2.6
'Hoofdstuk 5/6 uit het boek neuropsychologie samengevat'
Linker hemisfeersymptomen
Afasie komt vooral voor bij linkszijdige hersenbeschadiging. Ook stoornissen van lezen en
schrijven (alexie en agrafie), en van rekenen (acalculie) komen vaker voor bij links- dan bij
rechtszijdige hersenbeschadiging.
Parese
Bij beschadiging van de linker hemisfeer is het gevolg vaak - maar niet altijd - een rechtszijdige
hemiparese die verschillende vormen kan aannemen:
Paralyse: geen enkele 'gewilde' beweging is mogelijk
Parese: er is enige beweging mogelijk, de bewegingen verlopen echter volgens afwijkende,
kenmerkende patronen
Er is vaak spasticiteit, vooral bij laesies die ook de voorzijde van de hersenen treffen
Bij laesies die meer achterin de hersenen (pariëtaal) gelokaliseerd zijn, is de hemi-parese
vaak hypotoon. Er zijn dan ook vaak sensibiliteitsstoornissen, met alle nadelen van dien.
Opvallend is de sterke atrofie van de spieren
Bij het meest voorkomende CVA, een infarct in het mediagebied, is de arm meer aangedaan
dan het been (bij een infarct in het anteriorgebied is het been meer aangedaan)
Bij een parese van de arm speelt natuurlijk een belangrijke rol wat de voorkeurshand van de
patiënt is. Een rechtshandige patiënt wordt meer gehinderd door de hemiparese dan een
linkshandige. Het is daarom belangrijk dat men weet welke activiteiten voor de patiënt van
belang zijn (beroep, hobby's, etc.) bijvoorbeeld:
Schrijven, tekenen en schilderen doet de patiënt met de voorkeurshand.
Stel dat de patiënt rechtshandig is en badminton speelt: zal dat moeilijk gaan. Eventueel kan
hij proberen met links te spelen, maar dat is niet gemakkelijk. Extra lastig wordt het als er ook
nog een hemi-anopsie is
Anesthesie
Naast de parese kunnen de sensibiliteitsstoornissen een extra probleem vormen. Wanneer de
voorkeurshand paretisch is en tevens anesthetisch zal de motorische controle aanzienlijk
bemoeilijkt zijn. In dat geval zal de patiënt natuurlijk meer de neiging hebben over te schakelen
op de linkerarm. Wanneer men de patiënt aanmoedigt of dwingt de rechterarm te gebruiken
moet men zich realiseren dat dit voor de patiënt alleen mogelijk is onder visuele controle.
Visuele compensatie is echter niet altijd mogelijk of wenselijk, bijvoorbeeld bij het besturen van
een auto (richtingaanwijzer). Het stimuleren om de aangedane arm te gebruiken is dus niet altijd
adequaat. De sensibiliteit heeft bovendien een signalerende functie, bijvoorbeeld:
Wanneer u de patiënt op de rechterschouder tikt om zijn aandacht te trekken zal dit misschien
geen effect hebben
De patiënt merkt niet dat de rechterhand tussen de spaken van de rolstoel hangt;
verwondingen kunnen het gevolg zijn
Contact met hete voorwerpen wordt niet opgemerkt, met als gevolg brandwonden
Hemi-anopsie
Er kan een rechtszijdige hemi-anopsie zijn of eventueel een kwadrant-hemi-anopsie. Deze
aandoening brengt specifieke problemen met zich mee, die anders ijn dan bij een linkszijdige
hemi-anopsie, bijvoorbeeld:
Bij het lezen wordt de rechterkant van woorden of regels niet of te laat gezien. Het anticiperen
tijdens het lezen (vooruitlezen) is dus bemoeilijkt, waardoor het lees tempo wordt vertraagd
Bij de benadering van een patiënt moet men er rekening mee houden dat hij kan schrikken
wanneer men de patiënt (zwijgend) van rechts benaderd; hij iet ineens iemand recht voor zich
staan
, Belangrijk om bij analyse van ongelukken en bijna-ongelukken rekening te houden met een
eventueel aanwezige gezichtsvelduitval
Afasie
Er bestaan vele vormen van afasie, met twee uitersten: aan de ene kant kan de patiënt die geen
woord kan uitbrengen (afasie van Broca) en dus niets zegt en aan de andere kant de patiënt die
niets begrijpt, maar veel praat (afasie van Wernicke). Afasie levert natuurlijk allerlei
communicatieproblemen op: in winkels, aan loketten, bij het telefoneren etc. bedenk dat de
patiënt vaak wel melodie, intonatie/gevoelswaarde, mimiek en gebaren kan begrijpen of
gebruiken. Daar kan men bij de communicatie gebruik van maken. Soms reageert een patiënt
alleen op deze non-verbale aspecten. Het is dan belangrijk dat het taalbegrip regelmatig wordt
getoetst, want vaak lijkt dat hersteld doordat de patiënt zich geheel op mimiek, intonatie en
gebaren heeft ingesteld.
