Geschiedenis van Opvoeding en Onderwijs Blok 2.4
Samenvatting werkgroepen probleem 1 t/m 8
Laura de Joode
522876
Pedagogische Wetenschappen B1
Erasmus Universiteit Rotterdam
,Van nature goed of van nature slecht?
Wat zijn de visies van Locke, Rousseau en Erasmus over opvoeding en onderwijs?
Erasmus (1466-1536)(Lof der Zotheid) was een Nederlandse humanist. Volgens hem
worden mensen geboren met een erfzonde (= neiging tot kwaad), maar heeft men wel de
neiging tot het goede. De mens is kneedbaar, maar er is wel vorming vanuit de culturele
omgeving nodig. Erasmus ging dus uit van het vormingsideaal.
Volgens Erasmus worden kinderen geboren als ongevormde klomp. Kinderen zijn bij
geboorte geschikt tot het aanleren van gewoonten. Zodra een kind kan praten, is het
geschikt voor wetenschappelijke vorming. De mens moet gevormd worden door letteren en
voorschriften van filosofie.
De opvoeding van kinderen was in handen van de man. Hij was verantwoordelijk voor
karaktervorming van het kind. De vrouw had enkel een verzorgende functie. Slappe
opvoeding zou leiden tot onhandelbaarheid (vergiftiging).
Het eerste deel van de opvoeding bestond uit het kinderen foutloos leren spreken. Daarnaast
stond spel en aanmoediging, en het aanleren van goede manieren in de opvoeding centraal.
Erasmus vond onderwijs erg belangrijk en wilde dan ook dat dit vroeg begon, wat bijzonder
was voor die tijd, omdat onderwijs vaak werd uitgesteld. Volgens hem verlangen kinderen
van nature naar kennis. Hij had een aversie tegen de traditionele scholastiek.
De onderwijzer was belangrijk volgens hem, deze moest actief reageren en niet hardhandig
zijn. Erasmus was dan ook tegen lijfstraffen, omdat hij dacht dat kinderen ook zonder dwang
konden leren. Erasmus was dan ook aanhanger van spelenderwijs en aanschouwelijk leren.
Hij stelde dat als je de mens veel leert, ze vanzelf goed worden. Zonder onderwijs en
opvoeding kan de mens dan ook niet gelukkig of goed worden. Erasmus stelde dat onderwijs
los moest staan van de kerk, en in handen moest zijn van de staat.
Christelijke vroomheid (piëtisme) en volstrekte vrijheid van de menselijke wil was het doel
van opvoeding en zou men tot de ideale personen maken:
- Ingetogenheid
- Bescheidenheid
- Beleefdheid
Kritiek op Erasmus:
- Hij richtte zich voornamelijk op de elite en op jongens
- Niet al zijn eisen waren haaldbaar, zoals het moeten spreken van Latijn
- Hij ging ervanuit dat iedereen dezelfde capaciteiten had
John Locke (1632-1704)(Some Thoughts Concerning Education) was een Engelse empirist
en wordt gezien als voorloper van de verlichting. Volgens Locke was het doel van opvoeding
het verwerven van zelfbestuur door de deugd.
Kinderen zijn kneedbaar, behalve het karakter, want dat staat bij de geboorte al vast. Het
verwerven van vrijheid, redelijkheid en zedelijkheid van intellectueel en moreel zelfbestuur
staat centraal. Hij ging uit van de mens als tabula rasa, ongeschreven blad. Daar voegde hij
aan toe dat de mens wordt gevormd door diens omgeving.
Locke stelde wel dat mensen worden geboren met aanleg, zoals een eigen karakter en
temperament.
,Hij ging uit van een natuurlijke methode en natuurlijke levenswijze. Dit zou leiden tot een
gezonde geest in een gezond lichaam.
Locke stelde dat kinderen leren door ervaringen en dat dit leren vooral buiten moest
plaatsvinden. Het kind heeft namelijk veel beweging en voldoende slaap nodig. Ook moeten
kinderen sober leven; ze moeten bijvoorbeeld simpel eten en dienen geen strakke kleding te
dragen.
Tevens stelde hij dat er goede ongedwongen discipline nodig was, en geen hardhandigheid
en straf. Leren door middel van prijzen en belonen zou beter werken. Kinderen leren van het
goede voorbeeld dat hen wordt geboden.
Volgens Locke begon de opvoeding al vroeg; jongens worden opgevoed tot ‘gentleman’.
Welgemanierdheid was dan ook erg belangrijk. Daarnaast hechtte hij ook veel waarde aan
gezondheid en hygiëne.
Vrijheid en zelfstructuur worden verweven naar aanleiding van 4 opvoedingsdoelen:
- Deugd (virtue)
- Verstand (godvruchtigheid)(wisdom)
- Welgemanierdheid (breeding)
- Kennis (learning)
Kritiek op Locke:
- Hij richtte zich voornamelijk op de elite; toch werden zijn ideeën door vrijwel iedereen
gewaardeerd, omdat hij stelde dat iedereen kennis op kan doen vanuit zijn principe
van de mens als tabula rasa
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)(Émile) was een Oostenrijkse verlichte romanticus.
Hij legde dan ook de basis voor de romantiek.
Rousseau onderscheidde 4 fasen in het leven van een kind:
0-2 jaar
2-12 jaar (kindertijd)
12-15 jaar (puberteit)
15+ jaar (adolescentie)
Volgens Rousseau konden kinderen worden gezien als een onkiemend zaadje, waarbij
cultuur de grootste vijand is. Hij legde de nadruk op de rede, intuïtie en gevoel. Men wordt
zwak geboren met niks, maar alles kan door opvoeding worden verkregen. Rousseau ging
binnen opvoeding uit van deïstische opvattingen.
Volgens Rousseau is alles goed, totdat het in aanraking komt met de mens; god zorgt er dus
voor dat men goed wordt geboren, maar de omgeving ‘verpest’ mensen. Hij was dan ook
voor natuurlijke pedagogiek en daardoor bijvoorbeeld tegen het eten van vlees. Het doel van
opvoeding was het zoveel mogelijk herstellen van de oorspronkelijke toestand.
Hij ging uit van een romantische gezinsopvoeding, waarbij alles volledig natuurlijk verloopt
en niks wordt belemmerd door cultuur en de maatschappij. Opvoeding kan dan ook het beste
plaatsvinden in isolatie. In de natuur vond men volgens Rousseau dan ook de moderne
fundering van opvoeding. Kinderen moesten zo snel mogelijk volwassen worden.
Rousseau ziet het menselijke geweten als de ware menselijke natuur. Hij was dan ook
voorstander van natuurlijk leren; kinderen moesten de gevolgen van hun gedrag ervaren.
, Daarnaast was hij voorstander van negatieve opvoeding; ouders moeten kinderen niks
opdringen, bevelen of verbieden. Straffen was uit den boze. Rousseau maakte dan ook
onderscheid tussen huiselijke en publieke opvoeding.
De kloof tussen huiselijke (individueel) en publieke opvoeding (samenleving) kan overbrugd
worden door in de (morele) opvoeding deugd en zelfbeheersing mee te krijgen. Er werd ook
onderscheid gemaakt tussen de opvoeding van jongens en meisjes.
Kritiek op Rousseau:
- Hij richtte zich vooral op de elite en op jongens
- Hij stelde dat kinderen gezond moeten zijn en dat zieke kinderen opvoeden dus
nutteloos is
Erasmus Locke Rousseau
Mensbeeld De mens beschikt De mens als tabula De mens is van nature
over een erfzonde, rasa. goed, maar wordt
maar is kneed- en slecht door invloed van
vormbaar. de maatschappij.
Mens is van nature Mens van nature goed.
slecht door de
erfzonde, maar tot het
goede geneigd.
Doelgroep Alleen elite Elite, maar wel al Alleen elite
breder
Onderwijs Zo vroeg mogelijk Ondergeschikt aan de Natuurlijk leren
(intrinsieke motivatie) deugd (intrinsieke motivatie)
Opvoeding Kind doordrenken met Deugdzaamheid Kind leert zichzelf en
kennis stuurt eigen opvoeding
Natuurlijke Belangrijk Zeer belangrijk
opvoeding
Periode Humanisme Verlichting Romantiek
Geloof Christelijke vroomheid Natuur en rede Godsdienst komt pas
komen van god aan bod als men
verstandelijk goed is
Cultuur speelt een Kind wordt gevormd De opvoeding van een
belangrijke rol in de door de omgeving; kind maakt een kind
ontwikkeling van een deïsme goed of slecht. Cultuur
kind bederft de mens
Nature / nurture Combinatie: erfzonde, Nurture: kind wordt Combinatie: kind is van
van nature goed volledig gevormd door nature goed (nature),
(nature), maar wel opvoeding en maar wordt verpest
vorming nodig ervaringen door cultuur en de
(nurture) omgeving (nurture)
Overeenkomsten:
- Maakbaarheid van de mens
- Opvoeding en rede staan centraal
- Tegen lijfstraffen
- Erkenning van god
- Spelenderwijs / ervaringsgewijs leren
- Geen dwang in de opvoeding
- Vooral gericht op elite
- Kind wordt erkend
