1. Introductie verdelingsvraagstukken
Kernboodschappen VTV (Volksgezondheid Toekomst Verkenning) 2018 – Een gezond vooruitzicht
- Een aantal grote toekomstige opgaven, deels keerzijde van ons succes
- Vergrijzing heeft grote impact
- Meer gezondheid, maar ook meer ziekte
- De druk op dagelijks leven neemt toe
- Leefstijl én -omgeving hebben invloed op gezondheid
- Vaak opeenstapeling problematiek bij kwetsbare groepen
- Zorguitgaven blijven stijgen (2,9% per jaar)
- Complexe opgaven vragen om integrale aanpak
Wat opvalt aan deze grafiek rechts:
- Onder de jongeren (20-24 jaar) zijn psychische
stoornissen het meest aanwezig, in vergelijking
tot andere ziektes en andere leeftijdsgroepen.
Welke beïnvloedbare factoren bepalen gezondheid?
- Ongezond gedrag
- Sociale en fysieke omgeving
(gezin, school, buurt)
- Milieufactoren en arbeidsomstandigheden
(ongeveer 8% van ziektelast)
➔ Boodschap: inrichting leefomgeving kan belangrijke bijdragen leveren aan gezond gedrag en
gezondheid.
Deel II – Uitgavenbeheer en verdelingsvraagstukken
- Een steeds groter gedeelte van ons BBP (Bruto Binnenlands Product) gaat naar de zorg.
- Een steeds groter deel van de collectieve inkomsten (belasting, BTW, etc.) gaat naar de zorg.
- Kosten in de zorg: 5 definities
o CBS, CPB, Bruto BKZ, Netto BKZ, OECD
Hoe kan het dat alle vijf de definities op een
ander getal komen wat betreft de uitgaven?
→ Hangt ervan af hoe je de ‘zorg’ definieert en
wat daaronder valt.
Aandachtspunten van beleid
- Nu: COVID
- Verlies van koploperspositie
- Ongezond gedrag
- Invloed van omgeving
- Verschillen tussen groepen
- Frequentie van ziekten, ziektelast en sterfte
- Vergrijzing
- Kosten beheersen
- …
Waar dient de overheid of samenleving in te investeren of te bezuinigen? Wat verdient prioriteit van de
beleidsmaker? Wat dient hoog op de beleidsagenda te staan?
1
,1a. Introductie Wetenschapsfilosofie
Deel III – Wat is een rechtvaardige verdeling?
Kernvraag: “Wie krijgt wat, wanneer en hoe?”
➔ Paradox: gelijkheid kan in feite ongelijkheid
betekenen: gelijke behandeling kan een ongelijke
behandeling vergen.
Stone – Concepts of Equality
Dimensie Kwestie
1. Membership
Nederlanders mogen gebruikmaken van publieke voorzieningen, bv. Zorg.
2. Rank-based distribution
Ontvangers Een koning gaat vooraf aan een Olympische sporter.
3. Group-based
Bepaalde groepen in de samenleving krijgen voorrang, bv. Hoge bestuursleden
krijgen positieve discriminatie.
4. Boundaries of the item
Ouderen in ziekenhuizen (crisistijden) krijgen minder voorrang dan jongeren, want
ouderen hebben groter gedeelte van het leven al gehad.
5. Value of the item
Items 2 varianten:
- Op basis van behoefte: degene die in termen van gezondheid het grootste
belang heeft krijgt voorrang.
- Op basis van nut: degene die de grootste liefhebbers zijn krijgen voorrang (bv.
Kosteneffectiviteit)
6. Competition
Iedereen krijgt gelijke startkansen.
7. Lottery
Proces
Komt niet voor in de zorg.
8. Voting
Stemmen water in het basispakket komt.
Normativiteit in meervoud
Er zijn meerdere opvattingen over wat rechtvaardige verdeling is.
- Politiek-bestuurlijk: heeft iedereen zijn zegje kunnen doen en zijn mening kunnen uiten?
- Juridisch: rechtvaardigheid = iedereen heeft zelfde rechten. Zij hechten minder waarde aan de uitkomst.
- Economen: hechten veel waarde aan uitkomst.
- Medisch-sociologen: kijken naar kwetsbare groepen.
Kuhn – Problemen van incommensurabiliteit
Normale wetenschap Revolutionaire wetenschap
Consensus over theorie, methoden, Crisis door opeenstapeling van anomalieën
probleemdefinities, wijze van oplossen, etc.
