Dit document omvat een samenvatting van het vak geschiedenis voor vwo-6 leerlingen over de historische context 'de republiek'. Hier wordt de begin- en eindtijd van deze periode verklaard, bijbehorende kenmerkende aspecten genoemd, verplichte voorbeelden uitgelicht, belangrijke jaartallen weergegeve...
Samenvatting Geschiedenis De Republiek (1515-1648)
Verklaring begin- en eindtijd:
1515 Door erfenissen en huwelijken kwamen de Bourgondische Nederlanden onder het
bestuur van het Huis van Habsburg in de persoon van Karel V (katholiek) die ook
heerst over Spanje en Duitsland. Karel V komt in conflict met de volgers van
godsdienstige hervormers als Luther/Calvijn. Dit conflict is de basis van de opstand.
1648 Het Verdrag van Munster maakt een einde aan de oorlog tussen Spanje en de
voortaan internationaal erkende Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
Bijbehorende kenmerkende aspecten:
14 De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van
steden.
17 Het begin van staatsvorming en centralisatie.
21 De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg heeft.
22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteert in de stichting van een Nederlandse
staat.
23 Het streven van vorsten naar absolute macht.
24 De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel
opzicht van de Nederlandse republiek.
25 Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een
wereldeconomie.
Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden in de jaren 1515-1572?
Verplichte voorbeelden:
K.A. 21 Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms (1521)
→ Tijdens deze bijeenkomst van alle Duitse vorstendommen krijgt Luther de
kans zijn mening over het geloof te herzien, maar hij houdt vast aan zijn
standpunt en gaat in ballingschap bij een hem gunstig gezinde Duitse vorst.
K.A. 17/23 Instelling door Karel V van drie Collaterale Raden (1531)
→ Deze moeten de vorst van advies voorzien (i.p.v. de adel, want centralisatie):
- Raad van State → buitenlandse politiek en oorlogsvoering
- Geheime Raad → justitie (binnenland)
- Raad van Financiën → overheidsfinanciën
Belangrijke jaartallen:
1555 Vrede van Ausburg: de vorst van een gebied (binnen het Duitse Rijk) bepaalt welk
geloof zijn onderdanen volgen.
1566 Smeekschrift der edelen: verzoek van enkele vooraanstaande edelen uit de
Nederlanden aan de landvoogdes Margaretha van Parma om de ketterwetgeving in
de Nederlanden en de daarbij horende kettervervolging op te heffen. De
kettervervolging wordt uiteindelijk opgeschort, maar dit leidt tot meer calvinistische
activiteit in de Nederlanden, uitmondend in de Beeldenstorm.
1572 De watergeuzen verjagen ‘in naam van Oranje’ de Spaanse troepen uit Den Briel
waarna de Opstand tegen Spanje zich uitbreidt.
Twee oorzaken voor het uitbreken van de opstand
1. De centralisatiepolitiek van Karel V en Filips II waardoor privileges van edelen en
steden in de Nederlandse gewesten worden bedreigd.
2. De afkeer onder Nederlandse protestanten én katholieken tegen de steeds
gewelddadigere en intensievere kettervervolging in de Nederlandse gewesten.
, De Nederlanden in de 15e en 16e eeuw
De Bourgondische Nederlanden komen in handen van het Huis van Habsburg. In de loop
van de 16e eeuw zijn alle gewesten onder bestuur van Karel V gekomen.
Karel V wil zijn gezag meer centraliseren; hij stelt drie Collaterale Raden in. (VB)
Protestantisme in het Habsburgse rijk
Maarten Luther spreekt zich openlijk uit tegen de katholieke kerk, omdat hij alleen de Bijbel
leidend vindt in het geloof. Deze godsdienstdiscussie leidt tot grote spanningen, strijd en een
splitsing van de kerk.
Als compromis is er in 1555 in het Duitse Rijk de Vrede van Ausburg; Karel V ziet dit als
een nederlaag en treedt daarom af. Zijn zoon Filips II volgt hem op.
In de Nederlanden krijgt hervormer Calvijn meer steun, omdat hij vindt dat jij je wel mag
verzetten tegen een hogere overheid. Het Spaanse bestuur treedt zeer gewelddadig op
tegen ketters.
Hierom kwam het Smeekschrift der edelen, waardoor de kettervervolgingen stopten. Maar
nu ze weer de kans hadden, ontstonden er meer calvinistische bijeenkomsten, wat
uiteindelijk leidde tot de Beeldenstorm.
De hertog van Alva wordt door FIlips II gestuurd om orde te houden en stelt gelijk de Raad
der Beroerten in. Hierdoor vluchten veel edelen (katholieke en protestante) naar het
buitenland (onder wie ook Willem van Oranje).
Uitbreken van de Opstand in de Nederlanden (1568)
Willem van Oranje probeerde al langere tijd het Spaanse leger aan te vallen, maar dat lukte
pas met de steun van de watergeuzen. In 1572 nemen zij via het water Den Briel in. De
opstand tegen de Spaanse overheersing is nu echt begonnen.
Waardoor resulteert de Opstand in het ontstaan van de Republiek rond 1572-1588?
Verplichte voorbeelden:
K.A. 22 Het ontzet van Leiden (1574)
→ Wanneer Leiden (dat bezet is door de Spanjaarden) helemaal onderloopt in =
water vluchten de Spaanse legers.
K.A. 22 Alteratie van Amsterdam (1578)
→ Omdat Amsterdam een handelsisolement in het grotendeels opstandige
Noorden wil voorkomen, wordt het katholieke stadsbestuur vervangen door
een bestuur dat grotendeels calvinistisch is. (In de religieuze discussie kiest
Amsterdam voor de economisch meest gunstige oplossing.
K.A. 22 Plakkaat van Verlatinge (1581)
→ Hiermee maken de Nederlanden zich los van Spanje. De Unie van Utrecht
stelt vast dat een koning zijn volk moet dienen en beschermen. Een koning die
zijn volk als een tiran bestuurt (zoals Filip II), mag door het volk worden
afgewezen. Dit plakkaat is revolutionair, omdat de plichten van een koning
zo’n grote rol spelen.
K.A. 22 De Spaanse Armada wordt verslagen (1588)
→ Filips II stuurt een leger richting Engeland om te strijden tegen zijn schoonzus
Elizabeth I. Bij Antwerpen kan het leger niet meer verder, omdat het wordt
geblokkeerd door Nederlandse opstandelingen. Tijdens het wachten wordt het
Spaanse leger aangevallen door Engelse schepen. De samenwerking tussen
Engeland en de Republiek maakt duidelijk dat de Republiek internationaal
gaat meetellen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lauraschreuder02. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
