Masterclass Psychosen en Prepsychotische Beelden Vrije Universiteit Amsterdam
Samenvatting Handboek psychose (deeltoets 4)
Hoofdstuk 10: Hoe behandel je psychose en comorbiditeit?
10.2
Standaardzorg bij UHR: CGT
Niet geadviseerd: medicatie, gezinsinterventie, omega 3-vetolie en copingtraining
Belangrijkste doel: voorkomen FEP
- Daarnaast: stressreductie ten gevolge van subklinische symptomen
Behandeling richt op voorkomen van wanen dmv psycho-educatie over bijzondere ervaringen,
metacognitieve training (adhv cognitieve tendensen) en CGT met gedragsexperimenten
- Daarnaast: hulp bij behoud van vrienden, school en werk, evt stoppen middelenmisbruik
Meestal is CGT voor UHR een additionele interventie naast behandeling van de aanmeldklacht
(vaak traumatisering en PTSS, autismespectrumkenmerken die sociale contacten en
realiteitstoetsing bemoeilijken, middelenmisbruik)
10.3
Standaardzorg bij psychose: antipsychoticum met evt antidepressivum bij depressie of anti-
epilepticum bij ernstige stemmingswisselingen
Psychosociale interventies gericht op psychose in het algemeen
Illness Management and Recovery (IMR): beter omgaan met ziekte en bevorderen
herstel
Integrated Dual Diagnosis Treatment (IDDT): behandeling van psychose en
verslaving
Andere interventies gericht op symptomen
CGT bij wanen en hallucinaties
Competitive memory training (COMET) bij depressie en laag zelfbeeld
Acceptance and commitment therapy (ACT)
Mindfulnesstraining bij depressie
Metacognitieve training bij wanen
Transcraniële stimulatie bij hallucinaties
Voice dialogue
Hallucinatie Integratieve Therapie (HIT)
Relating therapy bij hallucinaties
Lichaamswerk (bv conditietraining en yoga) bij negatieve symptomen
Interventies gericht op probleemgedrag en hersteldoelen
Gezinsinterventies
Cognitieve remediatietraining
Socialevaardigheidstraining
10.3.1
Individual Placement and Support (IPS): effectief bij verwerven en behouden van werk
Gezinsinterventies maken uitkomst gunstiger -> familie moet altijd bij behandeling en
begeleiding betrokken worden
Psychosegenerieke behandelingen
a) ACT: klein niet-significant effect op psychose -> niet aanbevolen
,Masterclass Psychosen en Prepsychotische Beelden Vrije Universiteit Amsterdam
b) IMR: klein niet-significant effect op een specifiek ontwikkelde herstelmaat en op
symptomen, geen effect op kwaliteit van leven -> niet aanbevolen
c) IPS: verdubbelt kans op werk, minder effectief in landen waar de arbeider betere
wettelijke bescherming heeft -> aanbevolen
d) Adherence-training: bevordert inname van medicatie (vooral als voor het slikken
betaald wordt), geen effecten op psychotische symptomen, tendens voor toename van
bijwerkingen -> niet aanbevolen
e) Gezinsinterventie: bevorderen medicatietrouw en voorkomen terugval, kunnen
belasting bij gezin verminderen -> aanbevolen
f) Mindfulness: niet effectief op psychose -> niet aanbevolen
10.3.2
Behandelingen bij wanen
a) CGT: effectief -> standaardzorg
b) Metacognitieve training: kleine effecten die verdwijnen als de studies van betere
kwaliteit zijn -> niet aanbevolen
c) ACT: kleine niet-significante effecten -> niet aanbevolen
d) Mindfulness: kleine niet-significante effecten, mogelijk behulpzaam om spanning en
somberheid te verminderen -> niet aanbevolen
Antipsychotica werken wel bij wanen, maar niet bij hallucinaties -> bij hallucinerende patiënten
zonder wanen antipsychotica niet aanbevolen
10.3.3
Behandelingen bij hallucinaties
a) CGT: effectief bij auditieve hallucinaties -> standaardzorg
b) Repetitieve transcraniële stimulatie (rTMS): in module 2017 aanbevolen, maar obv
recente negatieve trials conclusie dat rTMS niet voldoende werkt bij hallucinaties
(effectgrootte klein tot zeer klein en niet significant)
c) Voice dialogue: nooit onderzocht
d) Hallucinatie Integratieve Therapie: pakket dat oa copingvaardigheden traint,
significant effect op positieve symptomen, maar of het specifiek werkt voor hallucinaties
is onduidelijk (slechts een paar items van hallucinatievragenlijst worden beschreven)
e) Relating therapy: expliciet relatie met stemmen veranderen -> pilot is veelbelovend,
maar meer onderzoek is nodig voor een aanbeveling
10.3.4
Behandeling bij negatieve symptomen
a) Farmacotherapie: 2e generatie antipsychotica en antidepressiva effectief, geen effecten
van 1e generatie antipsychotica of van hersenstimulatie
b) Cognitieve remediatie: kleine effecten
c) Socialevaardigheidstraining superieur vergeleken met alle bekende actieve
psychosociale behandelingen
d) CGT en sporttherapie effectief vergeleken met treatment as usual (TAU), hoewel bij
recentere studies effect van CGT ontoereikend
Conclusie: activerende socialevaardigheidstraining is standaardzorg bij negatieve
symptomen. Optioneel kunnen CGT en sporttherapie ingezet worden
10.3.5
, Masterclass Psychosen en Prepsychotische Beelden Vrije Universiteit Amsterdam
Behandeling bij cognitieve beperkingen
a) Cognitieve remediatietraining (CR)
i. Heterogeen van aard: talloos verschillende trainingsprogramma’s en
meetinstrumenten (12 studies, 7 aanpakken) -> vergelijken appelen en peren in
meta-analyses -> onduidelijk welke ingrediënten in een effectieve training
zouden moeten zitten
ii. Kleine tot middelmatige effecten voor cognities, symptomen en met name als
de training is ingebed in een rehabilitatieprogramma voor sociaal functioneren
iii. Resultaten bij FEP geringer dan bij stabiele chronische patiënten
iv. Cognitieve remediatie gericht op sociale waarneming effect op emotieperceptie
en theory of mind
b) Cognitive adaptation training (CAT): voor patiënten met slechte EF die in hoge mate
behoefte hebben aan structuur -> inzet van wekkers, aanwijzingen op borden,
overzichtelijk inrichten omgeving, smartphonemeldingen
Conclusie: CR en CAT verbeteren het sociaal functioneren en dientengevolge ook het
cognitief functioneren
10.3.6
Conclusie: CGT, COMET (door verbeteren zelfwaardering) en mindfulnesstraining (kleine
effecten) kunnen depressie verminderen en worden optioneel aangeboden, bij comorbide
angst CGT
10.3.7
PTSS even effectief te behandelen bij mensen met psychose als zonder psychose
Conclusie: traumagerichte behandeling met behulp van exposure of EMDR worden aanbevolen
-> effecten blijven behouden en behandeling is veilig om uit te voeren
10.3.8
Geen evidentie voor Integrated Dual Diagnosis Treatment bij middelengebruik
Conclusie: CGT en motiverende gespreksvoering (MG) bij middelengebruik worden
aanbevolen
10.3.9
Conclusie: onvoldoende evidentie voor een aanbeveling bij zelfstigma
10.3.10
Conclusie: bij automutilatie (zelfbeschadiging) als gevolg van bevelshallucinaties wordt het
command-protocol van Birchwood (CGT voor bevelshallucinaties) aangeraden
10.3.11
Socialevaardigheidstraining vermindert negatieve symptomen en bevordert daarmee het sociaal
functioneren
IPS en CAT bevorderen deelname op de arbeidsmarkt
10.4
Aanbeveling bij psychose: medicatie, CGT, gezinsinterventies en IPS
