Van krabbelen tot persoonlijk handschrift
1. Is leren schrijven nog zinvol?
JA! Beter iom nieuwe letters te herkennen, leren met variaties omgaan, veel fijne motoriek → rekenen, info beter
in onze hersenen opslaan want we moeten meer nadenken.
2. Waarom moet ik als logopediste of audioloog iets over schrijven weten?
- “Eerst bewegen dan leren”:
• Kinderen leren taal via motoriek bv. ruimtelijke begrippen leren door ze te ervaren
• Motoriek nodig om tot taal/communicatie te komen
- Spellingsprobleem of motorisch probleem?
• Belangrijk om mee te nemen in diagnose
• Tijdig doorverwijzen
- Schrijven heeft invloed op letterherkenning, leesvaardigheden: omgaan met variaties van letters, hulp bij het
vormen van letterbeeld in hersenen
3. Wat is schrijven nu eigenlijk?
3.1 Het begrip schrijven
- Litière =
• Schrijven kan worden gedefinieerd als een vaardigheid waarmee we over onszelf en onze omgeving
communiceren in grafische symbolen
Schrijven = complexe, motorische activiteit met:
- Cognitieve aspecten ® Opslaan en oproepen van bewegingsinfo
® Betekenis van symbolen
® Verband tussen symbolen
- Motorische aspecten ® Schrijfmateriaal vasthouden
® Soepele pols, hand en vingerbewegingen
maken
- Ruimtelijke aspecten ® Juiste vormen en patronen
® Juiste richting
® Rustpunten creëren
Optijd kunnen stoppen
- Culturele aspecten ® Volgens afspraken: bv. lettervorm
® Werkrichting
Van links naar rechts schrijven = in China
anders
® Groepering van letters
Die bestaat uit doelgerichte bewegingen
- Doelgericht: altijd een doel: brief, dictee, boodschappenlijstje…
- Schrijven = samenspel tussen sensomotoriek en motoriek
• Bewegen en voelen gaan samen (druk op de pen)
- De ontwikkeling = toenemende beheersing van bewegingen
• Reflexen leren onderdrukken
• Controle: starten en stoppen
• Geautomatiseerde bewegingen – tot automatisatie komen
Ø Als het niet geautomatiseerd is dan gaat er heel veel energie en aandacht naar het schrijven zelf
en kunnen ze niet letten op de spelling
,3.2 Deelvaardigheden van schrijven Opslaan
bewegingsinformatie
3.3 Schrijfmotoriek
- Schrijven = complex
• Iedereen die zich bezighoudt met het bestuderen, Spiersturing
aanleren of onderzoeken van deze vaardigheid zal zich moeten
beperken tot een deelaspect
- Vaak zien we volgende indeling:
• Ergotherapeuten en kinesitherapeuten:
Ø Schrijfbeweging/schrijfmotoriek
• MAAR: zonder automatische motorische handelingen kan er onvoldoende aandacht naar spelling gaan
→ motorische problemen herkennen
- Schrijfmotoriek =
• De bewegingen die de schrijvende hand maakt (en de niet schrijvende hand)
• De schrijfhouding
• Schrijfmateriaal
• Hulpmiddelen om gewenste bewegingen/houding te verkrijgen
• Beste manier om schrijven aan te leren
a. De drie deelbewegingen van schrijven (schrijfproces)
1) Grote progressie 2) Kleine progressie 3) Inscriptie
® Rotatie in de schouder ® Polsextensiebewegingen ® Inscriptie = beweging
® Elleboog en onderarm ® Elleboog en onderarm van vingerflexie naar -
steunen op tafel rusten op de tafel + extensie en terug
® Elleboog blijft liggen bewegen niet ® De vingers (duim, wijs-
terwijl onderarm van ® Alleen pols beweegt en middenvinger)
lichaam weg beweegt ® Nodig voor vlot schrijven buigen en strekken
® Noodzakelijk voor vlot van langere woorden ® Nodig voor vorming
schrijven van zinnen van letters
® Zorgt dat pen van links
naar rechts over blad
beweegt
b. 4 componenten van schrijfhouding
1) Schrijfhouding in zit
Ø Voeten plat op grond naast elkaar
Ø Voeten = steunpunt
Ø Stoel goed aangeschoven: vuistdikte past tussen lichaam en tafel
Ø Knieën mogen niet te hoog of te laag komen
® Ze zijn gebogen in een hoek van ong 90°
Ø Onderste deel van rug steunt tegen rugleuning
Ø Bovenlichaam is licht voorovergebogen
Ø Onderarmen rusten op tafelblad
Ø Ellebogen net op of net af de tafel
Ø Elleboog kan ruitenwisserbeweging doen
, Ø Hoofd licht gebogen
Ø Nek en schouders ontspannen
Ø Afstand tussen ogen en werkoppervlak ± 30cm
2) Pengreep
Ø Motorische ontwikkeling van de hand en de grijpfunctie kennen
Ø Manipuleren van materiaal
Ø Manipuleren van schrijfmateriaal
Cylindrical grasp Digital grasp Modified tripod grasp 4j6m – 7 jaar
1 – 1j6m 2 – 3 jaar 3j6m – 4 jaar Trippd grasp
Volledige arm Vanaf dan kan het Potlood meesturen Zoals het moet
bewegen om te cirkels tekenen want met wijsvinger
kunnen krabbelen ellenboog = penseel greep
meebewegen +
verticale en
horizontale lijnen
(hierna komt de dynamische driepuntsgreep)
Ø Waaraan moet een goede pengreep voldoen?
