Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 : Inleiding.....................................................................................................................3
Begrippen....................................................................................................................................3
Hoofdstuk 2 : De vijf perspectieven...................................................................................................4
Psychodynamisch perspectief.........................................................................................................4
Theorie van Freud........................................................................................................................4
Behavioristisch perspectief.............................................................................................................4
Cognitief perspectief Theorie Piaget.................................................................................................4
Systemisch perspectief..................................................................................................................5
Evolutionair perspectief.................................................................................................................5
Hoofdstuk 3 : Prenatale groei en verandering......................................................................................6
Begin van het leven......................................................................................................................6
Interactie tussen genen en omgeving..............................................................................................6
Prenatale periode.........................................................................................................................6
Hoofdstuk 4 : De geboorte................................................................................................................8
Van foetus naar pasgeboren baby...................................................................................................8
Begrippen...................................................................................................................................8
Vaardigheden van een pasgeboren baby..........................................................................................8
Hoofdstuk 5 : De fysieke ontwikkeling in de babytijd..........................................................................10
Reflexen....................................................................................................................................10
Motorische ontwikkeling...............................................................................................................10
Zintuigelijke ontwikkeling.............................................................................................................11
Hoofdstuk 6 : Cognitieve ontwikkeling in de babytijd..........................................................................12
Ontwikkelingstheorie van Piaget....................................................................................................12
Sensomotorisch stadium Fasetheorie Paiget (de 4 stadia):...............................................................12
Hoe ontwikkelt intelligentie zich?...................................................................................................12
Taal.......................................................................................................................................... 12
Het ontstaan van taal..................................................................................................................13
Hoofdstuk 7 : De sociale ontwikkeling in de babytijd...........................................................................14
Emoties..................................................................................................................................... 14
Basis van sociaal gedrag..............................................................................................................14
Hechting.................................................................................................................................... 14
Relatievorming...........................................................................................................................14
Hoofdstuk 8 : De fysieke ontwikkeling in de peuter en kleutertijd.........................................................15
Motorisch.................................................................................................................................. 15
Ontwikkeling van de kindertekening..............................................................................................15
Bedreigingen voor fysieke groei en motorische ontwikkelingen..........................................................15
Hoofdstuk 9 : De cognitieve ontwikkeling in de peuter- en kleutertijd....................................................16
Preoperationele stadium Fasetheorie Paiget (de 4 stadia):...............................................................16
Informatieontwikkeling................................................................................................................16
Invloeden op de levensloop | 1
, Taalontwikkeling.........................................................................................................................17
Hoofdstuk 10 : de sociale ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de peuter- en kleutertijd......18
Wie ben ik?................................................................................................................................18
Sociale leven van peuters en kleuters:...........................................................................................18
Opvoedingsstijlen.......................................................................................................................18
Morele ontwikkeling & agressie.....................................................................................................19
Hoofdstuk 11 : De fysieke ontwikkeling in de schooltijd.......................................................................20
Operationele stadium Fasetheorie Paiget (de 4 stadia):...................................................................20
Lichamelijke groei.......................................................................................................................20
Motorische ontwikkeling...............................................................................................................20
Hoofdstuk 12 : de cognitieve ontwikkeling in de schooltijd...................................................................21
Ontwikkelingstheorie Piaget..........................................................................................................21
Informatieverwerkingstheorie Vygotsky.........................................................................................21
Intelligentie............................................................................................................................... 21
Onderwijs..................................................................................................................................22
Hoofdstuk 13 : De sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in schooltijd.................................................23
................................................................................................................................................23
Psychologische karakterisering......................................................................................................23
Relaties..................................................................................................................................... 23
Het gezin...................................................................................................................................23
Hoofdstuk 14 : De fysieke ontwikkeling in de adolescentie...................................................................25
Fysieke rijping............................................................................................................................25
Stress.......................................................................................................................................25
Welzijn van adolescenten.............................................................................................................25
Hoofdstuk 15 : De cognitieve ontwikkeling van adolescenten...............................................................27
Intellectuele ontwikkeling.............................................................................................................27
Formeel operationele stadium Fasetheorie Paiget (de 4 stadia):........................................................27
De morele ontwikkeling...............................................................................................................27
Schoolprestaties, keuzes, status en cognitieve ontwikkeling.............................................................28
Hoofdstuk 16 : NAAM.....................................................................................................................29
Hoofdstuk 1 : De fysieke ontwikkeling in de vroege volwassenheid.......................................................31
Vroege volwassenheid: 20-40 jaar................................................................................................31
Hoofdstuk 2 : De cognitieve ontwikkeling in de vroege volwassenheid...................................................33
Liefde, relaties en ouderschap......................................................................................................33
Beroepskeuze en werk.................................................................................................................34
Hoofdstuk 3 : De fysieke ontwikkeling in de middelbare volwassenheid.................................................35
Lichamelijk................................................................................................................................ 35
Hoofdstuk 4 : Cognitieve ontwikkelingen in de middelbare volwassenheid..............................................36
Persoonlijkheidstrekken...............................................................................................................36
Hoofdstuk 5 : De fysieke ontwikkeling in de late volwassenheid............................................................38
Hoofdstuk 6 : De cognitieve ontwikkelingen in de late volwassenheid....................................................39
Invloeden op de levensloop | 2
,Hoofdstuk 1 : Inleiding
Levensloop psychologie:
De wetenschappelijke studie naar patronen van groei, verandering en stabiliteit van conceptie tot aan de
ouderdom
De ontwikkeling:
- Is een continu proces
- Is universeel en gelijk voor iedereen
- Wordt beïnvloed door cultuur en etniciteit
- Uniek en individueel
Thema’s binnen ontwikkelingspsychologie:
- Fysieke ontwikkeling
- Cognitieve ontwikkeling
- Sociale ontwikkeling
- Persoonlijkheidsontwikkeling
Begrippen
Een cohort (groep die hetzelfde meemaakt) kan ontstaan doordat normatieve gebeurtenissen invloed op
de ontwikkeling van de hele groep. Dit kan ontstaan uit de zelfde leeftijd, maar ook door socioculturele
veranderingen die de groep meemaakt.
Normatieve invloed: gedrag dat je automatisch vertoont omdat je mee wil doen met het gedrag van
iedereen en daar niet buiten wil vallen.
Niet normatieve gebeurtenis: persoonlijke gebeurtenis die impact heeft op de ontwikkeling van een
persoon
Continue ontwikkeling: proces van geleidelijke ontwikkeling, fysieke groei
Discontinue ontwikkeling: proces van ontwikkeling in stapjes, door leren kan je ineens iets wel, leren
fietsen
Kritieke periode: Belangrijk onderdeel in ontwikkeling die gevolgen kan hebben wanneer dit niet goed gaat
Gevoelige periode: Goed/handig wanneer onderdeel van de ontwikkeling wel goed gaat, maar wel in later
te leren of niet te leren. Heeft geen directe gevolgen
Plasticiteit: de mate waarin een zich ontwikkelend gedragspatroon of fysieke structuur kan worden gewijzigd
Nature: eigenschappen of kenmerken door aanleg, erfelijkheid, overdracht
Nurture: omgeving zorgt voor eigenschappen of kenmerken
Maturatie: wanneer een eigenschap ontwikkelt (soms zorgt nurture juist voor het wel/niet ontwikkelen van
nature)
Invloeden op de levensloop | 3
,Hoofdstuk 2 : De vijf perspectieven
Verklaring van het gedrag in het algemeen kan vanuit 6 perspectieven. Ontwikkelingsperspectief : gedrag
van iemand kan worden benaderd op basis van iemand zijn levensfase, gedrag wordt ook gevormd volgens
nature & nurture.
Psychodynamisch perspectief
Theorie van Freud
- Gedrag wordt volledig gestuurd door wensen, verlangens en behoeften
ons gedrag wordt dus verklaard door ons onderbewust
Id: Ego: Superego:
Drang/verlangen Perceptie Ideaalbeeld
Onderbewuste Hoe je je gedraagt Hoe je je moet/wil gedragen
- Verklaring op het feit dat de mens zijn driften altijd wil bevredigen, die zijn gebaseerd op
psychoseksuele stadia:
Oraal: Anaal: Fallisch: Latent: Genitaal:
Afhankelijkhei Zelfcontrole Identiteitsvorming Emotioneel rustige fase Geslacht ontdekken
d
Ontdekken Zindelijk Gewetensvorming Andere dingen leren door Fysieke
onderwijs ontwikkeling
- Bevrediging van die drift word in elke fase geassocieerd met een ander onderdeel
- Als niet alle fasen goed doorlopen worden, vindt er fixatie plaats. Zo kan je aan nagelbijten zien dat
dat er in de orale fase iets mis is gegaan.
Theorie van Erikson
- Neofreudiaan zelfde basis maar wel andere ideeën
- Men ontwikkelt zich op basis van de sociale interactie. In elke fase is er sprake van een
kernconflict, wanneer dit positief verloopt dan is dat goed voor de ontwikkeling en negatief dan heeft
die persoon er (later) last van.
Stadium Leeftijd
1 Vertrouwen vs Wantrouwen Geboorte – 1,5
2 Autonomie vs Schaamte en twijfel 1,5 – 3
3 Initiatief vs Schuldgevoel 3–6
4 Vlijt Vs Minderwaardigheid 6 – 12
5 Identiteit Vs Identiteitsverwarrin Adolescentie
g
6 Intimiteit Vs Isolement Vroege volwassenheid
7 Generativiteit Vs Stagnatie Middelbare volwassenheid
8 Integriteit vs Wanhoop Late volwassenheid
Behavioristisch perspectief
- Alle gedrag is aangeleerd
- Nurture
- Zichtbaar en externe stimuli
- Stimulus – respons leren
Klassieke contionering: geconditioneerde stimulus, positieve stimuli koppelen aan gedrag (prikkels)
Operante contionering: aanleren van nieuw gedrag op basis van belonen en straffen (resultaat)
Sociaal-cognitieve leertheorie: gedrag kopiëren van omgeving, zitten wel voorwaarden aan
Cognitief perspectief
Theorie Piaget
- Denkprocessen in het hoofd
- Mensen maken informatie eigen door een schema te maken
Invloeden op de levensloop | 4
, - Denken bestaat uit schema’s: manier van georganiseerde mentale structuur in je hoofd die past bij
een bepaalde situatie.
Daar kan info bij (assimilatie)
Daarin kan info worden aangepast (adaptatie)
of een nieuw schema aan worden gemaakt
- Universele stadia die iedereen doorloopt
Fasetheorie Paiget (de 4 stadia):
o Sensomotorisch stadium
o Preoperationele stadium
o Operationele stadium
o Formeel operationele stadium
Informatie verwerkingstheorie
- Oorspronkelijk informatie verwerken zoals computers dat doen
- Informatie verwerken (coderen) om dat ergens op te slaan (mb’s) en later weer teug te kunnen
halen (zoekmachine)
- Daar heb je dan het werkvermogen voor nodig
- Het leren van strategieën maakt je vermogen (en dus opslag) groter/sterker. Hoe ouder je wordt en
hoe meer je het doet, hoe beter je wordt in het opslaan van info.
