Aantekeningen
hoorcolleges
PSYCHOPATHOLOGIE – HOORCOLLEGE 1 T/M 12
HANZE HOGESCHOOL 2021/2022
, HOORCOLLEGE 1
Waarom deze cursus in de opleiding?
Hoofddoel: (kritisch) denken stimuleren!
Nut: signalering, verwijzen, mdo (multi disciplinair overleg), professionalisering.
Psychopathologie: belangrijk voor tentamen (kunnen definiëren).
Psychopathologie:
Geestelijk of psychisch lijden (studie van het…)
Onderzoek naar het beschrijven van alle psychische stoornissen, de oorzaken ervan
en de behandelingen ervoor.
Oriënteringsinstrument oriënteren in de zin van wat valt op als we met bepaalde
cliënten in contact komen.
Het veld waar vooral onderzoekers bezig zijn, theorieën uitdenken, artikelen en
boeken schrijven.
Psychiatrie:
Toegepaste wetenschap werken in de praktijk met echte mensen.
Gericht op individu.
Medisch specialisme.
Denk aan psychiater.
Orthopedagogiek:
Toegepaste wetenschap werken in de praktijk met echte mensen.
Drie specialisaties/expertisegebieden: leerproblemen, begeleidingsvraagstukken
voor mensen met een verstandelijke beperking en gedragsproblemen in de
jeugdzorg.
Jargon: symptoom versus syndroom:
Symptoom: ziekteverschijnsel of teken of kenmerk. Onderscheid maken tussen
hoofdsymptomen en bijsymptomen. Bij depressie is een hoofdsymptoom een
sombere stemming en verlies van interesse in alle activiteiten in je leven. Eén van
deze moet je hebben om de diagnose ‘depressie’ te krijgen. Een bijsymptoom kan
bijv. zijn dat je suïcidale gedachten hebt.
Syndroom: groep of samenhangend geheel van symptomen.
Prodroom: voorloper (= symptoom of syndroom). Een aankondigend symptoom van
een bepaalde ziekte/bepaald syndroom. Het gaat om subtiele veranderingen.
In remissie: de oorspronkelijke symptomen die de diagnose voor jou
rechtvaardigden, dat het aantal symptomen om die diagnose te stellen is afgenomen.
Je bent aan het herstellen.
Jargon: classificatie versus diagnostiek:
Classificatie: ordenen/rangschikken. Psychopathologie; beschrijving van alle
stoornissen kunnen we zien als een groot classificatiesysteem. De DSM is een
classificatiesysteem.
Diagnose: het doen van een evaluerende uitspraak, het toekennen van een etiket.
Relatie: je wil het liefst dat classificatie één van de stappen is die in een heel grondig
diagnostisch proces aan bod komt.
‘Normaal’ versus ‘abnormaal’?
Wat is ‘normaal’ gedrag? Wanneer gedraagt iemand zich ‘normaal’? Doen wat de
rest doet. Normaal gesproken is gewoonlijk. Het gemiddelde.
Wat is abnormaal/afwijkend gedrag?
Waar denk je aan bij een psychische stoornis? Er is iets mis in de hersenen,
‘steekje los’, iets wat je dagelijks beïnvloedt, iets wat je kwaliteit van je leven lager
maakt, foute perceptie van de werkelijkheid.
1
,Factoren die bepalen of gedrag als ‘abnormaal’ c.q. pathologisch wordt beschouwd:
Aspecten van ‘abnormaal’ gedrag:
1. Persoonlijk (emotioneel) lijden.
2. Disfunctionaliteit van het gedrag. Het gedrag dient geen functie.
3. Irrationeel en onbegrijpelijk gedrag. Het is niet logisch te verklaren.
4. Onvoorspelbaarheid en controleverlies (gevaar). Bijv. mensen die ineens gaan
schreeuwen of bijv. een bushokje kapot schoppen.
5. Opvallend en onconventioneel gedrag. Afwijkend gedrag, iemand is een norm
overtreden, iemand doet iets wat eigenlijk niet gebruikelijk is.
6. Brengt bij anderen ongemakkelijk gevoel teweeg.
7. Overtreden van (morele) normen.
Het gaat bij de bepaling om de mate, duur en combinatie.