® De drie schrijfbewegingen moeten mogelijk zijn (ruitenwisser, kleine progressie, inscriptie)
® Pinkt rust op papier, evenals de handwortel
® Holte van hand is naar onder gekeerd
® Potlood wordt vastgehouden op 2 tot 2,5 cm van punt
® Te krachtig vastklemmen van pen moet vermeden worden, anders krijg je kramp
® Het optrekken van pen door buigen van wijsvinger en duim onder te sterke spierspanning,
belemmerd de beweging
® De pen in de pengreep moet soepel kunnen worden bewogen, met weinig inspanning
Ø Dynamische driepuntsgreep = meest ontwikkelde en efficiënte pengreep
3) Bladligging
Ø Schuin met hoek van 20 tot 30 graden
4) Niet-schrijvende hand/helphand
Ø Ligt op blad papier en fixeert het blad
Ø Schuift het blad per regel omhoog
= Papiertransport
Ø Blad stabiliseren
, 4. Voorwaarden om te kunnen schrijven
4.1 Algemene voorwaarden om te kunnen schrijven
1) Taalbeheersing 2) Zintuigen 3) Motivatie
® Verwerken van instructies: ® Visuele perceptie ® Positief zelfbeeld
gesproken taal juist ® Auditieve perceptie: ® Succeservaring opdoen
interpreteren horen van de verbale ® Vertrouwen in de
® Ruimtelijke begrippen instructie begeleider
vertalen naar eigen werk ® Kinesthesie en ® Bij faalangst is het
® Klankrelatie tussen spreek- proprioceptie: druk moeilijker om te leren
en schrijftaal kunnen waarnemen; schrijven
® Betekenis van symbolen en lettervorm kunnen ® Emotioneel evenwicht:
de relatie tussen de voelen spieren verkrampen
symbolen ® Tastzin ® Concentratie: focus op
de taak
4.2 Specifieke voorwaarden om te kunnen schrijven
a. Oog-handcoördinatie
• Samenwerking ogen en schrijfhand
Ø Hand volgt de ogen = handigheid
Ø Kind kan ononderbroken lijk trekken van ene punt naar
andere zonder papier te verplaatsen
Ø Samenwerking = om grafisch te kunnen bewegen, maar ook
in de ruimte, bv. gooien van bal Visuele perceptie en nodig
voor visuomotoriek
b. Figuur en achtergrond
• Figuren kunnen onderscheiden van drukke achtergrond
Ø Specifiek woord tussen alle zinnen
Ø Vorm van letters; letters uit woorden halen
c. Vormherkenning
• Zoek eens iets rond…
• ‼ voor: vorm van letters herkennen (eender welk letertype)
Visuele perceptie = het visueel waarnemen, zien, kijken a.d.h.v.:
- Identificatie en discriminatie
Het cognitief Wat je doet
- Figuur-achtergrondperceptie weten wat je ziet met je ogen
• Delen en gehelen herkennen
- Analyse en synthese
- Visueel geheugen
- Visueel-ruimtelijke vaardigheden
Visuomotoriek = de combinatie van zien, denken en doen
- 3 basisvaardigheden
• Visuele en ruimtelijke waarneming + oriëntatie
• De fijne motoriek
• Het denken = het samenwerken van doen en zien
- Problemen kunnen zich op elk van de drie gebieden voordoen, samen of apart
d. Ruimtelijke oriëntatie en e. Ruimtelijk inzicht
• Bladschikking
• Hellingshoek
• Regelafstand
• Hoe letters opgebouwd zijn
• Volgorde herkennen
e. ddd
f. Tijdsbeleving
• Tempo en ritme
Ø Kunnen stoppen
Ø Sneller en trager gaan
Ø School verwacht een gemiddeld tempo
Ø Ritme voor spreken en schrijven
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lieselotteopdebeeck1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