- Je opgeslagen info vormt jou als mens
Cognitieve neurowetenschap
- Gaat over hersenprocessen
- Welk deel is verantwoordelijk voor welke activiteit
- Belangrijk om naar te kijken bij bv autisme
Systemisch perspectief
- Relatie tussen persoon en omgeving
- Hoe systemen invloed hebben op de ontwikkeling
Theorie van Bronfenbrenner
- Mensen beïnvloeden elkaars omgeving
- Bio-ecologisch model met vijf omgeving niveaus die met elkaar in verbinding staan:
Micro Meso Exo Macro Chrono
Gezin, vrienden, Organisaties, Instituties Maatschappij Alle lagen
constant veranderend
Directe omgeving Direct contact Afhankelijk Regelgeving, Socio-historische gebeurtenissen
regelmatig contact mogelijk één richting gezamelijk
- Lagen staan met elkaar in verbinding, verandering in de ene laag kan in de andere laag impact hebben
op de ander
- Cultuur van mensen beïnvloed jeugd
Theorie van Vygotsky
- Socioculturele theorie
- Mensen en omstandigheden van de persoon hebben invloed op de ontwikkeling
- Wederzijdse transactie samen werken, samen spelen
- Leren door probleemoplossende interactie
- Scaffolding: ouders en leraren die je ontwikkeling ondersteunen
Evolutionair perspectief
- Alles is aangeboren
- Effect van erfelijkheid van ontwikkeling
Theorie van Charles Darwin
- Mensen handelen op basis van overlevings- en voortplantingdrang vanuit de natuur
Invloeden op de levensloop | 5
, Hoofdstuk 3 : Prenatale groei en verandering
Begin van het leven
2 gameten (eicel en zaadcel) samen vormen een zygoot. Versmelting van genetische informatie leidt tot
een nieuw uniek mens.
Erfelijkheid
- Genen spelen een belangrijke rol bij erfelijkheid
- Een mens heeft 46 chromosomen, 22 identieke chromosoomparen, 1 paar geslachts-
chromosomen
- XX = vrouw, XY = man.
- Jongen of meisje wordt bepaald door de chromosoom die vader geeft X of Y, want moeder heeft
alleen X te geven.
- Chromosoom > genen > DNA
- Info in de genen bevat informatie over je sociale, cognitieve en biologische ontwikkeling
Genoom is een complete set van chromosomen
Genotype: genetische informatie, niet altijd waarneembaar
Fenotype: waarneembare kenmerken/eigenschappen
Dominante eigenschap: eigenschap die tot uiting komt wanneer twee eigenschappen concurreren (bruine
ogen)
Recessieve eigenschap: wordt overtroffen door dominante eigenschap, maar is wel aanwezig (blauwe
ogen)
Interactie tussen genen en omgeving
Erfelijke eigenschappen zijn voortdurend in interactie met je omgeving wat leidt tot een bepaalde
ontwikkeling
Omgeving beïnvloedt de genetische informatie:
- multifactoriële overerving: genetische informatie kan worden beïnvloed door je omgevingsfactoren.
Je omgeving bepaald je eigenschappen tot uiting komt.
Aanleg voor obesitas maar je leeft in Afrika. Hoog IQ zonder onderwijs zal er voor zorgen dat je niet
heel goed ontwikkelt.
Genen beïnvloeden de omgeving:
- Actieve genotype omgevingseffect: goed zijn in iets zorgt er voor dat je dat ook blijft/gaat doen
- Passief genotype omgevingseffect: voorkeuren van omgeving zorgen voor grotere kans van
stimuleren
- Evocatief genotype omgevingseffect: actie (vanuit genotype) lokt een reactie uit
Prenatale periode
1. Germinaal stadium (zygote)
- Cellendeling
- 0 – 2 weken
- Aanleg belangrijkste organen, daarom cruciaal maar extra gevoelig voor omgevingsinvloeden
- Hechting aan baarmoederwand
2. Embryonaal stadium (embryo)
- 2 – 8 weken
- Ontwikkeling belangrijkste organen
- Groei van hoofd en hersenen
- Groei op 3 aparte lagen:
Ectoderme: zintuigen, huid, haar, tanden
Endoderme: organen, spijsverteringsstelsel, aademhalingsstelsel
Mesoderme: bloedsomloop, botten, spieren
3. Foetaal stadium (Foetus)
- 8 weken – geboorte
- Verandering in groei, lengte en gewicht
Invloeden op de levensloop | 6
