Encyclopedie der rechtswetenschap samenvatting

Encyclopedie kladblokje
Week 1

BEGRIPPEN
Brede moraal = normen die het gehele menselijke leven betreffen.
Smalle moraal = terughoudende normen die zich beperken tot billijke regels die noodzakelijk zijn voor
een vreedzaam samenleven.

Perfectionistische rechtsmoraal = de mens moet zich volledig richten naar het ideaal van volmaaktheid,
perfectie.
Moralisme = een bepaalde levenswijze afdwingen, omdat de overheid dat goed acht.
Paternalisme = iemand dwingen tot een bepaald gedrag voor zijn eigen belang.

Negatieve vrijheid = vrijheid van een storende aanwezigheid van iets.
Positieve vrijheid = vrijheid van een storende afwezigheid van iets.
Wezensvrijheid = vrijheid om een levenshouding te ontwikkelen, waarin de mens de volle ontplooiing
van zijn ware menselijkheid vindt.

Rechtspositivisme = rechtsfilosofie die wet- en regelgeving slechts geldend acht, als deze is
uitgevaardigd door een bevoegde overheidsinstantie, zonder een verband met moraal te leggen.
Normatieve rechtspositivisme = een rechtsnorm geldt altijd, ongeacht de morele kwaliteit
(gehoorzaamheidsplicht, rechtszekerheid staat voorop).
Beschrijvend positivisme = er is geen morele plicht om aan de normen te gehoorzamen.

Natuurrecht = houdt het recht in een noodzakelijk verband met moraal: om te spreken van geldend
recht moet er sprake zijn van rechtvaardigheid die “van nature” geldt, de onveranderlijke beginselen
en idealen van rechtvaardigheid.

RADBRUCH
Voor WOII = rechtspositivist.
Na WOII = geen rechtspositivist.
Waarom?  Als de overheid wetten expliciet gebruikt om de fundamentele rechten van een groep
mensen af te pakken, dan geldt dit recht niet meer.

Rechtszekerheid = het recht moet altijd op dezelfde manier worden uitgelegd en toegepast.
Rechtvaardigheid = gelijke gevallen moeten gelijk behandeld worden.
Doelmatigheid = voor het algemeen welzijn.
In geval van extreem onrechtvaardige wetten:
 Rechtszekerheid boven rechtvaardigheid, rechtvaardigheid boven doelmatigheid.

KELSEN
John Austin: het recht bestaat uit voorschrift om op een bepaalde manier te handelen, afkomstig van
een soeverein.
 De grote groep mensen had de feitelijke gewoonte om een bepaalde persoon te gehoorzamen
die niet zelf te gewoonte had gehoorzaam te zijn aan een andere menselijk autoriteit.
= Beschrijvend positivisme.
Kelsen had kritiek: normen kunnen nooit herleid of afgeleid worden uit feiten.
Het feit dat mensen de norm hebben te gehoorzamen, heeft niets te maken of de soeverein ook moet
gehoorzamen.

Kelsen = zuivere rechtsleer 
1) Recht is normatief, normen verschillen principieel van feiten (normen moeten beschreven worden
als normen, niet als feiten).
2) Het gaat om een rechtsleer (het gaat om wetenschap, wetenschap is uit op de waarheid).

, Het recht is een sociale orde (een normatieve dwangorde).
Hoezo is het dwingend?
 De claim van de autoriteit – dat zij gevolgd willen worden – is geldig als die autoriteit bevoegd
is om de norm te geven. Er moet een bevoegdheid komen van een hogere norm, die norm moet
weer de bevoegdheid hebben van een nog hogere norm.
Dat is de grondwet. De eerste grondwet heeft geen bevoegdheid gekregen van een hogere norm, dus
het is ongeldig. Het is toch geldig: grundnorm.
Grundnorm = hypothetisch om de gelding van het rechtssysteem mogelijk te maken.


Autoriteit heeft claim om gevolgd te worden.
Zij moeten bevoegd zijn om de norm te geven.
Wat is nodig? Bevoegdheid van hogere norm.




Deze norm moet ook een bevoegdheid
hebben van een (nog) hogere norm.




Grundnorm = hypothethisch om de gelding
van het rechtssysteem toch geldig te maken.




Volgens Kelsen is het natuurrecht onhoudbaar en tegenstrijdig.
Onhoudbaar: de natuur als systeem van feiten die met elkaar verbonden zijn volgens het principe der
causaliteit, heeft geen wil en kan geen menselijke gedragingen voorschrijven.
Normen kunnen niet worden afgeleid uit de menselijke rede.

HART
Het recht is een samenhang van primaire en secundaire regels.
Primaire regels = voorschriften voor de leden van de samenleving.
 Austin: bevelen.
Secundaire regels = regelen de gelding van de primaire regels (bevoegdheidverlenende normen) /
regelen het ontstaan en de toepassing van de primaire regels.
 Austin: soeverein.
De acceptatie van de secundaire regels is door de feitelijke aanvaarding van deze regels door de
machthebbers.



Week 2

SOFISTEN
Sofistiek: richtten zich op taal en interactie tussen mensen.
5e eeuw voor Christus in Griekenland.

Sofisten zijn irrationeel. Scepticisme = sofisten trekken de betrouwbaarheid van de rede in twijfel, ze
mensen dat de mens van nature onbekwaam is om iets met zekerheid te weten.
Objectieve waarheid is Onmogelijk, want de rationele filosofen gaven andere verklaringen over de
werkelijkheid, dus de sofisten vonden:
 Er bestaat kennelijk geen redelijke orde van waaruit al het veranderlijke kan worden verklaard;
 Als die orde toch zou bestaan, kunnen mensen er kennelijk geen kennis van nemen;