Samenvatting van de voorgeschreven literatuur van week 1 van het vak Law en Governance (VU, ): 1) B. van der Vorm, 'De uitbreiding van de sluitingsbevoegdheid in artikel 174a Gemeentewet en de taak van de burgemeester als sheriff'; 2) M. Vols, 'Over nabuurschap en nabuurhaat in het recht'; 3) J.H.A...
Week 1
J.H.A. van der Grinten en A.E. Schilder, Uittreksel uit: ‘De burgemeester bewapend’, preadvies voor
de Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht van België en Nederland
De burgemeester is onder andere belast met:
de handhaving van de openbare orde (art. 172 lid 1 Gemw). Ter uitvoering daarvan is hem een aantal
bevoegdheden toegekend:
o het beletten of beëindigen van overtredingen van wettelijke voorschriften die betrekking hebben op de
openbare orde, waarbij hij zich bedient van de onder zijn gezag staande politie (lid 2); en
o de bevelen geven die noodzakelijk te achten zijn voor de handhaving van de openbare orde bij
verstoring van de openbare orde of bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan (lid 3): de lichte
bevelsbevoegdheid, met als tegenhanger de bevoegdheid om in noodsituaties noodbevelen te geven en
noodverordeningen vast te stellen (zie art. 175 en 176 Gemw);
het toezicht op de openbare samenkomsten en vermakelijkheden alsmede op de voor het publiek
openstaande gebouwen en daarbij behorende erven (art. 174 lid 1 Gemw), bij de uitoefening waarvan hij
bevelen mag geven die met het oog op de bescherming van veiligheid en gezondheid nodig zijn (lid 2), en
uitvoering van verordeningen voor zover deze betrekking hebben op dit toezicht (lid 3).
In de afgelopen decennia heeft een voortdurende uitbreiding plaatsgevonden in de Gemeentewet en de
Opiumwet van het arsenaal aan bestuurlijke middelen van de burgemeester om op te treden tegen bepaalde
vormen van ongewenst gedrag:
lichte bevelsbevoegdheid (art. 172 lid 3 Gemw): de burgemeester heeft de bevoegdheid om ‘bij verstoring
van de openbare orde of bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk
te achten zijn voor de handhaving van de openbare orde. De burgemeester mag bij het gebruik van deze
bevoegdheid niet afwijken van wettelijke voorschriften, inclusief verordeningen van de gemeenteraad
(APV’s). Het is een belangrijk instrument in het wapenarsenaal van de burgemeester. Het gebruik is in de
licht van de wetsgeschiedenis niet onomstreden;
sluiting panden: de burgemeester is bevoegd woningen te sluiten indien door gedragingen in de woning of
het lokaal of op het erf de openbare orde rond de woning, het lokaal of het erf wordt verstoord (art. 174a
Gemw; Wet Victoria). Gevolgen van de sluiting, voortvloeiend uit de Wet Victor, kunnen zijn: opzegging van
de huur (art. 7:231 lid 2 BW), onteigening van het pand (art. 77 lid 1 sub 7 Onteigeningswet) en beheer over
het pand (art. 13b Woningwet). Burgemeesters maken zelden gebruik van dit middel vanwege:
o de strenge toepassingsvoorwaarden: aan de hand van concrete, objectieve en verifieerbare gegevens
moet aannemelijk worden gemaakt dat sprake is van gedragingen die de veiligheid en gezondheid van
mensen in de omgeving van de woning regelmatig en langdurig in ernstige mate in gevaar hebben
gebracht. Een burgemeester dient af te zien van sluiting van de woning indien de maatregel onevenredig
is of de verstoring van de openbare orde afdoende kan worden bestreden met minder ingrijpende
maatregelen; en
o de later gecreëerde mogelijkheid om drugspanden te sluiten op grond van de Wet Damocles (art. 13b
Opiumwet);
sluiting drugspanden (art. 13b Opiumwet; Wet Damocles): de burgemeester kan elk pand sluiten bij de
aanwezigheid van een handelshoeveelheid drugs. De sluiting van een pand is ook mogelijk indien daarin
voorbereidingshandelingen plaatsvinden in de zin van art. 11a Opiumwet. Waar de burgemeester overlast
eerst steeds moest kunnen aantonen, hetgeen lang niet altijd mogelijk bleek, was nu de enkele overtreding
van de Opiumwet voldoende. Deze maatregel wordt op grote schaal toegepast. Het geven van
waarschuwing voordat tot deze maatregel wordt overgegaan, is lang niet altijd vereist en het is niet
noodzakelijk dat de omgeving overlast ondervindt van de aanwezigheid van of handel in drugs;
bestuurlijke ophouding (art. 154a Gemw; Wet bestuurlijke ophouding): een complexe wettelijke regeling
die de burgemeester moet wapenen tegen groepsgewijze verstoringen van de openbare orde. De wet biedt
een basis voor kortdurende bestuurlijke ‘ophouding’ (maximaal 12 uren) van groepen van personen, met als
doel te voorkomen dat zij (verdere) schade aanrichten, vaak in de vorm van openlijke geweldpleging. De
gemeenteraad bepaalt of de burgemeester (als aan een reeks van verdere voorwaarden is voldaan) het
instrument mag inzetten. In spoedeisende gevallen (dreigende noodsituatie) kan de burgemeester dat
zelfstandig bepalen (art. 176a Gemw). Van het middel wordt nauwelijks of geen gebruik gemaakt, omdat:
, o aan de toepassing ervan een veelheid van – deels tegenstrijdige – voorwaarden is verbonden;
o het bestuur zeer veel logistieke maatregelen moet treffen voor opvang van de opgepakte personen; en
o de burgemeester andere instrumenten ter beschikking heeft gekregen waarmee de bewegingsvrijheid
van ordeverstoorders kan worden beperkt (Voetbalwet);
aanwijzing veiligheidsrisicogebied/preventief fouilleren (art. 151 Gemw en artt. 50-52 Wet wapens en
munitie): de burgemeester kan veiligheidsrisicogebieden aanwijzen, mits de gemeenteraad hem daartoe bij
verordening heeft gemachtigd, bij verstoring van de openbare orde door de aanwezigheid van wapens, dan
wel bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan. Na aanwijzing is de officier van justitie bevoegd een last op
te leggen tot het preventief fouilleren van personen en tot het controleren van auto’s en bagage. In een
onvoorziene spoedeisende situatie is geen voorafgaande machtiging van de gemeenteraad nodig (art. 174b
Gemw);
cameratoezicht (art. 151c Gemw): als de gemeenteraad heeft bepaald dat behoefte bestaat aan
cameratoezicht, dan kan hij de burgemeester bij verordening de bevoegdheid verlenen om, indien dat in
het belang van de handhaving van de openbare orde noodzakelijk is, te besluiten om voor een bepaalde
duur camera’s in te zetten ten behoeve van het toezicht op een openbare plaats als bedoeld in art. 1 Wet
openbare manifestaties en andere bij verordening aan te wijzen plaatsen die voor een ieder toegankelijk
zijn. Waar en hoe lang camera’s worden geplaatst, bepaalt de burgemeester. Voor het daadwerkelijk
gebruik ervan en het rechtstreeks bekijken van de beelden en de duur waarbinnen dat plaatsvindt, is eerst
overleg nodig binnen de driehoek (art. 151c lid 2 Gemw);
Wet tijdelijk huisverbod: huiselijk geweld is de toepassing van verbaal en fysiek geweld als gevolg van
emotionele ontsporingen in de relationele sfeer. Het kan om zeer ernstige delicten gaan. Ter bescherming
van kwetsbare personen is het instrument van het tijdelijk huisverbod ingevoerd en de burgemeester met
de oplegging daarvan belast. Met een huisverbod kan een (potentiële) pleger van huiselijk geweld tien
dagen uit huis worden geplaatst, met een mogelijkheid van verlening tot maximaal 28 dagen (art. 2 jo. art. 9
Wet tijdelijk huisverbod);
ernstige overlast en voetbalvandalisme (art. 172a Gemw; Wet bestrijding voetbalvandalisme en overlast of
Voetbalwet): de burgemeester kan aan overlastplegers opleggen:
o een gebiedsontzegging, waarmee ze voor maximaal drie maanden uit een bepaalde omgeving geweerd
kunnen worden (lid 1 sub a);
o een groepsverbod (lid 1 sub b); en
o een meldplicht (lid 1 sub c).
Een privaatrechtelijk stadionverbod kan hiertoe ook aanleiding vormen (lid 2). De burgemeester kan tevens
een bevel van 90 dagen opleggen dat verspreid binnen een jaar geëffectueerd kan worden (lid 6 sub b).
Burgemeesters maken niet vaak gebruik van dit wettelijk instrument, omdat:
o de APV-gebiedsontzeggingen ook nog steeds werken en deze vaak een langduriger gebiedsontzegging
toestaan; en
o door de KNVB langdurige stadionverboden en stevige boetes worden opgelegd.
gedragsaanwijzingen woonoverlast (art. 151d Gemw; Wet aanpak woonoverlast): de gemeenteraad kan
een verordening vaststellen met daarin een zorgplicht voor burgers om geen woonoverlast te veroorzaken.
De burgemeester kan deze norm gericht handhaven met gedragsaanwijzingen (bijv. een verbod ’s avonds
laat harde muziek te draaien).
Bewapening van het bestuur vindt niet alleen plaats door de formele wetgever. Gemeenteraden spelen op dit
terrein ook een belangrijke rol via bepalingen in de APV. Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat.
Gemeentebesturen beschikken over een eigen aan hen ‘overgelaten’ bevoegdheid tot regeling en bestuur van
onderwerpen die de gemeentelijke huishouding betreffen (art. 124 Gw). In praktijk is de omvang daarvan
beperkt, maar bestaat op het terrein van de openbare orde en veiligheid nog steeds veel ruimte voor lokale
initiatieven. Door middel van een autonome verordening als de APV normeert de gemeenteraad als hoofd van
de gemeente in belangrijke mate het gewenste niveau van openbare orde en rust binnen een gemeente door
de vaststelling van verbods- en gebodsnormen. De gemeenteraad kan op grond van zijn regelgevende
bevoegdheid tal van onderwerpen regelen waarover nog geen voorschriften bestaan dan wel hogere wetgeving
aanvullen als daarvoor de ruimte bestaat. Veel APV-voorschriften bestaan uit algemene verbodsnormen. De
overtreding daarvan kan op twee manieren worden aangepakt:
strafrechtelijk: de gemeenteraad kan op overtreding van zijn verordeningen straf stellen van hechtenis van
ten hoogste drie maanden of geldboete van de tweede categorie (art. 154 Gemw); en
bestuursrechtelijk:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper vurechtsgeleerdheidnotarieel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
