Samenvatting
Samenvatting H13:Zenuwstelsel Nectar 4e ed vwo 5 FLEX leerboek, ISBN: 9789001736019 Biologie
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 13: Zenuwstelsel van de methode Nectar
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Hoofdstuk 13: Zenuwstelsel13.1 Het centrale zenuwstelsel
Zenuwstelsel kent 2 delen: centraal en perifeer deel. Centrale zenuwstelsel (CZS) bestaat uit neuronen
(zenuwcellen) van hersenen en die van ruggenmerg met ondersteunende cellen (Binas 88B). Perifere
zenuwstelsel bestaat uit zenuwen, bundels uitlopers van neuronen die zintuigen verbinden met CZS en CZS
met spieren en klieren.
Zowel bij hersenen als bij ruggenmerg is licht en donker deel te onderscheiden (Binas 88C en J). Donkere
kleur van grijze stof is afkomstig van cellichamen van miljarden neuronen. Lichte kleur van witte stof komt
van myeline (witgele vetachtige stof) (Binas 88A). In hersenen liggen cellichamen aan buitenzijde en
uitlopers met myeline aan binnenzijde, in ruggenmerg andersom. Grijze deel wordt ook wel hersenschors
genoemd.
Ruggenmerg ligt beschermd in wervelkanaal en is omgeven door 3 ruggenmergsvliezen, hersenen liggen
goed beschermd in schedel en zijn omgeven door 3 hersenvliezen. Tussen 2 binnenste hersenvliezen stroomt
vloeistof (extra bescherming tegen stoffen en afvoerroute voor afvalstoffen). Om hersenen o.a. te
beschermen tegen ongewenste stoffen, is er bloed-hersenbarrière (laat selectief stoffen door via actief
transport).
Ruimtes tussen endotheelcellen van haarvaten zijn erg klein door verbindingen: tight junctions. Ook spelen
astrocyten belangrijke rol bij uitwisseling van stoffen tussen bloed en hersenvocht. Astrocyten zijn
zogeheten gliacellen (steuncellen met veel uitlopers, die vrijwel gesloten kring rondom haarvaten vormen.
Grote hersenen (Binas 88C) nemen grootste deel in van hersenmassa. Ze bestaan uit 2 helften, met elkaar
verbonden via hersenbalk (Binas 88C1). Grote hersenen ordenen en verwerken informatie. Ook zorgen ze
o.a. voor logisch redeneren, wil, bewustzijn, geheugenfuncties en emoties.
Informatie gaat vanuit gehoor in vorm van impulsen via hersenneuronen naar sensorische centra in schors
die bij zintuig horen. In primaire gehoorcentrum komen impulsen via gehoor binnen en vindt
bewustwording plaats. Door geluid te koppelen aan geheugeninformatie in secundaire gehoorcentrum kun
je geluid interpreteren. Elk type zintuig heeft eigen primair en secundair gebied in schors van linker- en
rechterhersenhelft. Hoe omvangrijker en complexer de informatiestromen, des te groter de sensorische
centra (Binas 88C3).
Neuronen in hersenschors ‘bedenken’ beweging (Binas 88C). Dit begint in primaire motorische schors
(kleine gebieden met neuronen die allemaal eigen groep spieren aansturen). Primaire motorische schors is
verbonden met gebieden in secundaire motorische schors (bevat informatie over hoe spieren hun
bewegingen gecoördineerd kunnen uitvoeren). Motorische schors van rechterhersenhelft bestuurt
linkerzijde van lichaam en die van linkerhersenhelft de rechterzijde.
Alle informatie uit zintuigen, behalve geurinformatie, gaat via thalamus (Binas 88C) naar hersenschors. Dit
hersendeel selecteert welke impulsen van zintuigen naar verschillende gebieden van hersenschors gaan.
Alcohol stimuleert vorming van dopamine (stof die boodschappen van neuronen doorgeeft). Alcohol maakt
je slaperig door een andere neurotransmitter, GABA, die door alcohol langer aan zenuwcel remmende
receptoren gebonden blijft. Door GABA functioneert thalamus minder goed.
Hypothalamus (Binas 88C) is betrokken bij homeostase, onder andere door aansturen van hypofyse. Deze
stuurt op zijn beurt andere hormoonklieren aan die hormonen afgeven. Hypothalamus bevat ook
thermostaat voor regelen lichaamstemperatuur (Binas 87B) en biologische klok.
Kleine hersenen spelen vooral rol in coördineren van bewegingen. Coördinatie vindt plaats in nauwe
samenwerking met grote hersenen, hersenstam en ruggenmerg. Hersenstam bestaat uit middenhersenen,
, pons en verlengde merg (Binas 88C1). Middenhersenen spelen o.a. rol bij reflexen met betrekking tot zien
en horen. Pons verbindt grote en kleine hersenen en is een tussenstation tussen evenwichtszintuig in
middenoor en kleine hersenen. Verlengde merg is overgangsgebied van hersenen naar ruggenmerg. Hier
kruisen zenuwbanen, waardoor linkerhersenhelft informatie krijgt uit rechterlichaamshelft en daar ook
spieren aanstuurt.
Uit hersenen komen 12 paar hersenzenuwen. Op zwervende zenuw na bevinden ze zich allemaal binnen
gebied van hoofd of hals (Binas 88L). Zwervende zenuw maakt o.a. verbindingen met verteringsklieren, hart
en longen.
Hersenstam gaat over in ruggenmerg (Binas 88J), dat hersenen met perifere zenuwstelsel verbindt.
Uit ruggenmerg ontspringen 31 paar ruggenmergszenuwen die verbinding maken met organen in je romp en
ledematen. Vlak bij ruggenmerg vertakt zenuw in twee delen.
In deel aan rugzijde bevinden zich uitlopers van sensorische neuronen (voeren impulsen vanuit zintuigen
naar ruggenmerg). In dit deel bevindt zich verdikking met cellichamen van sensorische neuronen bij elkaar:
spinaal ganglion. Deel aan buikzijde bevat uitlopers van motorische neuronen, waarlangs impulsen vanuit
ruggenmerg naar spieren gaan. Cellichamen van motorische neuronen liggen in grijze stof aan buikzijde
(Binas 88J en L). Aan rugzijde van grijze stof liggen cellichamen van schakelneuronen.
Buiten ruggenmerg liggen aan beide zijden grensstrengen met eigen zenuwknopen ofwel ganglia.
Motorische neuronen in ruggenmerg maken contact met neuronen in grensstrangen die impulsen verder
vervoeren naar organen als longen, hart, lever, urineblaas.
Reflex = reactie op een prikkel zonder dat of voordat er bewustwording optreedt. Beschermen je met snelle
reacties. Gaan meestal via ruggenmerg (Binas 88K).
Schakelneuronen in ruggenmerg voorkomen bij reflex dat impuls terecht komt op ongewenste plaatsen en
geven impulsen door naar andere plekken. Reflexen uit gebied van hoofd gaan via hersenstam en
hersenzenuwen.
Weg die impulsen bij reflex afleggen (zintuigcellen sensorische neuronen schakelneuronen
motorische neuronen spier- of kliercellen) heet reflexboog.
Juiste kant sturen op fiets om evenwicht te bewaren gaat niet vanzelf: aangeleerde reflex. Reflexen die
vanaf geboorte aanwezig zijn, zijn aangeboren. Grote hersenen ontwikkelen zogeheten motorprogramma’s
die het mogelijk maken automatisch en gecoördineerd complexe handelingen uit te voeren.
13.2 Cellen in het zenuwstelsel
Zenuwstelsel bestaat uit neuronen en gliacellen. Er zijn 10 keer zoveel gliacellen als neuronen. Gliacellen
hebben belangrijke ondersteunende taken (voeden en steunen neuronen, bieden bescherming, ruimen
beschadigde cellen op en verwijderen stoffen die rol spelen bij doorgeven van impulsen). Bepaalde
gliacellen, o.a. cellen van Schwann, maken isolerende myelineschede om lange zenuwuitlopers heen.
Neuronen maken informatieoverdracht mogelijk. Neuron bestaat uit cellichaam dat celkern bevat en aantal
uitlopers. Elk neuron heeft twee typen uitlopers: een of meer dendrieten (uitlopers die impulsen van
zintuigcellen of andere neuronen naar cellichaam aanvoeren) en een axon (afvoerende uitloper. Is meestal
aan einde vertakt) (Binas 88A). Iedere aftakking van axon eindigt in meerdere synapsen (plaatsen waar
neuron zijn informatie overdraagt aan ander neuron. Gebeurt via speciale stof: neurotransmitter).
Drie typen neuronen:
Sensorische neuronen
o Ontvangen impulsen van zintuigcellen en voeren die naar CZS (Binas 88A).
o Cellichamen liggen in romp vlak voor ruggenmerg bijeen in spinale ganglia; in gebied van
hoofd liggen sensorische neuronen die afkomstig zijn van zintuigcellen in hersenen.
o Kan lange dendriet hebben. Axon is kort: van spinaal ganglion naar ruggenmerg.
Schakelneuronen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jasmijnjeulink. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 50843 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen