Samenvatting
Samenvatting buiteNLand 3e ed havo 5 leerboek Aardrijkskunde hoofdstuk 2
In dit document staat een samenvatting van hoofdstuk 2 van het boek BuiteNLand havo 5
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
AARDRIJKSKUNDEHOOFDSTUK 2
Paragraaf 2.1
Zo’n 4,5 miljard jaar geleden ontstond de aarde samen met andere planeten van ons
zonnestelsel: een grote klodder roodgloeiend gesteente in een baan om de zon. Door de grote
afstand tot de zon begon langzaam de afkoeling. De buitenkant stolde tot een harde korst.
Hierbij is de aarde ook wat ingekrompen. Er zijn verschillende manieren om te onderzoeken
hoe de aarde is opgebouwd. Bij een aardbeving ontstaan trillingen die vervolgens dwars door
de aarde gaan. Overal ter wereld kunnen ze worden opgevangen en geregistreerd. Seismologen
doen dit al jaren en hebben uit deze gegevens kunnen afleiden hoe de aarde is opgebouwd. Ze
ontdekten vast gesteente in de kern, met daaromheen traag stromend gesteente in de
aardmantel, verhit door de afgifte van warmte uit de kern. De buitenkant van de aarde is weer
een harde korst. De temperatuur en de druk neemt toe hoe dieper je komt. De temperatuur van
de aardkorst stijgt met 15 tot 30
graden per 1000 meter. Soms
kan dit zelfs 200 graden zijn in
vulkanische gebieden. In de
aardkern loopt de temperatuur
op tot ruim 5000 graden. De
hoge druk in de aardkern komt
door het gewicht van het
gesteente dat erboven ligt.
Vanaf de aardkern tot de korst
is de afstand bijna 6400
kilometer. Dit zorgt ervoor dat
de druk in de aardkern wel 4
miljoen maal hoger is dan aan het aardoppervlak. Deze druk zorgt ervoor dat de aardkern uit
vast materiaal bestaat.
De oceaanbodem of oceanische korst is gemiddeld 8
kilometer dik en bestaat vooral uit het vrij zware
gesteente basalt. Continenten zijn dikker en gebergten
zijn zelfs 40 tot 80 kilometer dik. Ze bestaan veel lichter
gesteente zoals graniet. Oceaanbodem en continenten
drijven beide op het mantelgesteente. Na 1950 kwamen
er technieken om het reliëf van de zeebodem te bepalen.
Hierbij zonden meetschepen geluidsgolven naar de
oceaanbodem en vingen die weer op. Zo kon men
redelijk nauwkeurige kaarten maken van het reliëf van de
oceaanbodem. Nu worden daar satellieten voor gebruikt
die in een vaste baan rond de aarde cirkelen en hun
metingen doorzenden. Er zijn onderwaterbergen ontdekt
genaamd midoceanische ruggen. Ook werden er diepe
kloven in de oceaanbodem ontdekt. Die heten
diepzeetroggen.
, Paragraaf 2.2
De aardkorst is verdeeld in platen. De meeste aardplaten of schollen bestaan uit zowel
continent als oceaanbodem. De volgende
bewegingen komen voor bij het contact tussen
aardplaten:
1. Bij convergente plaatgrenzen botsen
twee aardplaten tegen elkaar. Wanneer
bij deze botsing oceanische korst
betrokken is, al de zwaardere
oceanische korst schuin wegduiken
onder de andere aardplaat. De andere
plaat kan zowel de oceanische korst als
continentale korst zijn. Hierbij ontstaat
een diepe sleuf in de zeebodem, de diepzeetrog. Het wegduiken van de oceanische
korst wordt subductie genoemd.
2. Bij divergente plaatgrenzen bewegen twee aardplaten uit elkaar. Op de plekken waar
vloeibaar gesteente tegen de aardkorst drukt, kan de aardkorst breken.
3. Bij transforme plaatgrenzen bewegen twee aardplaten langs elkaar.
Niemand twijfelt meer aan de theorie van de platentektoniek. De aardkorst bestaat uit platen die
voortdurend in beweging zijn. Dit wordt veroorzaakt door convectiestromen in de aardmantel.
Heet magma komt naar boven tegen de aardkorst aan. Het magma moet zijdelings wegstromen
en neemt dan stukken aardkorst mee. Op sommige plekken breekt de aardkorst en stroomt het
magma als lava naar buiten. Zo ontstaan divergente breuken . De ruimte van zo’n breuk wordt
direct gevuld met lava. Die stolt tot basalt en zo ontstaat nieuwe oceaanbodem. Dit herhaalt zich
telkens. Zo ontstaat er voortdurend nieuwe oceanische korst in de midoceanische ruggen.
Omdat er steeds nieuwe aardkorst bijkomt, moeten er ook plaatsen zijn waar bestaande
aardkorst verdwijnt. In subductiezones duikt de oceaanbodem in de
aardmantel.
De zwaarste aardbevingen ontstaan bij convergente en transforme
plaatgrenzen. De platen bewegen daar langs elkaar of tegen elkaar aan.
Door de ruwheid van het gesteente blijven de aardplaten een lange
periode min of meer klem zitten tot ze plotseling binnen enkele seconden
een heel eind opschuiven. Alle spanning die zich jarenlang in het
gesteente heeft opgebouwd, komt in een keer vrij. De vrijgekomen trillingen verspreiden zich in
alle richtingen, ook door de aarde heen. Seismografische stations, die de trillingen meten,
bepalen de exacte plek van de aardbeving in de aardkorst: de aardbevingshaard of het
hypocentrum . De plaats aan het aardoppervlak die boven
de aardbevingshaard ligt, heet het epicentrum. Hoe dichter
bij de aardbevingshaard en hoe zwaarder de aardbeving,
des te groter de krassen op het seismogram en hoe hoger
de score op de schaal van Richter . De verwoestende
kracht van een aardbeving zit hem niet alleen in de trilling
zelf, maar ook in de daaropvolgende aardverschuivingen.
Hierbij komen grote hoeveelheden los materiaal die op
berghellingen liggen in een keer naar beneden. Bij zware
aardbevingen in de oceaanbodem kunnen enorme
Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:
Bewezen kwaliteit door reviews
Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!
In een paar klikken geregeld
Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.
Direct to-the-point
Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper adpothof. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 69252 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen