Geschiedenis – Tijdvak 4
TV 4: Steden & Staten
Naam Tijdvak: Tijd van Steden & Staten
Jaartallen Tijdvak: 1000 - 1500
Naam Periode: Hoge en late Middeleeuwen
Noteer het volledige KA: De opkomst van handel en ambacht legde de basis voor het
herleven van een agrarisch-urbane samenleving
PECS:
- Economisch: Door technische verbeteringen (bijv. uitvinding risterploeg),
gebruik van drieslagstelsel, ontginningen en inpolderingen; nam de
voedselproductie toe, hierdoor ontstond er een overvloed aan voedsel, de
bevolking had niet alles nodig dus werd dit overschot verhandeld. Dit zorgde
voor een toename in de handel en een economische groei.
- Sociaal: Door de toename van de voedselproductie ontstaat er een sterke
bevolkingsgroei, waardoor de verhoudingen in de samenleving veranderen.
Begrippen:
Handel en ambacht: Vanaf het jaar 1000 (ong.) wordt West-Europa weer een
agrarisch-urbane samenleving (oorzaken: toename veiligheid en toename
voedselproductie), waarin er nog steeds veel aan landbouw gedaan werd maar er
ook steden ontstonden waarin ambachtslieden en handelaren leefden.
Ontginning en drooglegging: Het gebruik van ontginning (stukken land die voorheen
nog niet voor landbouw gebruikt werden, nu wel voor landbouw gebruiken; bijv.
gekapte bossen) en drooglegging (van bijv. meren) draagt bij aan de toename van de
voedselproductie, dat uiteindelijk weer bijdroeg aan de opkomst van de handel en de
ambacht.
Godsvredebeweging: Priesters wilden dat edelen een eed aflegden waarmee ze het
geweld tegen weerlozen (bijv. pelgrims) afzwoeren. Dit zorgde voor meer veiligheid.
Gilde: Organisatie van ambachtslieden die samenwerken; bijv. timmermangilde.
Hanze: De Hanze was een verbond van handelssteden rond de Noordzee en de
Oostzee. Nederlandse steden als Zutphen, Deventer, Kampen en Zwolle behoorden
ertoe. De samenwerking tussen de Hanzesteden vergemakkelijkte het ontstaan van
een bloeiende handel.
Personen:
Jakob Fugger: Was een enorm rijk persoon. Zijn rijkdom en macht droegen bij aan
de ontwikkeling van de handel en de ambacht.
Leerdoelen:
Leg uit welke zaken in de 11e eeuw een grotere landbouwopbrengst veroorzaakten.
Er wordt meer grond gebruikt voor de landbouw, door middel van ontginningen (bijv.
bos kappen) en inpolderingen (bijv. meer droogleggen). Ook, vonden er technische
verbeteringen plaats (zoals risterploeg). En, er werd gebruikt gemaakt van een
drieslagstelsel in plaats van een tweeslagstelsel, zo werd nu 67% van het land
gebruikt ipv 50%.
Leg uit welke discontinuïteiten in vergelijking tot de Tijd van Monniken en Ridders
voor boeren ontstonden door de stichting van nieuwe nederzettingen ten gevolge
van ontginning van nieuwe landbouwgronden.
, Geschiedenis – Tijdvak 4
Steeds meer horigen verhuisden van het vroonland (hofstelsel) naar de steden,
omdat ze daar in vrijheid konden leven, ze hoefden bijvoorbeeld geen herendiensten
meer te doen of tienden te betalen. Daarbij, was de hoofdreden van de horigen om
daar te blijven vervallen, namelijk veiligheid. Deze konden ze ook in de stad vinden.
Een andere discontinuïteit was dat de Vikingen ophielden met mensen aanvallen, de
boeren waren veiliger.
Leg uit welke oorzaak-gevolg relaties er zijn tussen technische verbeteringen, de
toegenomen veiligheid, de ontginning van landbouwgronden, vergrootte
landbouwopbrengst, bevolkingsgroei, specialisatie en de groei van handel en
nijverheid.
Doordat er technische verbeteringen plaatsvonden (bijv. risterploeg), de veiligheid
toenam (geen invallen van Vikingen meer) en landbouwgronden ontgonnen werden,
ontstond er een sterke toename van voedselproductie. Dit droeg bij aan de sterke
bevolkingsgroei (meer eten = eerder geneigd om kinderen te nemen). Hoewel de
bevolking groeide, was er nog steeds een overschot aan voedsel, hier kwam
specialisatie en de groei van handel en nijverheid uit voort.
Leg uit welke ontwikkeling het beroep van handelaar en ambachtsman in de
Middeleeuwen doormaakte. Neem in je antwoord in ieder geval het begrip wisselbrief
en kredietverlening op.
De handel werd steeds breder en omvangrijker, hierdoor werden de winsten hoger,
en konden mensen andere mensen in dienst nemen (aka personeel). Het
verhandelden werd dus niet meer door een persoon gedaan. Vanaf de 12 e eeuw
werd het verkeer van geld en goederen steeds efficiënter. Ook, werd het concept
wisselbrieven geïntroduceerd, dit was een soort valuta, dit maakte handelen
makkelijker. Een andere belangrijke ontwikkeling in de handel was het ontstaan van
kredietverlening. De kerk vond dit schandalig, het vragen van rente op een lening
was een vorm van hebzucht en dus een zonde. Naarmate de handel echter toenam,
werd het nastreven van maximale winst steeds normaler.
Lees het persoonskader “Jakob Fugger” uit je handboek en leg uit hoe de levensloop
van Fugger past in de ontwikkeling van handel en ambacht die in deze tijd
plaatsvindt.
Er was in die tijd veel behoefte aan handel en aan ‘banken’ zodat mensen
kredietleningen af konden sluiten, de familie Fugger fungeerde als een soort ‘bank’.
Er waren rijke mensen nodig om de economie te laten ontwikkelen. Dus heeft de
familie Fugger veel bijgedragen aan de handel en de ambacht.
Discontinuïteit(en):
West-Europa verandert van een agrarische (autarkische) samenleving, waarin
landbouw centraal staat, naar een agrarisch-urbane samenleving, waarin niet alleen
landbouw maar ook handel en ambacht op begint te komen.
Veiligheid neemt toe vanaf het jaar 1000, bijv. invallen van Vikingen stoppen.