Afzonderlijk zijn deze criteria te weinig om iemand abnormaal te noemen.
Geschiedenis:
Hippocrates (460-370 v. Chr.): “Het is veel belangrijker te weten welke persoon de ziekte
heeft dan te weten welke ziekte de persoon heeft.”
Geschiedenis (Frances, 2013): Alle dikgedrukte onderdelen kunnen terugkomen in het
tentamen.
Sjamaan (100.000 tot nu): vrouw met veel taken.
Priester (10.000 tot nu): tempels dromen interpreteren.
Griekse oudheid (Hippocrates, ca. 400 v. Chr.): natuurlijke oorzaak, humores.
Galenus (100 v.Chr.): vloeistoffen en elementen.
Christendom/Middeleeuwen (400-1700): bezetenheid.
Arabische psychiatrie (700-1500): diagnostiek geboren.
Sydenham (17de eeuw): syndromen, opgesloten in gestichten.
Pinel (vroeg 19de eeuw): zenuwziekten, verzorging verbetert.
Kraeplin (1900): systematiek aangebracht.
Freud (1900): psychoanalyse, stoornissen vaker psychologisch behandeld.
Jaren ’50: ontdekking belangrijke medicatie.
Jaren ‘60/’70: antipsychiatrie.
Spitzer (1980): criteria voor diagnostiek.
Eind vorige eeuw, begin deze eeuw: geen opname, tenzij het niet anders kan.
Sinds enkele decennia tijdperk van de hersenen, hormonen en genen.
Dit millennium: psychiatrische patiënten zelf uitzoeken door Wmo,
decentralisatie?
DSM versus ICD:
DSM: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders.
ICD: International Classification of Diseases.
Verschil: DSM gaat over alleen psychische stoornissen, ICD gaat over psychische
stoornissen én lichamelijke ziektes.
DSM: (achtergrond)kenmerken:
Doel sinds 1952: wereldwijd één taal ontwikkelen om ervoor te zorgen dat iedereen
hetzelfde verstaat onder een bepaalde stoornis.
Los van theorie: ordening/classificatie. Geen theorie zodat er geen beïnvloeding is
van bijv. de biologische psychologie.
Medisch model
Syndroombenadering
Consensus/bogsat-methode. Totstandkoming van DSM: mensen om een tafel en
stemmen wat wel/niet in de DSM komt.
Sinds 2017 verplicht in Nederland en nodig om zorg vergoed te krijgen.
DSM 5/ICD-10/11: wanneer spreken we van een stoornis?
2
, Uitgangspunten boek:
Emotioneel lijden.
Ernstige belemmeringen in het functioneren.
Gedrag dat kan leiden tot persoonlijk lijden, pijn, invaliditeit, zelfverminking of de
dood.
De belemmering houdt langere tijd aan en is geen normale reactie binnen een
bepaalde culturele context.
DSM: ontwikkeling (aantal stoornissen):
DSM I (1952): 106
DSM II (1968): 180
DSM III (1980): 265, DSM III-R (1987): 292.
DSM IV (1994): 300, DSM-IV-TR (2000).
DSM 5: (mei 2013, sinds 1-1-2017 verplicht in NL): rond 350.
DSM: voordelen:
Uitvoerig beschreven.
Geen theorie.
Onderzoek.
Aanleiding discussie (heuristische waarde).
Voorkomt spraakverwarring.
DSM: kanttekeningen:
Beschrijvend.
Hokjes.
Classificatie diagnose.
Blikvernauwend.
Geen theorie.
Cultureel gekleurd.
Stoornis als ding (een stoornis is een verzamelnaam).
Lage validiteit, dus ook betrouwbaarheid.
(Zelf)stigmatisering.
Diversiteit binnen classificatie.
HOORCOLLEGE 2
Verschil van perspectief:
Iemand met een IQ van 170 wijkt evenveel af van het
gemiddelde IQ van 100 als iemand met een IQ van 30.
Toch noemen we iemand met 179 hoog intelligent en
bijdragen aan de maatschappij, terwijl die even
‘abnormaal’ is als iemand met een IQ van 30 wat we
een verstandelijke beperking noemen.
Daarom moeten we oppassen met wat is normaal
en wat is abnormaal.
Ziek versus gezond:
3
