en samenvatting van het vak Sociaal Medische Wetenschappen gegeven in de Pre-Master Gezondheidswetenschappen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Deze samenvatting bevat de stof gegeven in de colleges. Belangrijke termen zijn dikgedrukt weergegeven in het oranje, verwijzingen naar belangrijke men...
1 Introductie & Gezondheid
5 disciplines die zich bezig houden met gezondheid:
1. Epidemiologie
o Richt zich op groepen mensen, landen en de wereld
o Traceert wat de belangrijkste oorzaken zijn van ziekte en dood door te tellen hoe vaak een
ziekte voorkomt en door te kijken naar verbanden (zijn er bepaalde factoren (bv. Leefstijlen)
die verband houden met een ziekte?
o Niveau: wereldwijd
2. Demografie: volksbeschrijving/bevolkingsleer
o Richt zich op omvang, structuur en spreiding van de bevolking in een land
o Niveau: landelijk
3. Medische sociologie
o Ziet ziekte als een sociaal(-cultureel) proces
▪ Bv. Obesitas komt vaker voor in welvarende landen en infectieziekten vaker in
minder welvarende landen.
o Culturele factoren spelen een rol
o Niveau: maatschappelijk
4. Gezondheidspsychologie
o Biopsychosociale benadering
o Menselijk gedrag t.a.v. ziekte en gezondheid: biologische, psychologische en sociale factoren
die de omgang met ziekte kunnen verklaren.
5. Biomedische geneeskunde
o Richt zich op de biologie van het menselijk lichaam en kijkt naar de lichaamsprocessen in
gezonde en zieke mensen
o Bestudeert de etiologie (oorzaken) van ziekten
o Niveau: individueel
Invalshoeken gezondheid: medisch/preventief/psychisch & intern/extern
➔ Gezondheid is belangrijker geworden door de jaren heen.
Biomedisch model
- Definities:
o Ziekte = een verstoring van een normaal functionerend organisme.
▪ Oorzaak: verstoorde biologische/lichamelijke processen.
o Gezondheid = afwezigheid van ziekte.
- Focus: behandeling van verstoorde biologische processen door de arts & preventie door het
wegnemen van biologische oorzaken.
- Ziekte & gezondheid = een binair model: je bent wel/niet ziek.
Biopsychosociaal model
- Ziekte & gezondheid = een continuüm.
- Focus:
o Samenspel van biologische, psychische en sociale factoren bij ontstaan en beloop van
ziekte en gezondheid.
o Verschillende aangrijpingspunten voor ziektepreventie en gezondheidsbevordering.
Definitie van gezondheid
WHO (1948): “A state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of
disease or infirmity”.
1
,Kritiek op deze definitie:
- Het woord ‘compleet’: wanneer is dat zo? Hoe beoordeel je dat?
- Beschrijving van acute ziekte naar chronische ziekten: kunnen mensen met een chronische ziekte
zich niet gezond voelen?
- Operationalisatie van de definitie (meetbaar maken van de definitie).
Nieuwe definitie door Huber (2011):
“Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale,
fysieke en emotionele uitdagingen van het leven.”
- Patiënten worden in het licht van hun kracht en mogelijkheden aangesproken.
- Gezondheid is geen doel op zich, maar moet iemand zingeving in het leven geven.
6 dimensies van positieve gezondheid:
1. Lichaamsfuncties
2. Mentaal welbevinden
3. Zingeving
4. Kwaliteit van leven
5. Sociaal maatschappelijke participatie
6. Dagelijks functioneren
Onderscheid tussen lichamelijke vs. Psychische ziekten
Klassieke oudheid:
- Hippocrates was de eerste die een natuurlijke oorzaak toekende aan lichamelijke én psychische
ziekten: ‘krankzinnigheid’ = lichamelijk ziekte net zoals jicht of astma.
o Leer der lichaamssappen: onbalans tussen lichaamssappen (bloed, slijm, gele en zwarte
gal) veroorzaak psychische ziekten.
o Doel behandeling: herstellen van balans.
