Tentamen Samenvatting
Een samenvatting voor het tentamen van Pediatrische Neuropsychologie. Hierin zijn de
hoorcolleges, de werkgroepen en de literatuur verwerkt in een duidelijk overzicht.
,Inhoudsopgave
Cerebrale ontwikkeling (HC1, WG 1) en cognitieve ontwikkeling (HC2). Hoofdstuk 2 & Hoofdstuk 3 ............... 5
Werkgroep 1 Cerebrale ontwikkeling ................................................................................................................. 5
Vragen besproken in WG ............................................................................................................................... 5
Limbisch systeem........................................................................................................................................... 5
Vragen die evt. in het tentamen kunnen komen ........................................................................................... 5
Hoofdstuk 2 + HC1 Cerebrale ontwikkeling ........................................................................................................ 6
Opvattingen ................................................................................................................................................... 6
Soorten cellen ................................................................................................................................................ 6
Belangrijke termen ........................................................................................................................................ 6
Belangrijk figuur uit HC – Piek in ontwikkeling per kwab .............................................................................. 8
Hersenontwikkeling ....................................................................................................................................... 9
Hoofdstuk 3 + HC2 Cognitieve ontwikkeling ..................................................................................................... 11
Brein ontwikkeling en ontwikkelingsfasen van een kind ............................................................................. 11
Grijze stof ontwikkeling ............................................................................................................................... 11
Myeline ........................................................................................................................................................ 12
Informatieverwerkingstheorie..................................................................................................................... 12
Aandacht...................................................................................................................................................... 12
Geheugen .................................................................................................................................................... 14
Inhibitie........................................................................................................................................................ 15
Cognitieve flexibiliteit .................................................................................................................................. 16
Zelfregulatie ................................................................................................................................................. 16
Sociale cognitie ............................................................................................................................................ 16
Executieve vaardigheden ............................................................................................................................. 17
EF en functioneren schoolprestaties ........................................................................................................... 18
Werkgeheugen en functioneren schoolprestaties ...................................................................................... 18
Samenvatting ............................................................................................................................................... 18
Twee soorten modellen ............................................................................................................................... 18
Plasticiteit van het jonge brein (HC3) en genetische aandoeningen (HC4, WG2). Hoofdstuk 4, Hoofdstuk 5 &
Artikel (Urbanus et al. 2020) .......................................................................................................................... 20
Werkgroep 2 Genetische aandoeningen .......................................................................................................... 20
Genetisch onderzoek ................................................................................................................................... 20
Hoofdstuk 4 + HC3 Plasticiteit van het jonge brein .......................................................................................... 21
Plasticiteit .................................................................................................................................................... 21
Grijze stof en PTSD ...................................................................................................................................... 21
Kritieke periodes .......................................................................................................................................... 22
Hersengebieden........................................................................................................................................... 22
Vroege plasticiteit versus. Vroege gevoeligheid .......................................................................................... 22
Herstelmechanismen ................................................................................................................................... 24
Vroeggeboorte............................................................................................................................................. 26
Hoofdstuk 5, Artikel Urbanus + HC4 Genetische aandoeningen ...................................................................... 26
Williams syndroom ...................................................................................................................................... 26
Neuropsychologisch denkmodel (top-down en bottom-up) ....................................................................... 26
Biologie ........................................................................................................................................................ 27
Genetische aandoeningen (Williams syndroom en SCT) ............................................................................. 29
Klinefelter syndroom ................................................................................................................................... 31
Bij onderzoek naar genetische aandoeningen moet je houden met........................................................... 34
Artikel SV (Urbanus) .................................................................................................................................... 34
Perinatal brain insults (HC5, HC6) en de COTAPP (WG3). Hoofdstuk 7 & Artikelen van Jaap Oosterlaan ........ 36
Werkgroep 3 COTAPP ....................................................................................................................................... 36
, COTAPP ........................................................................................................................................................ 36
Vragen over de COTAPP .............................................................................................................................. 37
Hoofdstuk 7 (deel 1) & HC6 perinatale brain insults ........................................................................................ 37
Vroeggeboorte/premature geboortes ........................................................................................................ 37
Risico voor abnormale hersenontwikkeling ................................................................................................ 39
Hoofdstuk 7 (deel 2) & HC6 perinatale brain insults ........................................................................................ 41
Intra/periventriculaire bloedingen (IVH/PVH) ............................................................................................. 41
Bronchopulmonary dysplasie (BPD) ............................................................................................................ 41
Periventricular leucomalacia (PVL) .............................................................................................................. 43
Neuro-ontwikkeling uitkomsten uit artikelen ............................................................................................. 43
Hypoxisch-ischemisch encefalopathie (HIE) ................................................................................................ 44
Langdurige partiële verstikking→ stroomgebiedpatroon (watershed areas) ............................................. 46
Hypothermia ................................................................................................................................................ 46
Perinatal stroke (PS) .................................................................................................................................... 47
Conclusies .................................................................................................................................................... 48
Cerebrale visuele stoornissen (CVI - HC7, WG4) en hydrocephalus (HC8). Hoofdstuk 6 en Artikelen .............. 49
Werkgroep 4 visuele beperkingen .................................................................................................................... 49
Artikel .......................................................................................................................................................... 49
Cerebral visual impairment (CVI) ................................................................................................................. 49
DTVP-2 test .................................................................................................................................................. 49
Artikelen & HC7 cerebrale visuele stoornissen (CVI)......................................................................................... 50
Definitie slechtziendheid (WHO) ................................................................................................................. 50
DTVP-2 ......................................................................................................................................................... 51
Visueel systeem ........................................................................................................................................... 52
Neuropsychologisch model van het zien ..................................................................................................... 52
Artikel CVI bij prematuur geboren kinderen ............................................................................................... 53
H6 & HC8 Hydrocephalus ................................................................................................................................. 53
Hydrocephalus ............................................................................................................................................. 53
ADHD (HC9) en sociale cognitie (WG5). Hoofdstuk 8 en Artikelen .................................................................. 60
Werkgroep 5 test voor sociale cognitie ............................................................................................................ 60
Artikel belangrijkste termen en resultaten ................................................................................................. 60
Theory of mind ............................................................................................................................................ 62
Kinderen en sociale cognitie/sociaal functioneren ..................................................................................... 62
Het sociale brein .......................................................................................................................................... 62
Stoornissen in sociale cognitie .................................................................................................................... 63
Instrumenten ............................................................................................................................................... 63
Hoofdstuk 8 (deel 2) en artikelen, HC9 ADHD .................................................................................................. 64
Aandacht deficiëntie en hyperactiviteit stoornis (ADHD)............................................................................ 64
Methylfenidaat (ritalin) ............................................................................................................................... 69
Traumatisch hersenletsel (HC10). Hoofdstuk 9 ............................................................................................... 70
Hoofdstuk 9, HC10 traumatisch hersenletsel ................................................................................................... 70
Traumatisch hersenletsel (THL) ................................................................................................................... 70
Verhoogde intracraniële druk (ICP) ............................................................................................................. 75
Cytotoxische cascades ................................................................................................................................. 76
Cerbraal oedeem ......................................................................................................................................... 76
Autisme (HC11) en sociale cognitie (WG5). Hoofdstuk 8 (deel 2) en Artikelen................................................ 77
Werkgroep 6 tests voor wederkerigheid .......................................................................................................... 77
Artikel belangrijkste resultaten ................................................................................................................... 77
Sociale wederkerigheid ............................................................................................................................... 78
, Interactive drawing test (DIT) ...................................................................................................................... 78
Hoofdstuk 8 en artikelen, HC11 autisme .......................................................................................................... 79
Autisme........................................................................................................................................................ 79
Conclusie ..................................................................................................................................................... 83
Gedragsstoornissen, opstandig en antisociaal gedrag (HC12). Hoofdstuk 5 en Artikelen................................ 84
Hoofdstuk 5, HC12 gedragsstoornissen ............................................................................................................ 84
Gedragsstoornissen ..................................................................................................................................... 84
Theorieën rondom antisociaal gedrag (etiologie) ....................................................................................... 87
ODD/CD versus ADHD.................................................................................................................................. 88
Soorten gedrag ............................................................................................................................................ 88
Antisociale persoonlijkheidsstoornis (APD) ................................................................................................. 88
Conclusie ..................................................................................................................................................... 88
Epilepsie (HC13). Hoofdstuk 10 ...................................................................................................................... 89
Hoofdstuk 10, HC13 epilepsie ........................................................................................................................... 89
Epilepsie....................................................................................................................................................... 89
Gecombineerde structurele-genetische epilepsie ...................................................................................... 94
ICF-schema .................................................................................................................................................. 95
,Cerebrale ontwikkeling (HC1, WG 1) en cognitieve ontwikkeling (HC2).
