3.1 De obesogene samenleving
De Obesogene samenleving: maatschappelijke perspectieven op
overgewicht
De obesogene omgeving: combinatie van overmatige beschikbaarheid aan
calorierijke voeding en een beperkte noodzaak tot bewegen.
De omvang van overgewicht: een omgevingsperspectief (Dagevos &
Munnichs)
Per per persoon per jaar (2007): 25 kg zoetwaren + 350 mljn kroketten / 600 mlj
frikadellen.
- > 50% Nlers heeft overgewicht + > 10% obesitas. Is verdubbeling t.o.v. 25
jr geleden.
- Globesitas – wereldwijd probleem.
- 1 miljard overvoeding ( > overgewicht) ↔ 1 miljard ondervoeding
- Vooral obesitas i.v.m. HVZ, kanker, diabetes, laag zelfbeeld en depressies.
- Junkfood – verslavend middel, waar je constant door verleid wordt.
Levensmiddelenproducenten springen in op (media)hype om overgewicht tegen
te gaan suiker/vet uit product halen (verarmen) of fabriceren geavanceerde
gezondheidsbevorderende middelen (functional foods). Of maken van
preparaten/pillen/eetlust remmende stoffen.
Maar omgevingsfactoren misschien wel belangrijker (lang onderbelicht
geweest, dus nog maar weinig onderzoek naar gedaan). Consument blijft
eindverantwoordelijk, maar dit kent grenzen. Momenteel is de ongezonde keuze
de gemakkelijke en voor de hand liggende keuze.
- Veel productkeuze en vele verkooppunten van vooral producten rijk aan
suiker, vet of zout.
- Veel geld in reclame voor ongezonde voedselproducten, overtreffen de
voorlichtingcampagnes over gezonde voeding.
- Fastfoodcultuur: hierdoor gemanipuleerd en geconditioneerd (tot meer
eten).
- Grote voedingsondernemingen gericht op meer consumeren/verkoop,
maar houden hierbij geen rekening mee met de gezondheid van de
producten.
- De wet van Engel: naarmate ons inkomen stijgt, geven we relatief
minder uit aan voeding.
Overgewicht als maatschappelijk en wetenschappelijk vraagstuk
(Johannes Brug)
Preventieve aanpak: veranderbare oorzaken kennen en deze aanpakken.
Overgewichtproblematiek
Persoonlijke oorzaken Omgevingsoorzaken
Te veel eten Beperkt preventiebudget (5%
gezondheidszorg).
Te weinig bewegen (mechanisering)* Grotere porties
Mens slaat makkelijk vet op (maar Vaker buitenshuis eten
1
, zijn
tegenwoordig vaak niet meer nodig) Kinderen meer frisdrank, jongeren meer
alcohol
50-80% genetisch Meer vetrijke tussendoortjes
* ter preventie van overgewicht is matig intensieve activiteit wellicht beter,
omdat dit langer kan worden volgehouden wat leidt tot een hoger
energiegebruik. Nederlandse norm bewegen bij overgewicht is een uur per
dag.
Determinanten van eet- en beweeggedrag (oorzaken, invloeden, redenen en
risicofactoren waarom mensen te veel eten en/of te weinig bewegen: niet aan te
geven er zijn veel verschillende soorten gedrag die de kans op overgewicht
kunnen vergroten/verkleinen, elk met eigen determinanten.
Theorie van plantmatig gedrag (Baranowski): mensen maken plannen en
voornemens, bedenken wat ze willen doen en handelen daar naar. Vb: intentie
om gezond te eten leidt tot gezonder eetgedrag. Kanttekening: er is een kloof
tussen willen en kunnen.
Intentie beïnvloedt door: attitudes (meer voor- dan nadelen?), subjectieve
normen (vind ik het belangrijk wat anderen er van vinden? en ervaren
gedragscontrole. Moeten alle drie positief zijn (kan bevordert worden door
gezondheidsvoorlichting).
Bredere strategie van gezondheidsbevordering (health promotion): combinatie
van voorlichting en omgevingsverandering die samen gezond gedrag en
gezonde leefcondities stimuleren. Hedendaagse omgeving juist demotiverend
voor beweging en gezond eten.
- Micro-omgeving: omgeving waar mensen elkaar persoonlijk ontmoeten
(zoals school);
- Macro-omgeving: grootschalig, vaak meer anonieme omgeving (zoals
gemeente).
- Fysieke omgeving: bepaalt vaak of gezond gedrag mogelijk is (gezonde
keuze beschikbaar, zoals fruit in een kantine?);
- Economische omgeving: verwijst naar kosten en daarmee
bereikbaarheid gezonde keuzes (belasting op sigaretten / subsidie
lidmaatschap sportschool).
- Politieke omgeving: wet- en regelgeving op gebied van voeding en
gezondheid (rookverbod, regels van ouders over snoepgedrag kinderen).
- Sociaal-culturele omgeving: invloed van de mensen om ons heen (waar
we bij willen horen).
Nog maar weinig onderzoek naar omgevingsdeterminanten gedaan.
School en werkplek kunnen een gezond voedingspatroon stimuleren.
Veel mensen willen wel afvallen, maar ‘kunnen’ /willen niet veranderen hiervoor.
De invloed van cultuur, moraal en esthetiek
Gewichtige verschillen: sociale stratificatie en overgewicht
(Mackenbach & Roskam)
Enorme sociale ongelijkheid/sociale stratificatie in inkomensverschillen.
Overgewicht vooral bij mensen met de laagste
inkomens/opleidingsniveaus/beroepen. 10-15 jr verschil in gezonde
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper EmmaVroegop. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
