College 1 (Wolff H1-3, H6)
Introductie
Moral reasoning; relativism and egoism
3 aspecten van ethiek: toegepaste ethiek, meta-ethiek, normatieve ethiek
1. Toegepaste ethiek: waarom hebben we ethiek nodig in zorg en educatie?
2. Bij meta-ethiek komt het neer op de aard van morele uitspraken. Hoe krijgen
we meer morele kennis? 2 manieren van denken komen aan bod: relativism
en subjectivisme
3. Bij normatieve ethiek gaat het om wat het beste is om te doen. Wat zeggen
theorieën tegen mij als ik worstel met een dilemma?
Toegepaste ethiek
Simpele vraag: waarom hebben we ethiek nodig als professional?
Professionals die voor dilemma’s komen te staan en keuzes moeten maken:
1. Hoe ga je om met een leerling bij wie de diagnose impulscontrole is gesteld,
die er baat bij heeft om in een klaslokaal te zijn, maar vaak het leerproces van
anderen verstoord?
a. Hoe weeg je de voors en tegens om deze leerling in de klaslokaal te
houden?
b. Het probleem bevindt zich op een laag niveau, namelijk enkel binnen
dat klaslokaal
2. Hoe ga je om met protesterende ouders tegen ‘Coming Out Day’- vieringen in
school?
a. het probleem ligt op een organisatorisch/beleidsmatig niveau van de
school
3. Hoe moeten we kijken naar dure instellingen die schaduwonderwijs op
scholen aanbieden?
a. het probleem lig op het niveau van de samenleving
landelijk/maatschappelijk niveau
Morele dilemma’s kunnen dus op verschillende niveaus voorkomen.
Deze problemen zijn hedendaagse dilemma’s voor mensen die werken met kinderen
in de zorg en het onderwijs. Het zijn ethische uitdagingen. Ze hebben te maken met
noties van gelijkheid, zorg, inclusie, respect enz.
2 benaderingen/manieren waarop je die dilemma’s beantwoord
Instrumentele benadering, waarbij de fundamentele vraag hierachter is: hoe
ga je hier effectief mee om? Bijvoorbeeld: een kind met aandachtstoornis: Wat
zijn de beste manieren om deze leerling bezig te houden? Wat zijn effectieve
leerstrategieën voor deze leerling? Dit zijn instrumentele vragen.
Ethische perspectief. Wat zijn de morele uitdagingen/problemen hierachter?
Hoe krijgen we theoretische inzicht? Wat zijn de concepten, waarden
hierachter bij dit specifiek probleem?
,Codes of conduct = gedragscodes
Orthopedagogen hebben gedragscodes; lijst van hoe je moreel zou kunnen
gedragen. Richtlijnen over het maken van beslissingen.
Waarom hebben we ethiek nodig, terwijl een ander al voor ons heeft bedacht om
moreel te handelen? Er is namelijk een lijst met wat we wel en niet zouden moeten
doen. Gedragscodes vertellen op geen enkele manier hoe je een specifiek probleem
oplost, daarom is ethiek nodig.
Onderstaand voorbeeld geeft aan dat een gedragscode slechts een document is en
geen oplossing biedt voor een specifiek probleem.
Gedachten experimenten (in het boek van Wolff) zijn een manier van morele
filosofen
om tot de kern van het probleem te komen
over de gevolgen na te denken van een morele theorie
om te evalueren een theorie voldoet aan mijn morele intuïtie
om op een dieper niveau over moraliteit na te denken (volgens Wolff).
Voorbeeld (gedachten experiment)
Een hoog getalenteerde student kan een beurs krijgen, maar moet gemiddeld een 7
staan. Deze student heeft bij één toets afgekeken, waardoor hij een 1 krijgt. Als hij
gestraft wordt, krijgt hij niet de mogelijkheid om een beurs te krijgen. De student heeft
nooit iets verkeerds gedaan. Dus de vraag is wat je nu doet als leerkracht. Dit
dilemma is moeilijk. Schoolbeleid is steng; als student een toets oplicht, krijgt hij een
1 als cijfer. Volg je dit beleid als leekracht of doe je iets anders?
3 gedragscodes zijn geselecteerd ter illustratie:
1. De professionele opvoeder streeft ernaar een leeromgeving te creëren die het
potentieel van alle studenten tot vervulling brengt
2. De professionele opvoeder gaat zorgvuldig en rechtvaardig om met elke student
en probeert problemen, inclusief discipline, op te lossen in overeenstemming met
de wet en het schoolbeleid
3. De professionele opvoeder leeft het geschreven lokale schoolbeleid en de
toepasselijke wet- en regelgeving na, die niet in strijd zijn met deze ethische
code.
Als je afgaat op de 1e gedragscode zou je de leerling geen 1 geven, omdat je
potentie ziet in de leerling. Het was maar éénmalig dat student heeft afgekeken en je
laat niet door één toets de carrière van de leerling op het spel zetten.
Als je op de 3e gedragscode afgaat zou je de leerling een 1 geven. Het maakt niet uit
hoe de student is, want je moet het beleid volgen. De gedragscodes 1 en 3 zijn dus
in tegenstrijd met elkaar.
De 2e code helpt je niet bij je probleem. Het zegt niets over wat rechtvaardig is in een
bepaalde situatie….
Kortom gedragscodes moet geïnterpreteerd worden door jou en heeft veel nadenken
nodig.. het heeft veel weging nodig van waarden en normen… in andere woorden
jouw morele dilemma is niet opgelost door gedragscodes te lezen. Je moet
nadenken over je eindoordeel.
,Gedragscodes zijn het begin van het nadenken over morele problemen. Het geeft je
input en richtlijnen, maar de 2e stap is dat jij moet nadenken en waarden afwegen. De
redenering van je besluit is belangrijk bij ethiek, waardoor Wolff een hoofdstuk heeft
besteed aan redenering (reasoning):
morele oordelen moeten met goede redenen worden onderbouwd.
pas op voor redeneringen die analogieën misbruiken, wendt zich tot gladde
hellingen ‘slippery slopes’ (bij een extreme vergelijking)
Belangrijke strategie in moreel denken: gedachte-experimenten
(onderbouwing van een theorie, voorzien van tegenvoorbeelden, ontwikkelen
moreel argument)
Toegepaste ethiek begint met een specifiek probleem in je beroep. Dat is het begin
van je moreel gedachtenproces. Je kijkt vervolgens naar de waarden die betrokken
zijn, welke principes die van belang zijn of andere normatieve normen in het spel.
Beroepsethiek is een vorm van toegepaste ethiek
Beroepsethiek = een gemeenschap van professionals is altijd ook een morele
gemeenschap. Professionals delen waarden, impliciet of expliciet vermeld in
gedragscodes of protocollen. Het gebruik hiervan zal hun besluitvormingsproces
informeren.
Meta-ethiek
Om te begrijpen wat meta ethiek is, moet je je realiseren bij het woord ‘meta’ dat je
ergens “bovenop” zit. Je hebt een veld van ethiek en dan ga je met een helikopter er
bovenop nadenken over wat precies ethiek is.
Helikopterview boven ethiek kijken naar wat ethiek precies is en wat doen we
als we moreel denken?
Voor een impressie van meta-ethiek gaan we terug naar de gedragscodes.
De gedragscodes zijn statements die moreel zijn. Ze vertellen wat je zou kunnen
doen, maar niet specifiek zoals we hebben gezien. Ze geven je slechts een richtlijn.
Wat zijn precies morele claims (verklaringen) die je kan vinden in de gedragscodes?
Wat maakt een claim (verklaring) moraal?
Morele beweringen moeten eerst worden onderscheiden worden van feitelijke
beweringen.
Feitelijke beweringen zijn descriptief en kunnen waar of onwaar zijn. Je kan
het controleren op juistheid.