Hoofdstuk 2 & Hoofdstuk 3
Werkgroep 1 Cerebrale ontwikkeling
Vragen besproken in WG
Wat ontwikkelt zich eerst:
- Primaire gebieden
- Motorische gebieden
- Associatie gebieden
- Prefrontale gebieden
Spiegelneuronen bevinden zich in de: premotorcortex
Wat is de functie van spiegelneuronen: kopiëren en imiteren van het gedrag van anderen
Waar zit onze biologische klok: in de suprachiasmatische nucleus
Limbisch systeem
- De corticale gebieden van het limbisch systeem:
o Cortex orbitofrontalis: redeneren, plannen en beslissingen nemen
o De fornix: belangrijk bij gevoelens, leerprocessen, geheugen en motivering
o De hippocampus: de context (mensen, situaties)
o De gyrus cinguli: spontane emoties en de verwerking van positieve en
negatieve bekrachtigingen motivatie
o Het septum pellicidum: tussenstation tussen cognitieve processen en
emotionele processen
- De subcorticale gebieden van het limbisch systeem:
o De amygdala: emotie
o De nucleus accumbes: gevoelens van belonging genot, emoties, agressie en
angst
- De hersengebieden die tot de tussenhersenen binnen het limbisch systeem worden
gerekend:
o De hypothalamus: bloeddruk, hartslag, honger en dorst signalen, seksuele
opwinding en lichaamstemperatuur
o Corpus mammilare: geheugen
Vragen die evt. in het tentamen kunnen komen
- Welke ader ontwikkelt zich op de 24e dag?
o ACA
o Interne halsslagader → goed
o MCA
o PCA
- Hoe kan je een ernstige hersenbloeding herkennen bij een baby. Welke hoort er niet
bij?
o In shock raken
o Stuipen
, o Ademhalingsstoornissen
o Oververmoeidheid → goed
Hoofdstuk 2 + HC1 Cerebrale ontwikkeling
Opvattingen
Connectionistische opvattingen: complexe neurale netwerken liggen ten grondslag liggen
aan een reeks complexere vaardigheden, waaronder aandacht, werkgeheugen, uitvoerende
functie en sociale cognitie.
Functionele specialisatie: zou geleidelijk ontstaan in de vroege kinderjaren
- In het geval van vroege hersenbeschadiging: kunnen 'gezonde hersenregio's' de
normale functies van beschadigde hersenregio's overnemen
- Aangeboren specialisatie-model: stelt dat sleutelvaardigheden zoals taal bij de
geboorte gelokaliseerd zijn, een argument dat wordt ondersteund door bevindingen
dat de taaldominante hersenhelft groter is bij pasgeborenen
- Interactieve specialisatiebenadering: de invloed van genetica en ervaring op de zich
ontwikkelende organisatie van de hersenen
Soorten cellen
Neuronen: is verantwoordelijk voor de neurale transmissie in de hersenen.
- Het cellichaam: bevat RNA en DNA
- Het axon: geleidt neurale impulsen weg van het cellichaam en wordt gedurende de
kinderjaren geleidelijk omhuld met myeline
- Dendrieten: vertakken zich van het cellichaam en ontvangen impulsen van andere
neuronen, die ze naar het cellichaam leiden
- De presynaptische terminals: waar neurotransmitters worden opgeslagen en
afgegeven, de synaptische spleet passeren en de neuronen bij de postsynaps
activeren
Gliacellen: spelen een ondersteunende en voedende rol binnen het CZS, waardoor de
regeneratie van beschadigde neuronen mogelijk wordt, littekenweefsel wordt geproduceerd
om schadeplaatsen te bezetten en voedingsstoffen uit zenuwcellen te transporteren. We
blijven gliacellen genereren tot in de volwassenheid van het CZS. Typen gliacellen omvatten:
- Astrocyten: die de bloed-hersenbarrière vormen, de cellulaire structuur van de
hersenen ondersteunen, bijdragen aan de migratie van neuronen en letselplaatsen
opruimen en dichten
- Oligodendrocyten: die verantwoordelijk zijn voor het myelinisatie
- Microglia: die letselplaatsen opruimen, voornamelijk in de grijze stof.
Belangrijke termen
- Neurogenese: na 4-5 weken prenataal. Vlak bij de ventrikels worden cellen
aangemaakt (duizenden neuronen). Bij week 20 zie je ook de maximale groei, de
neurogenese stopt dan. Hierna use it or lose it. Na de geboorte vindt hetzelfde palats
maar dan met synapsen
o Afwijkingen:
, ▪ Micro-encefalie: zie je terug bij kinderen waarbij sprake is van het
alcoholsyndroom. Die kinderen worden met een mentale achterstand
geboren.
▪ Hemi-megalencefalie: vergroting van een kant van de hersenen
▪ Hydrocefalie/porencefalie: waterhoofd
- Synaptogenese: aanmaak van synapsen
- Neurulatie: vorming van de neurale buis uit de neurale plaat
o Embryonale schijf: elke schijf wordt een belangrijk orgaansysteem
▪ Endoderm: is de binnenste laag zal de interne organen vormen,
inclusief het spijsverterings- en ademhalingsstelsel
▪ Mesoderm: de middelste laag waarbij de skelet- en spierstructuren
zich zullen ontwikkelen
▪ Ectoderm: is de buitenste laag, deze vormt uiteindelijk het
zenuwstelsel en het huidoppervlak
o Hersenen: week 4-5
▪ Procencephalon: voorhersenen
▪ Mesencephalon: middenhersenen
▪ Rhombencephalon: achterhersenen
o Afwijkingen: Foliumzuur (vitB11) ter voorkoming van neurale buis defecten
▪ Anencefalie: het hebben van een hersenstam maar geen brein = niet
levensvatbaar
▪ Meningocefalie: is spina bifida/open rug. Sluiting op niveau van het
ruggenmerg. Lichtere variant: Hazenlip. Het gehemelte is niet
gesloten.
▪ Holoprosencefalie: geen sprake van een linker- of rechterhersenhelft.
Dit kan een hele afwijking zijn, maar ook een lichte mate waarbij het
niet is goed gegaan.
- Proliferatie: is de ontwikkelingsfase waarin neuronen worden gegenereerd die
bedoeld zijn om de hersenschors te vormen, en vindt plaats vanaf de
zwangerschapsweek 6 tot 18.
o Verstoringen van de hersenontwikkeling tijdens deze periode: kunnen leiden
tot overproductie van neuronen, zoals te zien is bij megalencefalie of
polymicrogyrie.
- Migratie van jonge neuronen:
o Soorten:
▪ Passieve migratie: subcorticale regionen (thalamus, hippocampus,
hersenstam). De vroeg gegenereerde neuronen worden weggeduwd
doormidden gegenereerde neuronen en deze worden door laat
gegenereerde neuronen weggeduwd → Eerst aangemaakte neuronen
aan buitenkant
▪ Actieve migratie: lagen van de cortex, cerebellum. De oude neuronen
zitten hier aan de buitenkant, hetzelfde proces als passieve migratie,
maar dan andersom → Eerst aangemaakte neuronen aan binnenkant
o Afwijkingen:
▪ Dubbele cortex (corticale laminaire heterotopias)
▪ Pachygrie (lissencefalie): te weinig gyri → mentale retardatie,
dementie
, ▪ Polymicrogyrie (te weinig gyri), agnese van het septum pellucidum en
schizenfalie: te veel bindingen.
• Schizencefalie: in motor cortex dat die twee delen niet
samenhangen
▪ Agnese van corpus callosum: geen neuronen naar toegestuurd
worden. Kan een klein gedeelte zijn aangemaakt of helemaal niets.
Effect op motoriek en hogere processen
▪ Dyslexie: te dikke cortex bij taalcentrum
- Differentiatie: hierbij worden neuronen toegewijd aan gespecialiseerde systemen
- Apoptose: celdood waarbij cellen met slechte of onnodige synaptische verbindingen
ge-elimineert worden
o Te veel celdood: aandoeningen zoals het syndroom van Down
o Te weinig celdood: autisme. Ze hebben een te dikke cortex
- Myelinisatie en ontwikkeling cortex: toename van witte stof, treedt op in fasen:
1. Motorische en sensorische gebieden: dit gaat samen met de ontwikkeling
van het sensorische en motorische systeem van baby’s (je ziet hier het eerst
het rise and fall systeem – use it or lose it principe). Reuk is relatief vroeg
met ontwikkelen, zicht relatief laat
2. Primaire pariëtaal (visuele, auditieve, motorische en somatosensorische
gebieden) en temporele associatiegebieden: Taal, spraak en aandacht vallen
hieronder. Je ziet heir dus eerst een toename en afhankelijk van de input van
omgeving zie je een specialisatie. Alles wat gebruikt wordt ontwikkeld verder,
de rest niet.
3. Posterieure en dan anterieure gebieden: prefrontale cortex ontwikkelt zich
als laatst, dit zijn hogere mentale processen
Belangrijk figuur uit HC – Piek in ontwikkeling per kwab
- Parietaalkwab: piek rond de 10 jaar bij meiden, bij mannen pas rond de 12 jaar.
- Frontaalkwab: meiden laten eerder een piek zien in de frontaalkwab voor 12 jaar en
na 12 jaar wordt deze dunner.
o Premotorische gebieden zijn al vrij dun in het begin (blauw in bewegende
afbeelding)
o Prefrontale gebieden ontwikkelen zich laat (laat dun)
- Temporaalkwab: hierbij hebben mannen eerder een piek dan vrouwen. Mannen
ervaren een piek rond de 16 jaar en vrouwen rond de 17 jaar.
o Hippocampus
o Amygdala
