In deze samenvatting komen alle notities van de hoorcolleges aan bod. Het bevat dus alle leerstof te kennen voor het examen van het vak Penologie en Penitentiair Recht, gedoceerd aan de Vrije Universiteit Brussel, academiejaar .
Geslaagd eerste zit: 14/20
Wat is penologie?
Het komt van het woord ‘poena’’ (= straffen).
Penologie = wetenschap van bestraffing.
Het is een gedrag dat strafrechtelijk is bepaald in een wet.
Het moet gaan over een bewuste toevoeging van leed.
→ ten opzichte van wie een breuk pleegt op de strafrechtelijke norm.
We gaan opzoek naar:
→ Wat is die straf?
→ Welk soort leed? (voorbeeld: de boete, de gevangenisstraf)
→ Hoe worden de straffen uitgevoerd? (zeer belangrijke vraag!)
Straffen als complex gegeven
Straffen staat voor veel meer dan enkel ‘de straf’.
Het bestaat uit: de straftoemeting – de strafuitvoering.
Binnen het strafgebeuren zijn er verschillende partijen betrokken
→ daders
→ slachtoffers: vaak gerepresenteerd door de media en het publiek.
→ straffende / justitiële actoren: je hebt geen straf zonder een strafrechter die een straf oplegd.
Het gaat over een instituut (de gevangenis).
Hierbinnen worden er beslissingen genomen over complexe zaken.
Bestraffing gaat ook over beslissingen nemen.
Wij gaan vooral kijken naar de sociale realiteit van het straffen.
→ over de gevangenis.
→ over de cipiers (bewaarders, bewakers …)
→ zicht krijgen over de gevangenissen in België.
→ multidisciplinaire benadering van het straffen.
Begrippen
Penitentiair recht = het geheel van juridische normen in verband met de behandeling van gedetineerden.
Interne rechtspositie: Basiswet gevangeniswezen (rechten van de gedetineerden tijdens detentie)
Externe rechtspositie: Wet op de externe rechtspositie (aan welke maatregelen zijn gedetineerden
onderworpen – bij het binnen en buitengaan) .
Penologie en penitentiaire recht
Juridische benadering: nationale en internationale normen
Criminologische benadering: de gevangenis zien als een machtsinstituut, totaal instituut.
1
, • Doelstellingen straf en systeem
• Studie van de strafpraktijken en effecten van straf op betrokkenen en omgeving
• Analyse van penitentiaire beleid → overbevolking
• Inzicht in evolutie van de hevangenipopulatie, gevangeniswezen en strafbeleid
Doel cursus
Leren denken en spreken als een kritische penoloog (EXAMEN)
→ kritisch zijn tav. straf en gevangenis als instituut (machtsaspect, machtsmisbruik …)
→ leren nadenken over de legitimiteit van de gevangenisstraf (gevolgen van straf?)
→ kritisch kijken en durven in vraag stellen.
Lineaire relatie tussen criminaliteit en bestraffing in vraag stellen (vak: Criminaliteit en Samenleving).
Straffen een introductie
Welke straffen kennen jullie?
→ werkstraf, contactverbod, rijverbod … (gemeenschapsgerichte straffen in de samenleving)
→ geldboete
→ gevangenisstraf
→ ET
→ internering (geen straf, maatregel!)
→ doodstraf (levenslange straf)
Juridische indeling
→ vrijspraak
→ vrijheidsstraf: gevangenisstraf
→ vrijheidsbeperkende straf: opschorting, uitstel, probatie (leerstraf), werstraf, ET …
→ vermogenstraf (geldboete, opdeciemen (X 8) …
→ internering (juridisch geen straf maar maatregel)
→ politiestraffen (overtredingen), correctionele (wanbedrijven) en criminele straffen (misdaden)
Subsidiaire of bijkomende straffen
Soms automatisch verbonden aan straf
→ ontzetting uit polititke en burgerlijke rechten = verborgen straffen.
→ verbeurdverklaring goederen
→ afzetting van titels
→ bekendmaking van uitspraak (uithangen van de uitspraak)
→…
Vervangende straffen
Een gevangenisstraf of een geldboete kan vandaag de dag een vervangende straf zijn.
Door de niet-uitvoering worden de vervangende straffen vaak niet uitgevoerd.
De onzekerheid zorgt voor straffeloosheid binnen de samenleving.
Toepassing van de straffen
2
,De geldboete is vandaag de dag nog steeds de meest opgelegde straf (en meest toegenomen straf).
Het innen van het geld wordt zeer gebrekking uitgevoerd.
Vandaag de dag worden er meer gemeenschapsgerichte straffen worden opgelegd.
Evolutie van de straffen
Belangrijke kwesties als we nadenken over de straf
De gevangenis als ‘crime school’.
Is dit nu de juiste manier om te reageren op misdrijven?
Het is de bedoeling om de gevangenisstraf zoveel mogelijk te vermijden en toe te passen als straf.
De gemeenschapsgerichte straffen of alternatieven moeten de eerste straffen worden.
Dit ligt op politiek vlak zeer gevoelig.
Als er geen gevangenisstraf wordt opgelegd, voelt het aan alsof er geen reactie is geweest door het
publiek/media.
Voorbeeld: jongere krijgt ET in plaats van gevangenisstraf (politieagenten aanvallen).
→ politieagenten aangedaan dat jongere niet in gevangenis zit.
Wat is het strafkarakter van een straf?
Mensen willen dat er leed is.
De alternatieven: het moet een alternatief zijn voor de gevangenisstraf.
Het moet een andere straf zijn.
Net-widening = er is geen vervanging van de gevangenisstraf
Het justitiële wet wordt hierdoor veel vergroot.
Er worden wetten gemaakt door de OR (niet alle OR nemen de zelfde beslissing)
De actoren gaan op hun eigen manier aan de slag met de verschillende wetten.
Enkele belangrijke punten mbt gemeenschapsgerichte straffen
Eerste generatie, 1960
3
, • Probatie: met de doelstelling wou men bereiken met aan de problemen van de betrokkene ging
werken.
We moeten mensen begeleiden en inzetten op individualisering van de dader.
De proefperiode is altijd gelinkt aan de uitstel of opschorting.
Er kwam kritiek op de straffen, op dat idee van helpen – het leed binnen de straf was onduidelijk.
→ ‘de alternatieven werken niet, want ze zijn verbonden met de navelstreng aan de gevangenisstraf’.
Autonome straffen: jaren 2000
• Ingevoerd in België (2000).
Werkstraf – probatie – ET
Men gaat naar een vorm van controle – justitieassistenten zijn vooral bezig met zijn de zaken in orde.
Het hulpverlenende geraakt op de achtergrond
Er is steeds minder tijd voor begeleiding en vervormt zich in de verificatie en de controle.
• De werkstraf (oorspronkelijk jaren 1990) is meer controlerend en meer leedtoevoegend geworden.
→ vroeger werd het eerder gezien als een ‘kinderachtige straf, als een straf voor studenten’ gezien.
Kenmerken
• Er is nog altijd een bepaalde selectie van de daders.
Er is een beperking op het gerechtelijk verleden.
Doorheen de jaren zijn de beperkingen losgelaten en worden de daders meer en meer onder de
alternatieven geplaats.
De autonome straffen komen niet meer op het uitreksel van goed gedrag en zeden.
→ met de alternatieven straffen heeft men gestreefd om dit er niet meer op te zetten, want dit staat
de re-integratie in de weg.
• Consensuele straffen: de rechter moet toestemming vragen (stemt u toe om deze straf uit te voeren?)
→ vervangende gevangenisstraf of geldboetes (niet uitgevoerd of omgezet in ET).
• Justitiehuizen en Centra voor ET zijn zeer belangrijke partners
Om over na te denken
1) Waarom de gevangenisstraf zovel mogelijk te proberen vermijden?
2) Welke ‘alternatieve straf’ vind jij zinvol?
3) Aan wie, wanneer zou jij een gemeenschapsgerichte straf opleggen?
HOC 2 - Openingslezing - WIlly Callewaert
Vrijheidsberoving als straf of maatregel:
Het aspect tijd: de vrijheidsberoving – de invulling dat we geven aan vrijheidsberoving
> vrijheidsberoving als straf of als maatregel
Hoe moeten we hier naar kijken?
Gaat het over uitzitten (‘doing time’) of wordt er iets verwachten, bepaalde prestaties tijdens die tijd?
Wat te denken van de huidige invulling?
> Welke gevolgen heeft deze huidige invulling?
> Wat is het doel van deze huidige invulling?
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marthayoginismet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,39. Je zit daarna nergens aan vast.