17e en 18e eeuw:
- Descartes: substantie dualisme – 2 substanties: mentaal en materiaal
- Behandelingen: morele, religieuze en psychosociale therapie
- Opkomst termen als ‘disease of the mind’ en ‘mental illness’
o Oorzaak: vooral gevolg van verkeerde denkprocessen
o Doel van behandeling: veranderen van denkprocessen
19e – 21e eeuw:
- Artsen: pathologie van ‘disease of the mind’ wel somatisch
- Mentale stoornissen zijn ‘ziekten van het brein’
o Opkomst psychofarmaca vanaf 1930.
o Organische (aandoeningen met somatische oorzaak) en functionele aandoeningen
(fysieke problemen zonder somatische oorzaak) vanaf 1955.
- Momenteel:
o Lichamelijk en psychische ziekten niet strikt gescheiden
o Wisselwerking tussen lichamelijke en psychische processen
Reden voor het maken van onderscheid tussen lichamelijke en psychische ziekten:
- Classificatiesysteem aandoeningen: ICD (International Classification of Diseases) en DSM
(Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disoders).
- Behoefte aan kader en uniformiteit
o Praktijk (overdracht), onderzoek
- Definieert normaal en abnormaal → ziektes worden in hokjes geplaatst.
o Wat normaal en abnormaal is, is cultuur-, tijds- en context gebonden. Hoe de
maatschappij tegen de ziekte aan kijkt, beïnvloedt het gezondheidsgedrag en de
behandeling van de ziekte.
2
, 2 Epidemiologie & Gezondheid
Epidemiologie = leer die zich bezighoudt met de bestudering van ziekten en aandoeningen in de bevolking.
4 te onderscheiden aspecten:
1. Beschrijven en meten van voorkomen van ziekten en aandoeningen in een bevolking/populatie:
meten en beschrijven van volksgezondheid.
2. Bepalen van de determinanten van gezondheid of oorzaken van ziekten binnen een bevolkingsgroep.
3. Factoren die het beloop van ziekte bepalen (prognostische factoren).
4. Bestuderen van manieren waarop de gezondheidstoestand van een bevolkingsgroep het best
bevorderd kan worden (preventie).
Beschrijven en meten van voorkomen van ziekten
Doel van meten: inzicht krijgen in o.a. de omvang van de bevolking (demografie).
Operationaliseren: belangrijke begrippen
- Ziekte & aandoeningen: incidentie en prevalentie
- Sterfte: sterftecijfers (totaal en doodsoorzaak) en levensverwachting
Incidentie:
- Aantal nieuwe gevallen van een ziekte in een bepaalde periode in een bepaalde bevolking.
- = (aantal nieuwe gevallen) / (persoonsjaren at risk bevolking)
- Belangrijk in de epidemiologie, zeker wanneer het gaat om de oorzaken van ziekten.
- Relevante maat voor preventieve beleidsmaatregelen.
Prevalentie:
- Aantal mensen met een ziekte op 1 bepaald moment.
- = (aantal mensen) / bevolking
- Relevante maat voor gezondheidszorgbeleid.
Prevalentie (= voorraad) hangt af van incidentie (instroom) en
sterfte (uitstroom)
1. Incidentie: het aantal nieuwe ziektegevallen
2. Prevalentie: alle bestaande ziektegevallen
De exacte sterfte mensen met ziekte is niet hetzelfde als doodsoorzaken. ‘
Mogelijke oorzaken van stijgende prevalentie:
- Stijgende incidentie: meer mensen worden ziek maar ook betere opsporing & mensen bezoeken
eerder de huisarts met bepaalde klachten.
- Dalende sterfte: gezonder gedrag & betere zorg waardoor mensen langer met de ziekte blijven leven.
Databronnen en onzekerheid
- Van geen enkele ziekte is de exacte incidentie/prevalentie/sterfte bekend
- Het zijn schattingen gebaseerd op databronnen
o Registraties (ziekenhuizen/artsen), enquêtes, zorgverzekeraars, epidemiologische studies
o Nadelen enquêtes: zelf-gerapporteerd & selectieve respons.
- Onzekerheid door: steekproefgrootte, onzekerheid door diagnostiek, meetfouten
- Systematische vertekeningen door o.a.: niet representatieve steekproeven, prikkels voor
registraties (bv. DBCs).
- Iets meer steekproeven en databronnen
o Idealiter epidemiologische/cohort studies
o Echter, die zijn vaak klein en op enkele ziekten/specifieke doelgroepen gericht
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper et98. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