Bij afasie kan de automatische taal relatief intact zijn: de patiënt kan vloeken, gedichten
opzeggen of psalmen zingen. Bij het zingen worden de woorden automatisch gevonden: dit
wordt toegepast bij de afasietherapie. Voor de therapie en verpleging is het belangrijk dat men
de precieze aard van de communicatiestoornis kent zodat daar bewust rekening mee kan
worden gehouden bij instructie en begeleiding, bijvoorbeeld door vereenvoudigd taalgebruik of
non-verbale methoden.
Alexie en agrafie
Wanneer lezen en/of schrijven bij een afatische patiënt intact zijn, hetgeen soms het geval is,
kan dat als alternatieve communicatievorm worden gebruikt. Doorgaans is dit echter niet het
geval en heeft de patiënt naast de afasie ook problemen met lezen en/of schrijven. Lees- en
schrijfstoornissen komen ook geïsoleerd voor, dus zonder afasie.
Apraxie
De door de parese toch al gestoorde motoriek kan nog extra bemoeilijk worden door een
apraxie: een zeker eonhandigheid door een gestoorde programmering of planning van de
handelingen. Wanneer de apraxie conceptueel van karakter is, uit deze zich ook aan de andere
(niet aangedane) hand. Wanneer de patiënt niet meer weet waar een kurkentrekker voor dienst,
heeft het overschakelen op links (compensatie) dus geen zin. De linker hemisfeer speel een
belangrijke rol bij het ontdekken van regels en principes in veelvoorkomende handelingen. Het
is dus niet verwonderlijk dat met name dagelijkse handelingsroutines vaak gestoord zijn:
wassen, toilet, huishoudelijke bezigheden etc.
Acalculie
Een stoornis van het rekenen kan vervelend zijn omdat enige rekenvaardigheid in het dagelijks
leven toch wel nuttig is, bijv. bij het betalen aan de kassa of om uit te rekenen hoeveel geld je op
reis nodig hebt. Er kunnen drie vormen worden onderscheiden:
Onvermogen cijfers te lezen of te schrijven
Spatiële acalculie: een stoornis in het op papier rekenen door onjuiste plaatsing/ordening van
de cijfers; deze vorm komt vooral bij rechter-hemisfeerlaesies voor
'echte' rekenstoornis: de patiënt weet niet meer hoe hij moet delen of vermenigvuldigen, is de
'regels' vergeten
Rechtszijdige neglect
Rechtszijdige neglect bij laesie van de linker hemisfeer is zeker niet zeldzaam. Bij deze stoornis
kunnen, in omgekeerde zin, alle problemen voorkomen die zich bij linkszijdig neglect voordoen.
De patiënt verdwaalt bijv. in de gangen van het ziekenhuis, kan thuis zijn spullen niet vinden,
maakt fouten bij het lezen.
Visuele, akoestische en tactiele agnosie
Al deze vormen van agnosie kunnen bij linker-hemisfeerlaesies voorkomen. Waarschijnlijk zijn
de agnosieën van de linker hemisfeer anders dan die van de rechter. De linker hemisfeer lijkt
vooral betrokken bij de latere stadia van het herkenningsproces: het 'snappen' van de betekenis
van stimuli. Kenmerkend zijn patiënten die wel de elementaire aspecten van een voorwerp of
