Samenvatting literatuur – Jeugdstrafrecht in theorie en
praktijk.
Inhoudsopgave
Literatuur week 1:......................................................................................................................................... 2
M. Jeltes, Kroniek jeugdstraf(proces)recht: the good, the bad & the ugly, NTS 2020/106, p. 314-327..............2
J. uit Beijerse, De strafwetgever en kinderrechten: nog te veel een opgedrongen ideaal?, Boom Strafblad
2020, p. 16-19....................................................................................................................................................14
Literatuur week 2:........................................................................................................................................ 15
M. Jeltes, De rechtspositie van aangehouden minderjarige verdachten in de eerste fase van het
strafrechtelijk onderzoek, Boom Strafblad 2020, p. 20-26................................................................................15
J. uit Beijerse en C.L. van der Vis, Een voorzet voor de modernisering van het jeugdstrafprocesrecht in lijn met
het IVRK en met oog voor de knelpunten in de praktijk, Tijdschrift Modernisering Strafvordering, 2019........18
Literatuur week 3:........................................................................................................................................ 26
M.P.G. Rietbergen ‘U moet niet schrikken, maar ik zing: fuck you’, PROCES 2010, p.406-407.........................26
J. uit Beijerse en R.S. Bouw, Naar een duidelijk geregelde regierol van de rechter bij de toelating van
slachtoffers en journalisten tot de besloten jeugdstrafzitting, Strafblad 2015, p.253-260...............................26
J. uit Beijerse, De toepassing van een volwassenensanctie op 16- of 17-jarigen: pro’s, contra’s en
alternatieven, DD 2009, p.1067-1088................................................................................................................30
Literatuur week 4:........................................................................................................................................ 35
Y.N. van den Brink en T. Liefaard, Voorlopige hechtenis van jeugdige verdachten in Nederland, Strafblad
2014....................................................................................................................................................................35
J. uit Beijerse en S. Struijk, ‘De justitiële carrière van de jongvolwassen ‘blingbling’-veelpleger: van ITB naar
ISD?’, 2015..........................................................................................................................................................44
Literatuur week 5:........................................................................................................................................ 48
J. uit Beijerse, Een kindvriendelijk klimaat in de justitiële jeugdinrichtingen naar voorbeeld van de 'European
Rules for juvenile offenders subject to sanctions and measures'.......................................................................48
J. uit Beijerse, ‘Vrijheidsbeneming op civielrechtelijke of strafrechtelijke titel: samen, gescheiden en nu weer
samen?’, Sancties 2019/89................................................................................................................................55
,Literatuur week 1:
M. Jeltes, Kroniek jeugdstraf(proces)recht: the good, the bad & the
ugly, NTS 2020/106, p. 314-327.
In de periode 2019-2020 heeft het jeugdstraf(proces)recht een aantal veranderingen
ondergaan.
Ten eerste is Richtlijn 2016/800/EU van het Europees Parlement en de Raad van
11 mei 2016 betreffende procedurele waarborgen voor kinderen die verdachte of
beklaagde zijn in een strafprocedure per 1 juni 2019 geïmplementeerd in de
Nederlandse wetgeving.
Richtlijn 2013/48/EU betrof de versterking van rechten van alle verdachten en
Richtlijn 2016/800/EU betrof specifiek de rechten van minderjarige verdachten en
beklaagden.6Op grond van deze richtlijnen kan geen algemeen recht op
rechtsbijstand aan alle verdachten worden ontleend; slechts in situaties waarin
sprake is van vrijheidsbeneming.
Per 1 juni 2019 bepaalt het nieuwe artikel 489 lid 2 Sv dat artikel 28a Sv niet van
toepassing is. Artikel 28a Sv bepaalt dat de aangehouden verdachte vrijwillig en
ondubbelzinnig afstand kan doen van het recht op rechtsbijstand overeenkomstig het
Wetboek van Strafvordering. Aangezien dit artikel voor minderjarigen in artikel 489 lid
2 Sv buiten toepassing is verklaard, kan de minderjarige aan- gehouden verdachte
geen afstand meer doen van verhoorbijstand. Afstand doen van consultatiebijstand is
sinds 1 maart 2017 al niet meer mogelijk.
Richtlijn 2016/800/EU betreft niet alleen de rechtsbijstand aan minderjarigen, maar
ook andere rechten, die per 1 juni 2019 hun beslag kregen in het Wetboek van
Strafvordering. Zo bevat artikel 488a Sv het recht op informatie van de verdachte die
wordt aangehouden, bijvoorbeeld over het recht om door ouders, voogd of
vertrouwenspersoon vergezeld te worden tijdens de procedure (art. 488ab Sv), dat
ouders van de vrijheidsbeneming op de hoogte worden gesteld (zie ook art. 27 lid 1
Ambtsinstructie), van de mogelijkheid van audiovisuele verhoren (art. 488ac Sv), van
het recht op medisch onderzoek (art. 489a Sv) en van het recht op een advies over
zijn persoonlijkheid en zijn levensomstandigheden (art. 494a Sv). Bij de oproeping
om in raadkamer te worden gehoord met betrekking tot een bevel gevangenhouding
ex artikel 493 lid 4 Sv, wordt krachtens artikel 488aa lid 3 Sv mededeling gedaan van
het recht op vaststelling van een zo kort mogelijk passende duur van de voorlopige
hechtenis, en de mogelijkheid van schorsing van de tenuitvoerlegging van het bevel
voorlopige hechtenis, het recht vergezeld te worden door de ouders of voogd of een
vertrouwenspersoon, het recht op periodieke toetsing van de voorlopige hechtenis en
2
,het recht om bij het ondergaan van voorlopige hechtenis gescheiden van
volwassenen te verblijven.
Daarnaast heeft de Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen
(Wet USB) tot het huidige Boek 6 van het Wetboek van Strafvordering (Sv) geleid.
Hierdoor zijn onder meer bepalingen uit het Wetboek van Strafrecht die voorheen in
de titel ‘Bijzondere bepalingen voor jeugdigen en jongvolwassenen’ stonden,
verplaatst naar het Wetboek van Strafvordering.
Per 1 januari 2020 zijn de Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke
beslissingen (Wet USB), de Invoeringswet herziening tenuitvoerlegging
strafrechtelijke beslissingen, het Invoeringsbesluit herziening tenuitvoerlegging
strafrechtelijke beslissingen en het Besluit tenuitvoerlegging strafrechtelijke
beslissingen in werking getreden. Vervolgens werd een Spoedreparatiewet Wet
USB aangeboden, die per 25 juli 2020 in werking is getreden, aangezien bleek dat
de wetgever steken had laten vallen. Dit wetsvoorstel wijzigt het Wetboek van
Strafvordering (Sv), het Wetboek van Strafrecht (Sr) en enkele andere wetten
vanwege onvolkomenheden die zijn geconstateerd sinds de inwerkingtreding per 1
januari 2020 van de Wet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen
(en de Invoeringswet herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen).
Het besluit tenuitvoerlegging jeugdstrafrecht 1994, dat onder andere regelgeving
bevatte met betrekking tot de bijzondere voorwaarden bij schorsing van de
voorlopige hechtenis, heeft plaats gemaakt voor het Besluit tenuitvoerlegging
strafrechtelijke beslissingen (Besluit USB). Volgens artikel 493 lid 6 Sv kan de
rechter, na advies te hebben ingewonnen bij de Raad voor de Kinderbescherming,
naast de algemene voorwaarden genoemd in artikel 80 lid 2 Sv, bijzondere
voorwaarden aan de schorsing van de voorlopige hechtenis verbinden. De jeugdige
moet met deze voorwaarde(n) instemmen. Artikel 2:6 lid 1 Besluit USB bevat deze
bijzondere voorwaarden, waaronder het volgen van een leerproject van ten hoogste
120 uur (art. 2:6 lid 1 sub c Besluit USB). In het Besluit USB staan ook bepalingen
over de PIJ-verlenging (art. 2:18 Besluit USB). Tevens wordt de procedure van de
(voorwaardelijke) beëindiging van de PIJ-maatregel door de Minister voor
Rechtsbescherming (art. 6:2:22 lid 3 Sv) uit de doeken gedaan. Zo bepaalt artikel
2:10 lid 1 Besluit USB dat de Minister voor Rechtsbescherming de maatregel van
plaatsing in een inrichting voor jeugdigen te allen tijde voorwaardelijk of
onvoorwaardelijk kan beëindigen indien het doel van de maatregel bereikt is of beter
op andere wijze kan worden bereikt. Daarnaast zijn bepalingen over de
gedragsbeïnvloedende maatregel (GBM) in het Besluit USB opgenomen. In artikel
3:26 lid 1 Besluit USB staat dat een programma in het kader van een GBM kan
bestaan uit een of meer gedragsinterventies. Ook staan in het Besluit USB
bepalingen over gratie, de strafbeschikking, de tenuitvoerlegging van taakstraffen,
betaling van geldboeten en de schadevergoedingsmaatregel.
3
, Artikel 6:1:14 Sv bepaalt dat voor zover niet bij of krachtens de wet anders is
bepaald, de bepalingen uit Boek 6 (Tenuitvoerlegging) van overeenkomstige
toepassing zijn op de tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen en
strafbeschikkingen die op grond van Titel VIII A van het Eerste Boek van het
Wetboek van Strafrecht (art. 77a tot en met 77gg Sr) zijn opgelegd aan jeugdige
personen. Met betrekking tot de tenuitvoerlegging van de taakstraf is voor
jeugdigen een uitzondering op de hoofdregel voor volwassenen (achttien maanden
na onherroepelijk vonnis, negen maanden na onherroepelijke strafbeschikking, art.
6.3:1 lid 1 Sv). De termijn waarbinnen de werk- of leerstraf moet zijn verricht
bedraagt ten hoogste negen maanden indien niet meer dan honderd uren is
opgelegd en overigens ten hoogste achttien maanden (art. 6:3:8 Sv). Op grond van
de algemene bepaling van artikel 6:3:1 Sv geldt ook voor jeugdigen dat de
tenuitvoerleggingstermijn wordt verlengd met de tijd dat de veroordeelde vastzit of
ongeoorloofd afwezig is.
Per 1 januari zijn zittingen waarin bij beschikking wordt beslist op de vordering
tot verlenging of voorwaardelijke beëindiging van de PIJ voor alle veroordeelden
ingevolge artikel 6:6:4 lid 1 Sv in principe openbaar, tenzij sprake is van een
veroordeelde die op het tijdstip dat de zaak dient de leeftijd van 18 jaar nog niet heeft
bereikt. In dat geval zijn artikelen 495b (beslotenheid van zitting) tot en met 498 en
503 Sv van toepassing. Dit betekent dus dat in tegenstelling tot de periode voor 1
januari 2020, de vorderingen met betrekking tot PIJ-jeugdigen, die op het moment
van behandeling tenminste 18 jaar zijn, openbaar zijn, of het nu de verlenging,
terugplaatsing of omzetting van de PIJ-maatregel betreft. Hetzelfde geldt voor de
vordering met betrekking tot een tijdelijke terugplaatsing gedurende een GBM – ook
wel ‘time-out’ genoemd (art. 77wc lid 6 (oud) Sr, thans art. 6:6:35 lid 4 Sv) – en voor
de vordering tot verlenging van de GBM (art. 77wd (oud) Sr, thans art. 6:6:36 Sv). Dit
lijkt opnieuw een lacune te zijn, gezien het feit dat vóór 1 januari 2020 alle
(raadkamer)zittingen met betrekking tot deze maatregelen besloten waren. Bij de
behandeling van voornoemde vorderingen speelt het indexdelict veelal een grote rol
en dit is juist tijdens de minderjarigheid gepleegd en de strafzaak is vervolgens
achter gesloten deuren behandeld. Een openbare zitting met betrekking tot de
tenuitvoerlegging van de zwaarste maatregelen in het jeugdstrafrecht lijkt dan ook in
strijd met het uitgangspunt van het jeugdstrafrecht om re-integratie van de
veroordeelde in de maatschappij te bevorderen, onder andere vanwege mogelijke
stigmatisering.
Op grond van artikel 6:6:1 lid 7 sub a Sv wordt een zaak over de tenuitvoerlegging
behandeld en beslist door een enkelvoudige kamer, tenzij (1) sprake is van
vrijheidsbeneming langer dan zes maanden indien het een jeugdzaak betreft, (2) de
rechter die kennisneemt aanstonds oordeelt dat deze door een meervoudige kamer
moet worden behandeld of (3) de zaak met betrekking tot de nieuwe verdenking door
een meervoudige kamer wordt behandeld. De vordering tenuitvoerlegging wegens
schending van de algemene voorwaarde wordt dan ook door de meervoudige kamer
4
