De winter – pedagogiek van de hoop
Tegenwoordig leven we in wereld waar steeds minder hoop en optimisme bestaat. Terwijl jonge
mensen hoop en optimisme nodig hebben. Die vormen de motor van hun persoonlijke ontwikkeling.
Ook de samenleving zit te springen om hoopvolle optimistische burgers die met elkaar wat van het
leven en de wereld willen maken.
De academische pedagogiek is zich de afgelopen twee decennia steeds meer als een individuele
gedragswetenschap gaan profileren. Daarnaast is het vak gebied ook steeds klinische geworden. We
zijn vooral gericht op individuelen problemen en stoornissen. Met deze individuele en klinische
versmalling is de kwaliteit van het samenleven als thema uit de pedagogiek verdwenen.
Pedagoge Lea Dasberg schreef ‘pedagogie in de schaduw van het jaar 2000, of hulde aan de hoop’.
De oplossing was volgens Dasberg een toekomstgerichte pedagogiek, die kinderen een perspectief
geeft en uitgaat van groei. Na haar stuk is de pedagogiek van de hoop nog niet ontstaan…
De samenleving verandert en daarmee ontstaat ook voor de pedagogiek de noodzaak om haar
uitgangspunten tegen het licht te houden. In onze tijd zijn we erg doorgeslagen naar het
problematiseren / medicaliseren van afwijkingen.
Neurodiversiteit: iemand met atypische, bijzondere aanleg die naast beperkingen ook weer unieke
capaciteiten heeft en daarmee toch een waardevolle bijdrage kan leveren aan de samenleving.
Pedagogiek moet gaan over perspectief, over groei, en over handelen van volwassenen om groei te
stimuleren. Maar de laatste tijd hebben we ons geconcentreerd op al datgene wat niet goed gaat.
Hoopgevende sociale pedagogiek: de pedagogische invalshoek verschuift van problematisch naar
gerichtheid op groei (van pessimistisch naar optimistisch) en van individueel naar sociaal.
Hoop: verwachtingen die mensen hebben dat bepaalde gebeurtenissen zullen plaatsvinden of dat
gewenste verandering gaat optreden. Eigen invloed speelt een rol.
Optimisme: algemene verwachtingen die mensen hebben over toekomstige uitkomsten, hun eigen
invloed speelt hierbij geen rol
Maar waar halen we die hoop vandaan?
Er zijn wetenschappers die hoop als deel van de menselijke natuur zien, als evolutionaire
eigenschap die helpt met overleven. (Lionel Tiger)
Vaak wordt aan hoop ook een spirituele of goddelijke oorsprong toegeschreven (Gabriel
Marcel)
Hoop kan ook binnen de psychologie van het individu worden gesitueerd. Iemands
overtuiging dat het hem zal lukken manieren te vinden om persoonlijke doelen te bereiken
(Rick Snyder)
Hoop is een instinctieve impuls tot groei. Gaandeweg leren kinderen om die impuls te
verbinden met het gebruik van gezond verstand. Dan is er sprake van ‘living in hope’ leven
dat verbonden is met de natuur en de menselijke gemeenschap en intelligente, enthousiaste
toewijding. De ultieme hoop is gelegen in een leven van uitdaging, creativiteit en coöperatief
democratisch leven. (John Dewey)
‘Leren zien van mogelijkheden tot verbetering’ is cruciaal en een inspirerend aspect van hoop.
,Handeling gerichte, hoopgevende sociale pedagogiek: heeft tot doel om kinderen samen perspectief
te leren ontdekken, met een hele grote nadruk op initiatief en participatie van de kinderen zelf.
Handelingsperspectieven cultiveren
Een sociaal georiënteerde en hoopgevende pedagogiek moet via opvoeders kinderen zelf
inde handelingsstand zien te krijgen. Het dient zich te richten op het perspectief van het
gemeenschappelijk handelen ‘shared agency’.
Je helpt kinderen de wereld optimistisch en hoopvol de wereld tegemoet te treden door
kinderen een onderzoekende nieuwsgierige houding aan te leren, en ze toe te rusten om zelf
en met elkaar op onderzoek uit te gaan naar achtergronden, bronnen, argumenten en
mogelijke oplossingen.
Voorbeeld: vreedzame school, scholen waar democratische burgerschapsvorming het DNA
van de school vormt. Kinderen een stem geven werd het uitgangspunt van de school.
Onderbreken van impulsieve oordelen en verlangens
Hoop creëer je niet als je kinderen het gevoel geeft dat dingen nu eenmaal gaan zoals ze
gaan. Met elkaar boven jezelf uitstijgen is een funderend principe voor hoop.
De ouder of de docent moet dit proces letterlijk onderbreken, opschorten: ‘stop, wacht even,
neem de tijd om even na te denken voor je wat doet’
Voorbeeld: kinderrechtbank van Korzack, conflicten zijn onderdeel van het bestaan, maar
vragen wel om een oplossing. Daarvoor moet je je ook proberen te verplaatsen in de ander.
Optimisme:
Van een gezonde dosis optimisme wordt je gelukkiger, gezonder en slimmer.
Martin Seligman schreef een boek over een psychologisch immunisatieprogramma tegen de
epidemie van pessimisme en depressie. De oorzaak daarvan zoekt hij vooral in de
individualisering van de samenleving, waardoor iedereen persoonlijk verantwoordelijk is
geworden voor eigen successen en falen. Zijn oplossing, niet jongeren individualisme laten
bestrijden, maar jongeren optimistisch leren denken over nare gebeurtenissen, zodat ze daar
constructiever op kunnen reageren. Maar als je hier niet in slaagt dan heb je dat aan jezelf te
danken en blijft er van hoop en optimisme weinig over. Met deze cognitieve psychologie
schieten we in de pedagogiek dus niet erg op.
Marc Elchardus hij ondervond dat jong volwassene met groot optimisme keken naar hun
eigen toekomst, maar het gevoel had dat de samenleving zich in een neerwaartse spiraal
bevindt. Hij zoekt de oplossing in de politiek. Daar moeten volgens hem de veranderingen op
het gebied van werkgelegenheid, migratie en veiligheid vandaan komen.
De pedagogiek moet het gat tussen de twee benaderingen opvullen. Je kunt de oplossing
niet uitsluitend in de gedachtenwereld van het individu zoeken, maar we schieten er ook,
niks mee op als we de bal helemaal bij de politiek leggen, alsof we er als burgers niks mee te
maken hebben. En zo kom je uit bij een pedagogiek die kinderen en opvoeders wil uitdagen
om sociale problemen met elkaar ter hand te nemen en daar is een flinke dosis hoop en
optimisme voor nodig.
Pedagogische civil society: sociale netwerken random kinderen en gezinnen versterken om
zo het opvoeden als het ware te verlichten.
Een andere belangrijk punt voor optimisme is het kijken naar feiten. Vaak denken we dat
dingen als gezondheid en geweld heel slecht gaat, terwijl feitelijke cijfers vaak doen verbazen
,Participatie bevorderen
De grote vraag is wat kinderen in deze tijd nodig hebben om zich te ontwikkelen tot actieve,
verantwoordelijke burgers van de samenleving. Actieve participatie is daarbij een belangrijk
pedagogisch instrument, en een pedagogisch doel.
Korzack was de godfather van de kinderparticipatie, het idee dat je kinderen een heel
belangrijke rol moest toekennen in het besturen en ordenen van hun eigen leefomgeving.
Kinderen moest je een stem geven, kinderen werden zo actieve participanten in hun eigen
gemeenschap, en dat gaf hoop.
Participatie op z’n pedagogisch betekent niet dat wij als opvoeders aan de nieuwe generatie
vertellen hoe hun samenleving eruit moet zien. De kunst is om kinderen zo toe te rusten dat
ze straks met elkaar in staat zijn die toekomst vorm te geven.
We moeten jongeren leren vreedzaam te vechten voor hun belangen en idealen. Dat is het
belangrijkste element van actieve participatie.
Berns hoofdstuk 1 – ecology of the child
1.1 ecology and child development
Ecology: the science of interrelationship between organisms and their environment.
Human ecology: the biological, psychological, social and cultural contexts in which a developing
person interacts with and the consequent processes that develop over time.
Adaption: the modification of an organism or it’s behaviour to make it more fit for existence
under the conditions of its environment
Demographics: statistical characteristics of human populations, such as age, income and race.
Economics: the production, distribution and consumption of goods and service
1.2 socialization and child development
Socialization: the process by which individuals acquire the knowledge, skills, and character
traits that enable them to participate as effective members of groups and society.
Socialization begins at birth and continues throughout life.
1.3 socialization as a unique human process
Onze taal onderscheid ons van andere dieren.
Languages enables thoughts, which lead to behaviour, and
thoughts enable language, which also leads to behaviour
1.4 socialization as a reciprocal dynamic process
Socialization is a reciprocal process, when one individual
interacts with another, a response in one usually elicits a response in the other. It is also a
dynamic process, in that interactions change over time.
Throughout development children play a role in their own socialization. For example:
, o Genetics: parents pass on gens but also provide
environments, or context for developments.
(Genotype: the total composite of hereditary
instructions coded in the genes at the moment
of conception.)
o Temperament: the innate characteristics that
determine an individual’s sensitivity to various
experiences and responsiveness to patterns of
social interaction. Children’s physiological
responses fall into three temperamental
categories. Easy, slow to warm up and difficult.
How caregivers respond to temperaments
influences the socialization. If there is a good fit
between the child’s temperament and his
caregivers, then socialization is likely to proceed
smoothly.
o Maturation: developmental changes associated with the biological process of ageing. As
infants become children, adolescents and then adults they . Interact with more people
and have more experience. In doing so they acquire skills, knowledge, attitudes, values,
motives, habits, beliefs, interest, morals and ideals.
1.5 intentional and unintentional socialization
Much socialization is done intentional, done on purpose. Much socialization however takes
place spontaneously during human interaction, without the deliberate intent to impart
knowledge or values, unintentional socialization.
1.6 change, challenge and socialization
How adults adapt to societal change indirectly affects children.
Developmentally appropriate: a curriculum that involves understanding children’s normal
growth patterns and individual differences.
One of the challenges brought on by change is the society’s concept op childhood. There is a
general concern among child development specialist and educators about the loss of
childhood.
Analysing some of the variables involved in the socialization process can help people adapt
to change. Understanding how the input affects the output of socialization may enable us to
manipulate that input to induce the disrespect output.
1.7 scientific theory and the bioecological model of human development: a major socialization theory
Theory: an organized set of statements that explains observations, integrates different facts
or events, and predict future outcomes.
Bioecological: refers to the role organisms play in their environment over time
Urine Bronfenbrenner bioecological model of human development provides the whole
picture of the devolving child, encompassing relevant theories within. Bronfenbrenner looks
beyond general developmental patterns.
Piaget’s theory of cognitive development:
