Dit document bevat alle colleges die worden gegeven bij het vak Moderne Architectuur. Deze samenvatting bevat alle informatie die je nodig hebt voor het tentamen. Het bevat veel meer informatie dan dat alleen in de powerpoints van dit vak te vinden is.
Moderne Architectuur
Hoorcollege 1: 1850-1900
Door de industriële revolutie ontstaat er een nieuwe manier van leven. Mensen gingen van het
platteland naar de stad verhuizen. Hier moesten letterlijk woningen uit de grond gestampt worden.
Deze woningen waren alles behalve, de kern ging vooral over het feit als er maar een dak boven je
hoofd was. Je woonde in slechte omstandigheden in het rook van de fabrieken etc.
Kaart van Zwolle. De meeste gebouwen in Nederland, 80%, komt uit die tijd. De rode en gele
gebouwen zijn alle gebouwen die gebouwd zijn in 19e-eeuw. De blauwe gebouwen zijn allemaal pas
later gekomen.
Ontwikkelingen:
1. Energie: nieuwe energiebronnen, in plaats van het paard kregen we de beschikking over
stoom en later elektriciteit.
2. Wetenschap: eerste röntgenfoto
3. Communicatie: schrijfmachine, telefoon, etc.
4. Transport: fietsen, eerste auto’s, eerst vliegontwerpen
5. Beeldreproductie: films en foto’s
Naast technische revoluties/ ontwikkelingen ontstaan er ook revoluties over hoe de samenleving
moet worden georganiseerd; Franse revolutie in 1789.
Darwin is heel belangrijk geweest, zijn evolutie theorie die uit de reis voorkwam gaf aan dat
wetenschap heel veel belangrijker is geworden. Eerst had de kerk en het geloof alle macht, maar
door de opkomst van de wetenschap kwamen er ineens andere verhalen.
1
,19e-eeuw
Volkshuisvesting is geen overheidstaak. Aandacht niet bij verbetering levensomstandigheden, maar
verbeteren door onderwijs en opvoeding van moraal & zeden.
19e-eeuw
• 1848: Cholera epidemie Amsterdam
(3000 doden)
• Medici brengen epidemieën in
verband met de woonellende
• Volkshuisvesting & volksgezondheid
raken verknoopt
• 1851: modelbouwblok voor de
arbeiderswoning gepresenteerd op de
eerste wereldtentoonstelling in
London. Het ontwerp werd gemaakt
op initiatief van Prince Albert
De wereldtentoonstellingen waren heel bijzonder, want via deze tentoonstellingen liet je zien aan de
rest van de wereld hoe jij dingen deed. Er was in die tijd weinig contact met andere landen en steeds
kwamen daar meer mogelijkheden voor. – De communicatie maakt een grote sprong. De telefoon
wordt uitgevonden.
Er worden internationale afspraken met elkaar gemaakt om met elkaar te kunnen handelen.
Voorbeeld in 1889 wordt de meter gedefinieerd.
De oprichting van Philips en Shell zijn heel belangrijk geweest voor de economie voor Nederland.
In de steden bestonden kleine huisjes van 30 vierkante meter waar ongeveer 10 man in woonde (een
gezin). Dit kon gebeuren omdat de overheid zich daar niet mee bemoeide. De overheid was
toentertijd heel liberaal. De aandacht voor de verbetering van leefomstandigheden waren er niet,
maar het verbeteren van het onderwijs en de opvoeding (moraal en zeden) was er wel. Want ze
wilden we dat de kinderen zich gedroegen.
19e-eeuw
• 1852: eerste Nederlandse Woningbouwvereniging: de Vereeniging ten behoeve der
Arbeidersklasse te Amsterdam.
• Belangrijk: reinheid, zindelijkheid, huiselijkheid en zedelijkheid
- Bedstede en strozak vervangen door ledikant
- Aparte kook en droogruimte
- Nieuwe waterleidingen en riool
• Particuliere woningbouwverenigingen vormden inspiratiebron en leerschool voor de
volkshuisvesting, hoewel het absolute aandeel in de woningbouw gering was.
• 1854: Verslag aan den Koning over de vereisten en inrichting van arbeiderswoningen (KIvI)
o Een goede werkmanswoning heeft nodig:
- Grote ramen en goede ventilatie - woonkamer met kachel waarop gekookt kan
worden
- Aparte keuken, ouder- en kinderslaapkamers
- Stromend water, een eigen toilet en riolering worden niet genoemd!
• 1874: Vestingwet; o.a. de Hollandse waterlinie
• 1901: Woningwet, gecombineerd met de Gezondheidswet
2
,In 1848 kwam er een cholera epidemie en de medici brachten die epidemieën in verband met de
woonellende en de slechte omstandigheden. Dus de volkshuisvesting en volksgezondheid raakten
met elkaar verknoopt.
In 1852 kwamen de eerste woningbouwverenigingen. De woningbouwverenigingen van nu zijn door
de overheid geïnitieerd. Maar dit waren van particulieren initiatieven. Deze mensen vonden dat er
iets moest gebeuren en hadden daar ook de mogelijkheid voor dat er iets kon gebeuren.
Ontwikkeling Nederlandse woningvoorraad:
• 1901: 1,1 miljoen woningen voor 5 miljoen Nederlanders
• 2021: 8 miljoen woningen voor 17,5 miljoen Nederlanders
Ontwikkeling woonoppervlak per persoon:
• 1901: 5 personen in een woning van 50 m2 (10 m2 pp)
• NU: 2,2 personen in een woning van 160 m2 (72 m2 pp)
• Dit komt neer op een toename van ruim 25-maal het gebouwd woonoppervlak van 1900
Fabrieksdorpen
Verlichte industriëlen en fabrikanten stichten wijken of dorpen voor hun arbeiders → huisvesting
voor arbeiders.
• Betere arbeidskracht (minder ziek = meer productie)
• Tegengaan sociale onrust → Sociale onrust = arbeiders kwamen bij elkaar socialisme en
communisme.
• Gericht op opvoeden, controleren en disciplineren (bij ‘slecht’ gedrag geen dak boven het
hoofd)
Frankrijk vond dat hij zijn arbeiders een beter leven moest geven en beter moest opvoeden. In
Frankrijk waren daarom ook de eerste fabrieksdorpen ontstaan. Een voorbeeld hiervan is Familistere
van Godin Guise (1856-1883). Later kwam dit ook in Engeland en Port Sunlight was hier de eerste
wijk van door William Lever in Liverpool 1888.
Agneta park 1885 in Delft is aangelegd door sogger, die heeft ook het vondelpark gemaakt.
Snoeck van Loosenpark = is opgemaakt door mensen met veel geld en dus niet door
fabriekseigenaren. Deze dorpen zijn gemaakt omdat deze mensen vonden dat de arbeiders opgevoed
moesten worden. In dit dorp was er sprake van een beloningsysteem. Als je je niet gedroeg dan
stond je ook zo weer op straat. In dit dorp werd een opzichter aangesteld en deze had een
huissleutel van alle huizen en kon zo bij iedereen binnen komen om te kijken of iedereen zich wel
aan de regels hield.
Strenge woonregels:
• Zelf behangen bijvoorbeeld was uit den boze.
• Huisdieren houden was verboden
• Openbare dronkenschap had directe verwijdering tot gevolg.
3
, 1901: WONINGWET = 1e wet waarin de rol van de overheid in de volkshuisvesting geregeld werd.
Het doel van de woningwet was om:
• De bouw en bewoning van slechte en ongezonde woningen onmogelijk te maken
• De bouw van goede woningen te bevorderen
De wet regelde:
• De mogelijkheid van financiële steun voor erkende woningbouwverenigingen en
bouwbedrijven die uitsluitend in het belang van de volkshuisvesting werkzaam waren
→ Financiële steun is bijvoorbeeld huursubsidie. Wanneer je geen erkende vereniging was
dan kreeg je geen financiële steun.
• De mogelijkheid van onbewoonbaar verklaring
• De verplichting tot het aanvragen van een bouwvergunning
• De mogelijkheid van het aanschrijvingsinstrument; de verplichting voor woningeigenaren om
bepaalde verbeteringen uit te voeren
• Verplichting voor de gemeente tot het opstellen van een bouwverordening
• De verplichting voor de gemeente tot het oprichten van een afdeling voor bouwen
woningtoezicht
• De verplichting voor gemeentes tot het maken van uitbreidingsplannen en
bestemmingsplannen
Welke motieven hebben geleid tot het ontwikkelen van de woningwet?
1) Sociale bewogenheid: de overheid heeft wel degelijk een taak in sociale kwesties. Een goede
woning draagt bij aan de ‘verheffing’ van de werkende stand
2) Eigen belang voor de staat: de economie vraag om gezonde arbeiders
3) Angst voor revolutionaire gebeurtenissen. Door het aanpakken van de woonellende
vermindert de sociale onrust
Architecten werden niet veel gevraagd, vooral niet voor huizen. Architecten werden alleen gevraagd
voor openbare gebouwen, zoals scholen, kerken en stadshuizen. Daarnaast was een architecten
opleiding niet te vinden in Nederland. Zo’n opleiding kon je toen alleen in het buitenland doen.
NEOSTIJLEN
De drie orde van de klassieke bouwkunst: Grieks Dorische, Ionische en Korintische.
Neostijlen
• Nieuwe technieken als bedreiging voor uitdrukking van moderne verandering
• Bourgeoisie wil traditionele vormen handhaven als symbolen
• Nauwkeurige reproductie van stijlen
• Stijl en betekenis bepaalden het debat i.p.v. de vraag of veranderende tijden ook andere
architectuur vraagt met de expressie van het heden i.p.v. het verleden
→ De neostijlen is het vasthouden van aan een bestaand wereldbeeld. De nieuwe technieken
werden gezien als bedreiging voor de uitdrukking van moderne verandering.
De neogotiek ontstond uit de romantische belangstelling voor de middeleeuwen.
P.J.H. Cuypers met de Vondelkerk= hij wilde niet zo’n typische gotische kerk, maar hij was een
voorloper op het modernisme, maar de gotiek was wel de grootste vormgever.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lottesamenvatting. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
