Dit document bevat de volledig uitgetypte hoorcolleges van het vak Recht, ethiek en biotechnologie uit het jaar van de studie Rechtsgeleerdheid aan de Vrije Universiteit. Dit vak behoort bij de master Recht van de toekomst.
Inhoudsopgave
Hoorcollege week 1 Het bio-ethisch drieluik......................................................................................2
De uitdagingen van de medische biotechnologie...........................................................................2
Hoorcollege week 2 De rechtsbeginselen van menselijke waardigheid en zelfbeschikking................9
De Bionische mens: tussen zelfbeschikking en menselijke waardigheid.........................................9
Hoorcollege week 3 Het juridisch onderscheid tussen persoon en zaak..........................................17
De juridische status van nieuwe technologische entiteiten: tussen persoon en zaak..................17
Hoorcollege week 4 Transhumanisme, posthumanisme en bioconservatisme................................26
Menselijke natuur, ‘natuurlijke grenzen’ en recht........................................................................26
Hoorcollege week 5..........................................................................................................................35
Kinderen op bestelling..................................................................................................................35
Hoorcollege week 6..........................................................................................................................42
Commercialisering van lichaam, leven en voortplanting..............................................................42
, Hoorcollege week 1 Het bio-ethisch drieluik
De uitdagingen van de medische biotechnologie
Algemene informatie
Leerdoel:
A. begrip van regulering van biomedische ontwikkelingen op 3 niveaus:
1. positief recht.
2. filosofische grondslagen
3. maatschappelijke dimensie
B. eigen wetenschappelijke oordeelsvorming op basis van de literatuur
Toetsvorm
Open boek tentamen in de vorm van essay vragen
Kernconcepten en -stromingen
Dit zijn de instrumenten die ter beschikking worden gesteld om je eigen mening te onderbouwen.
Week 1 Het bio-ethische drieluik
Week 2 De rechtsbeginselen van menselijke waardigheid en zelfbeschikking (wat mag je nou doen
met je eigen lichaam, heb je het recht om te doen wat je zelf zou willen aan je lichaam).
Week 3 Het juridisch onderscheid tussen persoon en zaak (het onderscheid is niet heel helder meer)
Week 4 Transhumanisme, posthumanisme en bioconservatisme (invloedrijke stromingen.
Transhumanismen zeggen het is onze plicht om als soort onszelf te verbeteren. Bioconservatieven
willen de mensen zoals die zijn heel graag houden.)
Programma voor vandaag
1. De toekomst van de menselijke natuur: wie beslist en hoe?
2. De juridisch-ethische uitdagingen van de medische biotechnologie
3. het bio-ethisch drieluik
Deel I. De toekomst van de menselijke natuur: wie beslist en hoe?
De mens als zowel het subject als het object van nieuwe technologieën
Er staan 3 plaatsjes. De eerste heet editing humanity. De tweede artificial intelligence. De derde
cheating death.
,Eerste staat voor het genetisch ontwerpen van het nageslacht: kiembaanmodificatie. Dat betekent
dat je ingrijpt in de kiembaancellen. Je grijpt in, in de geslachtcellen. Niet alleen het embryo wordt
genetisch gemodificeerd maar ook zal die persoon als die zelf kinderen krijgt die genetische
aanpassingen doorgeven aan zijn of haar kinderen. Het zijn wijzingen in het DNA die dus worden
doorgegeven aan toekomstige generaties.
De tweede gaat dus over kunstmatige intelligentie. Wat betekent het dan voor menselijke
intelligentie en de weg erna toe is interessant. We moeten namelijk de menselijke intelligentie
terugbrengen naar bepaalde patronen en dat betekent dus dat de mens steeds transparanter wordt
etc.
De derde gaat om het streven om het menselijke leven zo lang mogelijk te maken. Niet alleen door
ziektes tegen te gaan maar door ouderdom op zichzelf te gaan beschouwen als iets om tegen te
bestrijden. Transhumanisten vragen zich af of we het niet moeten gaan bestrijden. Wetenschappers
zijn bezig om onsterfelijkheid binnen bereik te krijgen. Volgens die transhumanismen ben je dan nog
steeds mens en volgens bioconservatieven zullen zeggen dat er iets verloren gaat wat juist ons
menselijk maakt.
CRISPR/Cas9: Wordt de mens regisseur van zijn eigen evolutie?
Vandaag gaat het vooral over die kiembaanmodificatie. Sinds kort is het geen science fiction meer
maar gewoon science. Het heeft te maken met CRISPR CAS 9. Er kan dan worden geknipt en geplakt
in het DNA van organismen. CRISPR stelt ons instaat om wat lettertjes weg te halen of toe te voegen.
Eerst werd dit bij dieren gedaan maar inmiddels is dit bij mensen. Bij ongeboren leven vindt er
kiembaanmodificatie en dan kan je gaan ingrijpen in de genenpoel van de mens. Het gaat dus om
ingrepen die worden doorgegeven ook aan toekomstige generaties. Dan zou je kunnen zeggen,
wordt de mens regisseur van zijn eigen evolutie? Ons DNA is een product van een enorme
tijdspanne. Daarom is het nogal wat als we nu gaan knippen en plakken in ons DNA.
De eerste genetische gemodificeerde baby’s zijn inmiddels geboren (China 2018)
Er barste een enorme mediastorm los. Deze techniek is nog niet veilig bevonden en hij heeft zich niet
gehouden aan allerlei protocollen etc. Er is een enorme discussie opengebarsten. Er kwamen allerlei
reacties vanuit de biotech-wereld. Veel mensen zijn negatief maar tegelijkertijd zeiden ze van als het
nou wel veilig was geweest dan zou het prima zijn gevonden. Ze willen wel dat het onderzoek naar
kiembaanmodificatie doorgaat. Niet wat hij heeft gedaan is verkeerd maar hoe hij dat heeft gedaan is
verkeerd. Zij vinden ook dat zij hunzelf een voorlopige verbod moeten opleggen. Zodra die
technologie veilig is bevonden, dan moet er groen licht worden gegeven en dat verbod worden
opgeheven.
Sheila Jasanoff over voorstellen tot zelfregulering door wetenschappers
“A moratorium without provisions for ongoing public deliberation narrows our understanding of risks
and bypasses democracy. Even in technologically advanced societies, we tend to defer to expert
judgments about which risks are reasonable to worry about, and which are not. This is a democratic
deficit. It inhibits our capacity to participate thoughtfully in imagining the futures we want and
governing technological change accordingly."
Zij zegt dat het debat enorm verarmd wordt als je alleen maar zou denken aan gezondheidsrisico’s.
Ze zegt de discussie gaat over veel meer dan gezondheidsrisico’s. Er staat hier veel meer op het spel
en daar moeten wij het als maatschappij over hebben. De wetenschappers hebben geen expertise
over de maatschappelijke context. Het is dus niet aan hen om te reguleren maar aan de
maatschappelijke gemeenschap. We moeten nadenken over wat voor toekomst we willen.
Wetenschappers leggen nu niet bestaande feiten bloot maar ze gaan de natuur veranderen en
ingrijpen. Dat betekent ook dat we een hele andere discussie gaan voeren want dit gaat ons dus
allemaal aan.
, ‘Imagining the future’: Gattaca
Gattaca argument: ze bedoelen dat genetische ongelijkheden zich zullen voortzetten op sociaal
economisch niveau. Door mensen door ongelijke toegang tot technologie dat je buitengesloten
wordt en dat er nieuwe ongelijkheden gaan ontstaan in de samenleving. Een nieuwe vorm van
uitsluiting. In deze film gaat het niet om genetische modificatie. In deze film gaat het namelijk alleen
om selectie. Zijn broertje komt wel door genetische modificatie tot stand. De ouders zijn dan in staat
ome en embryo te kiezen, een geslacht te kiezen, eigenschappen te kiezen. Je vindt dus vooral een
selectie.
1) In hoeverre zijn de technieken die in de film Gattaca uit 1997 worden verbeeld inmiddels
werkelijkheid geworden?
Genetische selectie van embryo’s is dus al mogelijk. We doen sterker nog aan modificatie van
embryo’s. Deze technieken zijn dus mogelijk.
De technieken zijn al
werkelijkheid geworden
d.m.v. CRISPR-cas9, de
toepassing ervan echter
nog niet
Omdat het op dit moment
zowel nationaal als
internationaal verboden is
2) Designer baby technologieën zijn controversieel. Wat zijn volgens jou de belangrijkste risico's en
gevaren van dergelijke technologieën?
Risico’s is dus dat zou zorgen voor uitsluiting etc. verder kan je ook zeggen wat doet het met onze
visie van voortplanting. Wat zegt dat dan tussen jouw verhouding met je kind.
Van science-fiction naar Harari
Hij hield zich bezig met historische vraagstukken maar in zijn boek homo deus zet hij de stap naar de
toekomst. Het waardevolle van zijn boek is dat hij een spiegel voorhoudt. Dit is een mogelijke
toekomst. Zijn boodschap is niet heel optimistisch. Vraag drie gaat hier dan ook over.
3) We leven in een liberale, humanistische samenleving, waarin individuele vrijheid en het geloof in
de mens en de mensenrechten als hoogste waarden worden gezien. Waarom wordt een dergelijke
benadering volgens Harari in deze tijd steeds minder geloofwaardig?
Door de huidige technologische ontwikkelingen wordt het geloof in de mensenrechten aan het
wankelen gebracht. Het gaat dan van humanisme terug naar dataisme. De data zullen ons vertellen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rechtenaandevu. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