Morale beweringen zijn prescriptief; ze zeggen wat je zou moeten doen. Het
vertelt welke acties goed en slecht zijn, welke leven je leeft goed of niet goed
is. Je kan het niet controleren op juistheid.
Bij feiten kan je onderzoeken of het waar is. Bij morele beweringen is dat lastig.
Hoe weten we wanneer we moet handelen op een bepaalde manier? Waar komen
morele regels vandaag? dit zijn meta-ethische vragen.
2 metha-ethische vragen:
Hoe krijgen we morele kennis?
Wat is de aard van morele uitspraken?
, Meta ethiek is een systematische poging om de aard van moraliteit te begrijpen
middels een helicopterview (zoals eerder werd gezegd)
Allereerst hoe krijgen we morele kennis? Als we een morele uitspraak
maken is die hetzelfde voor iedereen of is die gemaakt op basis van individuele
voorkeur of culturele praktijken? Hoe leren we deze morele problemen kennen?
In het boek Wolff zijn 2 modellen/manieren om een antwoord te geven op de vraag
‘hoe verkrijgen we morele kennis?’
1. Meta methics model: morele kennis is iets wat er is en is hetzelfde voor
iedereen. Wij moeten streven naar het verkrijgen van die kennis. Het is niet
afhankelijk van onze eigen voorkeuren, cultuur of op de manier dat we met
elkaar communiceren. Het is objectief. Dat is echt en het is aanwezig. Dat is
de aard van ethiek.
2. Cultureel model: morele kennis is afhankelijk van de culturele omgeving van
mensen. Moraliteit hebben we gecreëerd als onderdeel van onze culturele
opvoeding. Elke cultuur heeft een bepaald ritueel, religie van
voedselvoorkeuren en gedeelde taal en ook een gedeelde idee van moraliteit.
Moraliteit is dus ontstaan door onze omgeving. Wolff vergelijk dit model ook
wel met het fashion model.
In het meta methics model wordt moraliteit als iets echts gezien en er is een
bepaalde objectiviteit. Deze benadering wordt moral realism/ objectivism
genoemd.
Belangrijk element hiervan is dat het idee van goedheid (idee van hoe je goed moet
zijn) universeel is. In andere woorden is dat het hetzelfde is voor iedereen
onafhankelijk van waar je vandaag komt.
Inspiratie voor moral realism en universaliteit van goedheid is Plato. Hij benadrukt
dat wat we in werkelijkheid zien, is dat sommige mensen goed zijn en sommige
minder goed zijn, maar in werkelijkheid heb je niet het perfecte idee van goedheid.
Het perfecte idee van goedheid is een abstract concept. Het is niet wat je kan zien.
Mensen communiceren verschillend met elkaar. Je zou naar verschillende culturen
moeten kijken om te begrijpen dat er verschillende interpretaties zijn van goedheid.
Echter, het idee van goedheid is universeel, zegt Plato.
Om het te begrijpen kan je moraliteit zien als dat het ontdekt is en we er toegang tot
kunnen krijgen via gedachten. Denk aan religieuze ideeën over goedheid. Religie
suggereert soms 1 universeel idee van goedheid en hoe je je moet gedragen. Deze
morele richtlijnen zijn voor mensen een god gegeven idee/product, het is niet wat wij
mensen hebben bedacht. Het is voor de hele mensheid, dus er is één soort idee van
goedheid.
Intuïtief lijkt het moral realism/ objectivism aantrekkelijk, omdat mensen hetzelfde
idee over wat goed is delen. Het maakt niet uit waar je op de wereld leeft, zoals het
schoppen van een baby lijkt niet oké om te doen.
Kritiek op moral realism: morele ideeën zijn door de jaren heen veranderd en hoe
kan je dat uitleggen als er maar 1 idee is van goedheid dat voor iedereen geld in alle
gevallen. Dat is niet het geval als je denkt aan de geschiedenis bij seksualiteit bij
mannen. Het was heel normaal in de tijd van Plato dat mannen seksuele relaties met
