weinig bloed en
neurofibrillen. zuurstof en sterft af.
Verschijnsele -Problemen met -problemen met opletten -Snel overzicht - langzamer praten
n geheugen -moeilijker om aandacht kwijt. en denken
-Reageert traag bij dingen te houden -moeilijkere -last van lichamelijke
-Soms zie of hoor je -niet goed weten waar je denktalen klachten
dingen die er niet zijn bent of welke dag het is -snel overzicht -kan tegelijk met de
, -Plannen en overzicht -ziet dingen die er niet kwijt ziekte van alzheimer
houden wordt lastiger zijn -reageert
-klachten wat lijkt op de prikkelbaar
ziekte van Parkinson -komt moeilijk uit
je woorden
-neemt te veel
hooi op de vork
-nergens zin in
Weet welke ziektegerichte diagnostiek gedaan kan worden bij mensen met dementie
De diagnose wordt gesteld door een combinatie van anamnese, hetero-anamnese,
lichamelijk onderzoek en het afnemen van vragenlijsten bij de patiënt en de familie. Ook
algehele achteruitgang, stemmingswisselingen en gedragsveranderingen kunnen leiden tot
een ‘niet-pluis’ gevoel, maar zijn nog vaag en onduidelijk. Op basis van observaties kan nader
onderzoek worden verricht. Er vormt zich een bepaald patroon waarbij men achteraf vaak
pas beseft dat het symptomen van dementie waren. De huisarts kan de diagnostiek zelf
uitvoeren of laten uitvoeren door een specialist uit de tweede lijn. Diagnostiek wordt
uitgevoerd door een neuroloog in een geheugenpolikliniek, een geriater in een ziekenhuis,
een specialist ouderengeneeskunde uit een verpleeghuis of verbonden aan een ambulant
team voor ouderenzorg van de GGZ.
De diagnostiek bestaat uit de volgende onderdelen:
- Auto-anamnese
- Hetero-anamnese
- Meetinstrumenten
- Aanvullend onderzoek
Autoanamnese: de arts vraagt wat het probleem is van de patiënt. Veelzeggend is daarbij
het zogenaamde ‘head-turning-sign’. De patiënt kijkt vragend naar de begeleider als er een
vraag gesteld wordt, wat zijn onzekerheid demonstreert. De arts kan eerst een aantal
oriënterende vragen tellen over lichamelijke problemen, beperkingen in dagelijks
functioneren. Gaandeweg kan de arts informeren nar de dagelijkse bezigheden en vragen
stellen over de actualiteit, het nieuws, wat men gisteren deed. Op die manier krijgt men een
indruk van de communicatie met de patiënt. Kan hij de aandacht bij het gesprek houden? Is
er sprake van woordvindstoornissen? Etc. Dat alles geeft een eerste indruk over het
functioneren.
verhaal van patiënt zelf, indruk die de patiënt makt
Hetero-anamnese: van groot belang is het verhaal van de familie van de patiënt. Tijdens een
ziekenhuisopname, of bij hulp door de thuiszorg, kunnen familieleden ook hun verhaal doen.
tegelijkertijd kan de familie erg ‘meegaan’ in de achteruitgang van de patiënt door alle
geheugenproblemen aan de ouderdom toe te schrijven.
verhaal familie van patiënt
Meetinstrumenten: meetinstrumenten in de vorm van gestandaardiseerde vragenlijsten
spelen een belangrijke rol. Er zijn veel verschillende meetinstrumenten, de keuze hangt af
van het doel van de schaal, de voorkeur en de traditie binnen een bepaalde setting.