Puzzel oplossen Consensus verdwijnt
Socialisatie van junior-onderzoekers Meerdere ideeën en nieuwe theorieën tegelijkertijd
2
,Paradigmawisseling:
- Nieuwe consensus
- Nieuw theoretisch kader, vocabulaire, manier van werken, instrumenten
- Nieuwe objecten, nieuwe verschijnselen
- Nieuwe normen en standaarden voor ‘goede wetenschap’ en ‘goed experiment’
- Nieuwe leermethoden
Kuhn – Problemen van incommensurabiliteit
“Ontbreken (in-) van gemeenschappelijke (-com-) maatstaven of criteria (-mensura-)”
- Fenomenale incommensurabiliteit (waarnemingen)
o Het zien van een verschillende wereld
o Leven en werken in verschillende werelden
- Semantische incommensurabiliteit (de taal, lexicon)
o Verschillende vocabulaires
o Dezelfde term verwijst naar verschillende objecten
- Axiologische incommensurabiliteit (waarden)
o Verschillende wetenschappelijke standaarden en methoden
Raz over incommensurabiliteit (Essers 1999: 223)
→Incommensurabiliteit komt voort uit onze rationaliteit, want wij hebben meerdere rationaliteiten.
Verschillende disciplines produceren tot op een bepaalde mate ‘waarheid’, maar lijken elkaar toch tegen
te spreken. We hebben een overvloed aan goede redenen voor verschillende opvattingen.
Deel IV – Policy Framing
Politiek is een belangenstrijd maar ook een symbolische strijd.
Reframing arbeidsongeschiktheid
- Negatieve termen: “Niet in staat zijn” → Positieve termen: wat iemand nog wel kan
- Beperkingen → Mogelijkheden
- Ziek-zijn legitimatie voor niet werken → Ziek-zijn vergt andere manier van werken
- Herstel buiten de werkvloer → Oplossingen zoeken op de werkvloer
Meta-culturele frames
Onderliggende structuren van overtuiging, perceptie en waardering (vergelijk Kuhn over paradigma’s)
Voorbeelden van botsende ‘genererende metaforen’:
- Positief vs. negatief
- Gezond vs. ziekte
- Natuurlijk vs. kunstmatig
- Holistisch vs. fragmentarisch
- Eenheid – veelheid – anderheid
- Op en top gezond – iedereen doet mee – heft in eigen handen -gezonde welvaart
Diagnostisch – Prescriptief
3
, 2. Recht op gezondheidszorg: Wet - en regelgeving stelsel
van zorg
Mensenrechten
Het gaat om: menselijke waardigheid, mensenrechten.
3 generatie mensenrechten:
1. Eerste generatie: klassieke vrijheidsrechten (grondrechten)
a. Vrijheid van meningsuiting (art. 7 lid 1 GW)
b. Vrijheid van religie
c. Recht op leven & privacy (art. 10 lid 1 GW)
d. Verbod op foltering
2. Tweede generatie: economische, sociale en culturele rechten : nadruk op sociale rechtvaardigheid
a. Onderdak/huisvesting
b. Scholing (art. 23 lid 1 GW)
c. Gezondheid(zorg) (art. 22 lid 1 GW)
d. Arbeid en sociale zekerheid (art. 19 lid 1 GW)
3. Derde generatie: collectieve rechten
a. Zelfbeschikkingsrecht
b. Eerlijke welvaartsspreiding
c. Ontwikkeling
In termen van normativiteit (m.b.t. menselijke waardigheid) is er geen verschil tussen 1e generatie en 2e
generatie mensenrechten.
Er is wel een verschil in mogelijkheid tot rechterlijke afdwingbaarheid:
- Er bestaat (ten onrechte) een neiging om 2e generatie mensenrechten te beschouwen als
tweederangs mensenrechten.
Mensenrechten in de EU:
- Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden = EVRM.
- Internationaal verdrag inzake economische, culturele en sociale rechten = IVESCR.
Recht op gezondheid (R2H)
- Neergelegd in tal van internationale en Europese verdragen (NL is hier partij van).
- Belangrijkste bepaling: art. 12 IVESCR → recht op gezondheid.
Recht op gezondheid kent 2 aspecten (rol van overheid):
1. Recht op tijdige en passende gezondheidszorg
2. Een breed spectrum aan socio-economische factoren die omstandigheden bevorderen waarin
mensen een gezond leven kunnen leiden end at zich uitstrekt tot ‘onderliggende determinanten
van gezondheid’ (bv. Schoon drinkwater).
Recht op gezondheid zegt ook:
- Staten zijn verplicht om gezondheid en de onderliggende determinanten beschikbaar,
toegankelijk, aanvaardbaar en van goede kwaliteit te doen zijn (AAAQ (Availability, Accessibility,
Acceptability and Quality)).
o Beschikbaarheid: voorzieningen, goederen en diensten van gezondheidszorg moeten
voor iedereen in voldoende mate aanwezig zijn.
4
