JURIDISCHE & ETHISCHE ASPECTEN
THEMA 1 – AFSTAMMING EN GEZAG
JEUGDRECHT BEGREPEN HOOFDSTUK 2 – DE OUDERS VAN DE JEUGDIGE
Personen- en familierecht betreft de juridische relaties tussen ouders & kinderen en tussen echtgenoten.
➔ Personen- en familierecht beschrijft voornamelijk familierechtelijke relaties, dit zijn juridische
relaties tussen gezins- of familieleden waaruit rechten en plichten ontstaan.
- De familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en de ouders wordt ook wel afstamming
genoemd.
➔ Door afstamming, ontstaat een levenslange band tussen ouders en kinderen.
Juridische ouders
In het Burgerlijk Wetboek staat dat de juridische moeder de vrouw is uit wie het kind geboren is.
- In het Burgerlijk Wetboek is nog niks vastgesteld over het juridische moederschap in het geval van
draagmoederschap, dit betekent dat de draagmoeder de juridische moeder is en dat de
wensmoeder de juridische moeder wordt via de rechtbank.
Wie de juridische vader van een kind is, is ingewikkelder dan de juridische moeder.
- In het Burgerlijk Wetboek staat dat de man juridisch gezien de vader is in vier situaties:
1. Als de man bij de geboorte met de moeder is gehuwd.
- Er wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen het huwelijk en een geregistreerd
partnerschap, dus bovenstaande regel geldt ook in het geval van een geregistreerd
partnerschap.
2. Als de man het kind heeft erkend.
3. Als de man het vaderschap toegewezen heeft gekregen door de rechter.
4. Als de man het kind heeft geadopteerd.
- Een man kan de juridische vader worden van een kind dat biologisch gezien niet van hem is, in dit
geval kan hij een ontkenningsverzoek indienen met DNA-bewijs dat hij niet de biologische vader is.
➔ Dit recht vervalt wanneer de man heeft ingestemd met kunstmatige inseminatie of als hij wist
dat de vrouw zwanger was van een andere man toen hij met haar trouwde.
- Indien een kind geen juridische vader heeft, kan er erkenning plaatsvinden door een man.
➔ Door de erkenning, hebben de jeugdige en de man een familierechtelijke relatie.
- Een kind moet ook erkend worden door de man als de ouders een informele relatie hebben,
indien de man de juridische vader van het kind wil zijn.
- Om een kind te kunnen erkennen is er toestemming nodig van de moeder indien de jeugdige
jonger dan 16 jaar is en van de jeugdige zelf vanaf 12-jarige leeftijd.
- Een erkenning kan niet zomaar ongedaan gemaakt worden, toch kan het in twee gevallen wel
ongedaan worden gemaakt:
1. Als er sprake is van wilsgebrek door dwaling, bedrog of misbruik van omstandigheden.
2. Als de erkenner niet de biologische vader blijkt te zijn, zijn er iets meer mogelijkheden
om de erkenning ongedaan te maken.
Sinds 01-04-2014 is het mogelijk om als lesbische vrouw de tweede juridische ouder, oftewel duo-ouder, van
een kind te worden.
- Het duo-ouderschap betekent een aantal dingen voor de vrouw en de moeder:
1. De vrouw met wie de moeder bij de geboorte getrouwd is, wordt automatisch de tweede
ouder van het kind.
, - Voorwaarden hiervoor zijn dat het kind verwekt is met genetisch materiaal van een
officiële donorbank waardoor de identiteit van de donor beschermd wordt.
2. De vrouw kan, met toestemming van de moeder, het kind erkennen.
3. De vrouw heeft het recht om vervangende toestemming voor de erkenning te vragen.
4. De moeder en het kind kunnen het duo-ouderschap vast laten stellen indien de vrouw heeft
ingestemd met de daad van verwekking van het kind.
Gevolgen van het ouderschap
Het juridisch ouderschap heeft een aantal consequenties:
1. Juridische ouders hebben het gezag over het kind, dit betekent dat de ouders het kind mogen
opvoeden en zeggenschap hebben.
2. Juridische ouders zijn onderhoudsplichtig
3. Het kind draagt de achternaam van de juridische ouders en is het erfgenaam.
JEUGDRECHT BEGREPEN HOOFDSTUK 3 – HET GEZAG OVER DE JEUGDIGE
Gezag
Met gezag wordt zeggenschap en de inhoud van de opvoedingsrelatie bedoeld.
➔ Vaak hebben de ouders het gezag over hun kinderen, maar dit hoeft niet altijd zo te zijn.
- Als de ouder van een kind getrouwd zijn, oefenen beide ouders automatisch gezag uit.
- Het gezag over een kind eindigt als de jeugdige 18 jaar is.
- Er zijn twee vormen van gezag die op verschillende manieren ontstaan:
1. Ouderlijk gezag ontstaat als de ouder(s) gezag uitoefenen.
2. Voogdij ontstaat als niet de ouders, maar een voogd gezag uitoefent.
Ouders en voogden zijn in sommige gevallen onbevoegd om gezag uit te oefenen.
- Om als ouder gezag uit te oefenen, dient de ouder minimaal 18 jaar te zijn.
➔ Een minderjarige vrouw kan meerderjarig verklaard worden zodat zij gezag uit kan oefenen
over haar kind, mits zij 16 jaar of ouder is.
Ouderlijk gezag
Ouderlijk gezag omvat de opvoeding en verzorging van het kind en kan er op verschillende manieren uit zien:
1. Indien er sprake is van gehuwde ouders, krijgen beide ouders gezag.
- Deze regel geldt ook in het geval van een huwelijk tussen twee vaders, tenzij er sprake is van
een juridische vader.
- Indien de ouders gaan scheiden, blijven zij samen het gezag uitoefenen.
- Een uitzondering is het eenhoofdig gezag waarbij één van de ouders gezag uitoefent.
2. Als de meerderjarige moeder geen gehuwde partner heeft, oefent zij alleen het gezag uit.
- In het geval van overlijden, zet de langstlevende gezaghebbende ouder het gezag voort.
- De partner van de moeder (een niet-ouder) kan een grote rol spelen in het leven van een
kind, in dit geval kan er gezamenlijk gezag aangevraagd worden waarbij de partner geen
juridische ouder is maar alleen gezag uitoefent.
In 2019 werd aangekondigd dat er een voornemen vanuit het kabinet is om naast de twee gezaghebbende
ouders, nog maximaal twee andere personen deelgezag te geven.
➔ Deelgezag is de bevoegdheid om met de gezaghebbende ouders of voogden beslissingen te nemen
over de dagelijkse verzorging van het kind.
, Gezag & voogdij
Er zijn drie verschillen tussen gezag en voogdij:
1. Bij gezag heeft een ouder het gezag over het kind, bij voogdij heeft een niet-ouder het gezag over
het kind.
2. Ouders hebben het recht en de plicht om hun kinderen zelf te verzorgen, een voogd niet.
3. Ouders zijn onderhoudsplichtig, een voogd niet.
Als de ouders van een kind overlijden, kunnen we twee situaties ontstaan:
1. De ouders hebben in een testament of in het Centraal gezagsregister een voogd aangewezen, dit
wordt ook wel testamentaire voogdij genoemd.
➔ De voogd laat aan de rechter weten of hij/zij de voogd wil accepteren of niet.
2. De ouders hebben geen regeling getroffen waardoor de rechtbank een voogd benoemd, dit wordt
ook wel datieve voogdij genoemd.
JEUGDRECHT BEGREPEN HOOFDSTUK 6 – DE RECHTSPOSITIE VAN DE JEUGDIGE (2)
Medische behandeling
De Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst regelt de verhouding tussen patiënt en een medisch
hulpverlener.
- Minderjarigen vanaf 16 jaar kunnen zelfstandig beslissingen maken over het al dan niet ondergaan
van een medische behandeling.
- In de wet staat dat er toestemming vereist is voor het uitvoeren van een medische behandeling,
hiervoor gelden een aantal regels:
1. Als het kind jonger dan 12 jaar is, moeten de ouders of de voogd toestemming geven.
2. Als het kind tussen de 12 en 16 jaar oud is, moeten de ouders of de voogd en het kind
toestemming geven.
- Het kan voorkomen dat het kind een behandeling wil maar de ouders hiervoor geen
toestemming geven, in dit geval wordt er naar het kind geluisterd.
