Bewegingsonderwijs in het speellokaal
- Deel 1: 2.3 + 2.4 + 2.5 + 2.6 (blz. 16 t/m 31).
- Deel 3 (van volgende activiteiten weet je: bewegingsthema, bewegingskenmerk +
bewegingsuitdaging, instructie, spelverloop en regelingen): 7.2 + 9.3 + 8.1 + 2.2 + 2.4
+ 3.1 + 4.3 + 5.3 + 10.2 + 5.2 + schieten op doos 2e (extra activiteit) + 8.3 + 3.3 + 4.2 +
zittend zwaaien Z1 (blz. 461) + 6.1.
- Deel 4: blz. 329 t/m 331; (van volgende activiteiten weet je: bewegingsthema,
bewegingskenmerk + bewegingsuitdaging, instructie, spelverloop en regelingen): 2.2
+ 3.2 + 6.2.
- Aantekeningen van colleges.
Deel 2: Lesbedoelingen
2.3 Bewegingsthema’s
Een bewegingsthema typeert uiteenlopende activiteiten vanuit een overkoepelend kenmerk + een
overeenkomstige uitdaging tot bewegen. Kenmerken + uitdagingen kunnen we op allerlei manieren
in verschillende activiteiten vertalen.
Bewegingsthema Kenmerk Bewegingsuitdaging
Springen Met een afzet loskomen van de ondergrond. Vergroten van het zweefmoment.
Balanceren Gaan of staan op een smalle of instabiele Nog net het evenwicht kunnen bewaren.
ondergrond.
Klimmen Verplaatsen van steunvlak/grijpvlak naar Zoeken naar voldoende steunpunten.
steunvlak/grijpvlak (boven de grond).
Mikken Van afstand een doel met een voorwerp raken. Vaker raken van het doel.
Jongleren Een voorwerp in beweging houden door het De controle over het voorwerp doen
herhalend weg te spelen en weer te ontvangen. toenemen.
Glijden Verplaatsen over een gladde ondergrond. Meer snelheid krijgen.
Rijden Verplaatsen op rollend materiaal, dit voertuig in Kunnen beheersen van snelheid, richting en
beweging brengen en houden. balans.
Bewegen op muziek (Voort)bewegen op een muzikaal ritme. (Voort)beweging aanpassen aan muzikale
kenmerken, zoals tempo, ritme, accenten.
Tikspelen Tikken van de lopers, c.q. ontsnappen aan de De loper tikken, c.q. de tikker te vlug af zijn.
tikacties van de tikker.
Over de kop gaan Inzetten van een draai, waardoor je over de kop Controle krijgen over de draaibeweging.
gaat.
Doelspelen Met een bal het doel van de tegenspeler(s) Vaker scoren, c.q. vaker de bal kunnen
raken, c.q. het verdedigen van dit doel. stoppen.
Stoeien In direct contact met een tegenspeler iets Omgaan met toenemend lichamelijk contact
afpakken, c.q. verdedigen van het bezit van dit om zo de tegenspeler uit balans te brengen.
voorwerp.
Zwaaien Beweging oproepen door gebruik te maken van De zwaai in stand houden en (eventueel) nog
een slingerbeweging. kunnen vergroten.
Acrobatiek Een gezamenlijke pose van balans aannemen en Langer met elkaar de balans handhaven;
handhaven. nieuwe vormen van balans proberen.
Soms is afstemming op individuele mogelijkheden nodig. Kinderen laten persoonlijke voorkeuren
zien in hun beleving + uitvoering van activiteiten.
- Zie blz. 18 in BihS, schema 2 ‘Verdeling bewegingsthema’s over de clusters’.
, Per les komen verschillende thema’s aan de orde, zo waarborgen we de nodige variatie. Per
bewegingsthema worden de activiteiten in de achtereenvolgende clusters complexer. Niet ieder
bewegingsthema komt evenveel aan bod. De inhoudelijke reden is, dat het ene bewegingsthema in
de ontwikkeling van bewegingsgedrag een meer centrale rol vervult dan de ander. Een
weloverwogen selectie van activiteiten uit de verschillende bewegingsthema’s stelt ons in staat om:
- Aansluiting te (blijven) vinden bij (veranderende) belangstelling + mogelijkheden van
kinderen;
- Veelzijdigheid + continuïteit in de ontwikkeling van bewegingsgedrag na te streven.
2.4 Organisatievormen
Drie basisvormen staan ons ter beschikking:
- Klassikaal werken → alle kinderen doen mee met een door de leerkracht geleide activiteit.
- Vrij werken → individueel kiezen de kinderen waar ze spelen.
- In groepen werken → de kinderen spelen in samengestelde groepjes bij verschillende
activiteiten; groepjesles.
In combinatie van deze organisatievormen, met de groepjesles als basis, creëren we de meeste
leerkansen. En ontstaat een goede balans tussen zelfstandig spelen en onder begeleiding iets nieuws
leren.
