Hoofdstuk 3 China van keizerrijk tot kapitalisme (1842-2001)
3.1 Het Chinese keizerrijk (1842-1911)
China omstreeks 1842
In 1842 bestond het Chinese keizerrijk al meer dan 2000 jaar.
Het bestuur van China was gebaseerd op de ideologie van Confucius (Kong Fuzi)
die omstreeks 500 v.C. had geleefd. Dit confucianisme was gebaseerd op het
streven naar harmonie en orde en het vermijden van chaos, dus hield iedereen
zich aan traditionele deugden en er was een hiërarchie waarbij de keizer
bovenaan stond. Die regeerde met het hemels mandaat (toestemming van de
hemel) en werd geholpen door een ambtenarenapparaat van mandarijnen
(staatsambtenaren).
In de 19e eeuw regeerde de dynastie van Qing (sjing) die was voortgekomen uit
de Mantsjoe-veroveraars die in 1644 de keizerlijke troon hadden veroverd vanuit
Mantsjoerije. Dit was een etnische periode. Veel van de bevolking waren Han-
chinezen. Onder Qing was een tijd van vrede en welvaart met een grote
bevolkingsgroei.
Maar vanaf de 19e eeuw verloor China zijn plaats als regionale grootmacht door:
- Corruptie
- Hongersnoden (door bevolkingsgroei)
- Politieke crisis (verlies vertrouwen in het hemels mandaat)
Het verval was ernstig en kwam grotendeels door opiumverkoop. In 1793 schreef
de keizer de Britten dat ze niet wilden handelen, omdat ze alles hadden. Wel was
er illegale import van opium, toegelaten door corrupte ambtenaren. Deze
ambtenaren persten de bevolking af en het centrale gezag werd zwakker.
Imperialisme
Ook China kreeg te maken met het modern imperialisme. China liet weinig
Europeanen toe en in 1757 wees de keizer de Zuid-Chinese havenstad Kanton
(Ghangzhou) aan als de enige haven waar buitenlanders mochten komen. Maar
de Britten wilde meer en uiteindelijk ging er meer zilver uit China voor opium dan
er binnen kwam.
In 1839 greep keizer Daoguang in en liet een miljoen kilo opium vernietigen. De
Britten waren woest en bombardeerde dus de Chinese kust. Deze eerste
opiumoorlog maakte duidelijk dat sinds de industriële revolutie de verhoudingen
veranderd waren. De oorlog eindigde in 1842 met het verdrag van Nanking
waarin werd bepaald dat de Britten in 5 havensteden handel mochten drijven en
de Chinezen de Britse handelaren moest compenseren.
Na de Britten sloten ook andere landen met China zulke ongelijke verdragen.
De Chinezen probeerden onder de afspraken uit te komen en zo ontstond in 1856
de tweede opiumoorlog, waarbij China opnieuw kansloos was. Een Frans-Britse
troepenmacht bezette peking en de opiumhandel werd volledig vrijgegeven.
Ook andere imperialistische mogendheden verwierven handelsrechten in de
verdragshavens (Chinese haven die volgens een verdrag open was voor
buitenlanders). Waar hun onderdanen leefden in concessies (apart gebied waar
buitenlanders onder rechtspraak van hun moederland vielen) en exterritoriale
rechten (rechten van een staat in een andere staat) hadden.
Hele stadsdelen kwamen in westerse handen en kregen westerse uitstralingen.
China’s reactie op de westerse invloed
, Onvrede en wanhoop van boeren door:
- Buitenlandse aanwezigheid
- Hongersnood als gevolg van overbevolking
Leidde in 1851 tot de Taipingopstand. De opstandelingen kwamen uit Zuid-
Chinese bevolkingsgroepen die de Han-Chinezen opriepen zich te keren tegen de
Mantsjoe-duivels (Qin-dynastie). Ze preekten het Chinese christendom. De leider
zag zichzelf als broer van jezus en keerde tegen het boeddhisme. Op het
hoogtepunt hadden ze een derde van China in handen en riepen het “hemels
koninkrijk van vrede” uit. Hun ideeën en strijdmethoden leken op die van latere
communisten.
Tegelijk met de Taipingopstand begon in het noorden de Nianopstand. Een
volksopstand onder de leus “dood de rijken en help de armen”.
Met grote moeite en hulp van Fransen en Britten sloeg de overheid de
Taipingopstand neer in 1894 en de Nianopstand in 1868.
In reactie op de opstanden ontstond de zelfversterkingsbeweging. Met als leider
Li Hongzangh. Hij bereikte resultaten op economisch, militair en bestuurlijk
terrein, maar dit bleef beperkt tot de steden.
Ook werden de hervormers tegengewerkt door de conservatieven. Ondanks de
beweging bleef China toch achter en dit was te merken in de Japan oorlog.
In 1894 viel Japan Korea binnen en omdat dat vanouds onder Chinees toezicht
viel verklaarde China Japan de oorlog. Deze oorlog eindigde in 1895 met een
vernederend vredesverdrag waardoor Korea en Taiwan Japanse koloniën werden
en Japan concessies kreeg.
Deze zwakte leidde tot een nieuwe golf van Westers imperialisme.
Wel versterkte de nederlaag de hervormingsbeweging en besloot keizer Guangxu
er vaart achter te zetten, maar weer was er weerstand van conservatieven. Hij
werd door zijn tante (die de conservatieven steunde) in 1898 gedwongen een
verdrag te tekenen waarin zij zijn adviseur was. Zo bleef Cixi de werkelijke
machthebber. Ondertussen kwamen er allerlei westerlingen om China tot het
christendom te bekeren, hiertegen kwam de bokseropstand (volkopstand van
landloze boeren). In 1900 vond deze Bokseropstand plaats toen de boksers naar
peking kwamen waar Cixi hun besloot te steunen. Ze verklaarde de buitenlanders
de oorlog en natuurlijk verloren ze. -> weer vernederend vredesverdrag,
herstelbetalingen en gedwongen aanpakken van agressie tegen buitenlanders.
Hierna besloot Cixi alsnog mee te werken aan de modernisering. Het rigide
examenstelsel werd afgeschaft en er werd een grondwet voorbereid, maar het
was te weinig en te laat om de Qing-dynastie te redden.
In 1908 overleed Cixi nadat ze haar neef waarschijnlijk had vergiftigd. Gevolg
hiervan was dat de troonopvolger haar 3jarige achterneef Puyi werd. Dit maakte
een eind aan het laatste beetje gezag van de Qings.
Eind 1911 sloegen nationalistische militairen aan het muiten en deze muiterijen
verspreidde zich rap over het land. En riep uit op een democratische revolutie.
Begin 1912 trad de keizer af en werd China een republiek.
3.2 De Chinese republiek (1912-1949)
De begintijd van de republiek
Stichter van de Republiek China was Sun Yat-Sen die op 1 jan 1912 president
werd. Hij wilde een republiek naar westers voorbeeld met de 3 volksbeginselen:
nationalisme, democratie en welvaart. Helaas kwam hier niks van terecht en na 3
maanden greep Yuan Shikai in. Hij was de belangrijkste militair in het keizerrijk
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper merelvandersluijs04. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