Klassikaal werken
Voor instructiedoeleinden is de klassikale aanpak vaak effectief + efficiënt.
- Stap 1: activiteit laten zien.
- Stap 2: activiteit met een grotere groep spelen.
- Stap 3: activiteit in kleine groepjes spelen.
Voordelen Nadelen
- Leerkracht heeft goed overzicht. - Weinig eigen initiatieven van kinderen; leren niet
zelfstandig werken.
- Weinig complexe leiding. - Sommige activiteiten vallen af.
- Efficiënt voor instructie. - Soms lange wachttijden.
- Duidelijk voor de kinderen. - Geringe variatie van activiteiten.
- Gezamenlijke sfeer. - Beperkte differentiatie, afgestemd op
‘gemiddelde’.
- Weinig voorbereiding met klaarzetten. - Wie iets niet goed doet, valt erg op.
- Individuele begeleiding voor wie opvalt.
Vrij werken
Voordelen Nadelen
- Eenvoudige organisatie; algemene afspraken + - Moeilijk te begeleiden.
regels.
- Kinderen zijn gemotiveerd, kunnen hun voorkeur - Weinig instructiemomenten om iets nieuws te
volgen. leren.
- Kinderen nemen zelf initiatieven, kunnen - Kinderen blijven soms hangen in wat bekend is,
experimenteren. verleggen grenzen niet.
- Kinderen leren ook van elkaar. - Sommige kinderen kiezen vluchtig/eenzijdig, ook
over meer lessen.
- Aanbod van activiteiten kan goed gevarieerd - Methodische opbouw vanuit bewegingsthema’s
, worden. is moeilijk te realiseren.
- De leerkracht heeft gelegenheid voor observeren - Klaarzetten van veel activiteiten kost veel tijd.
+ begeleiden.
In groepen werken
Voordelen Nadelen
- Kinderen leren zelfstandig spelen + zelf kleine - Aanvankelijk complexe organisatie.
problemen oplossen.
- Gevarieerde lesactiviteiten voldoen aan - Het werken in groepjes moet eerst opgebouwd
verschillende behoeften. worden.
- Veel beurten, veel activiteit. - Lastig te begeleiden als groepjes niet goed
samenwerken.
- Differentiëren is goed mogelijk. - Nieuwe kinderen vragen aparte aandacht.
- Afwisseling van zelfstandig spelen + instructie. - Klaarzetten voorafgaand aan de les kost veel tijd.
- In een kleine zelfstandige groep spelen kinderen - Bij veel nieuwe activiteiten is er ook veel uit te
onbelast, niemand valt op of uit. leggen.
- Leerkracht heeft tijd voor observeren +
begeleiden.
- Doorgaande leerlijnen zijn goed te realiseren.
- Goed te combineren met vrij werken.
2.5 Kijkwijzer
Voor het bevorderen van het lesverloop zijn de volgende drie vragen ter oriëntatie behulpzaam:
- Loopt de organisatie van de situatie naar wens; kunnen de kinderen de activiteit zelfstandig
op gang houden?
- Lukt de activiteit voor kinderen van verschillende niveaus; kan ieder kind een passende mate
van succes ervaren?
- Leeft de eigenheid van ieder kind; kan ieder kind in de uitvoering van de activiteit eigen
keuzes realiseren?
Deze drie aspecten hangen nauw met elkaar samen. Eerst moet de organisatie op orde zijn, de
activiteiten moeten lopen. Als de activiteit loopt kunnen kinderen en leerkracht zich meer gaan
concentreren op het lukken. Als alle kinderen succes ervaren, zullen ze graag mee blijven doen met
de activiteit. Dan kan de leerkracht gaan letten op leeft, de eigen keuzes van kinderen in de
uitvoeringswijze. Loopt → Lukt → Leeft.
Loopt de organisatie van de situatie naar wens (loopt het)
Werksfeer is dan ontspannen, de kinderen zijn aandachtig bezig, er zijn geen conflicten/ongelukjes,
er is niet te veel lawaai + de leerkracht kan overzicht bewaren. De kinderen leren het verloop van de
activiteiten volgens de bedoeling + noodzakelijke afspraken zelfstandig op gang te houden → de
activiteit loopt. De tijd die voor de leerkracht vrijkomt als de organisatie van de situaties ‘loopt’, kan
besteed gaan worden aan het begeleiden van (beter) lukken van de activiteiten.
Lukt de activiteit voor de kinderen van verschillende niveaus (lukt het)
Kleuters leren als ze iets kunnen doen wat hen aanspreekt. Al doende breiden ze zo hun
mogelijkheden uit en gaan weer op zoek naar een nieuwe uitdaging. Ieder kind moet hiervoor op
eigen niveau succes ervaren, het moet lukken. Bij herhaling van mislukkingen is de kans groot dat
kinderen afhaken. Dit kun je voorkomen door de situatie tijdig aan te passen. We gaan voor ‘lukken’
in de les niet uit van een ‘gemiddelde’, we passen ons steeds aan, aan wat een kind laat zien. Dat de
