Grondslagen van de klinische psychologie hoorcollege aantekeningen
Hoorcollege 1. Geschiedenis van de psychopathologie
Oudheid (700 v. – 500 na Christus)
Chronisch zieken en psychisch zieken werden goed opgevangen. Verblijf in tempels; verzorging,
massages, ontspannende muziek
“Geesteszieken kun je met muziek tot bedaren brengen”
Hippocrates
- Vader van de Westerse geneeskunde
- Legde verband tussen lichamelijk en geestelijk functioneren
- Besef geestesziekte is ziekte van de hersens
- Zoeken naar wetenschappelijke verklaring ziekten en niet magische verklaringen
- Erkend belang bijdrage interpersoonlijke interacties aan ontwikkelen psychische problematiek
- Hygiëne belangrijk, eetgewoonte, frisse lucht
- Balans lichaamssappen (slijm, bloed, gele gala, zwarte gal)
- Therapie; aderlaten en overgeven
- Epilepsie is lichamelijk fenomeen, geen straf
- Wilgenbast → aspirine
Plato
- Stichter Atheense academie; eerste instituut hoger onderwijs in Westen
- Omgeving speelt rol in onaangepast gedrag
- Belang rede (later CGT)
- Belang fantasie/dromen (later psychoanalyse)
Middeleeuwen (500 – 1500)
Tijd van gregoriaanse muziek (kerkelijk).
In de middeleeuwen kwam de zorg voor geesteszieken neer op het gezin en de naaste familie.
Als de zorg van de familie niet hielp, werden geestzieken vaak opgegeven, gevolgd door een
zwervend bestaan.
Later in de middeleeuwen kwamen er ook opvanghuizen.
Verklaring van psychopathologie in de middeleeuwen:
• Bovennatuurlijke verklaring → bizar gedrag werd gezien als het werk van een duivel of een heks
• Natuurlijke verklaring → gek zijn is een natuurlijk fenomeen veroorzaakt door stress (Nicholas
Oresme)
• De maan en de sterren → maan en sterren hebben effect op psychisch functioneren;
zwaartekracht – lichaamsvloeistof – psychisch ziekte (Paracelsus)
Therapie psychopathologie in de middeleeuwen:
• Bovennatuurlijk → exorcisme, kruis boven het hoofd, heksenverbranding, slangenkuil
• Natuurlijk → rust, recreatie, ontspannen
• Maan en sterren → astrologie
,Eind 18e / 19e eeuw
Tijd van muziek Mozart
Morele therapie
- Psychosociale benadering
- Behandeling in setting die normale interactie aanmoedigt
- Principe gaat terug naar oudheid (opvang in tempels)
- Grondlegger Philippe Pinel
- Pinel beoogde niet fysiek – niet medische behandeling maar morele (=psychologische)
behadenling
- Einde aderlaten en purgeren
- Patiënten werden bevrijd van hun ketenen
In de loop van de 18e eeuw kwam er steeds minder morele therapie. Kleinschaligheid was niet waar
te maken en biologische invloed werd steeds groter. Grey stelde zelfs dat oorzaak van een psychisch
probleem altijd lichamelijk is.
Naast morele therapie en biologische interesse ontstond ook de psychoanalyse (Freud) op in de 19e
eeuw, welke stelt dat ons gedrag gedreven wordt door onderbewuste verlangens.
Superego = bewust, gedreven door morele principes
Ego (mediator) = logisch; rationeel, gedreven door waarheid principes
Id = alogisch; emotioneel; irrationeel, gedreven door plezier principes
20e eeuw
- Invloed van de psychoanalyse nog altijd groot
- Bahavioral model (= gedragsmodel, sociale leermodel)
→ Pavlov; principe conditioneren ligt ten grondslag aan psychische problemen
→ Mary Cover Jones; eerste fobietherapie
- Aandacht voor classificatie psychische problemen
→ Kraepllin; onderscheid tussen psychische stoornissen o.b.v beloop, leeftijd aanvang,
oorzaak en symptomen
→ DSM (tot 1980 inclusief homoseksualiteit)
- Biologische therapie
→ Eerste effectieve medicatie psychotische- en angststoornis
Jaren ’60 en ’70 werden gekenmerkt door antipsychiatrie en dehospitalisatie:
- Niet de patiënt maar de maatschappij is ziek
- Drang om onder autoriteit uit te komen
- Afstand behandelaar en patiënt wordt kleiner
- Minder behandeling, meer begeleiding
- Devies; praten en nog eens praten en geen medicatie
- Kritiek tegen komst Herman van Praag, hoogleraar biologische psychiatrie.
- Amstelland als kleine instelling
Opbrengst uit de antipsychiatrie:
- Doorbreken van oude gezagsverhoudingen
- Multidisciplinair samengestelde behandelteams
- Aandacht bejegening patiënt
- Belangstelling psychotherapie nam toe
, 21e eeuw
Criteria DSM, combinatie van 3 elementen:
1) Psychisch disfunctioneren (cognitief, emotioneel, gedragsmatig).
2) Klinisch significant lijden van zelf of ander.
3) Atypisch of onverwacht binnen een cultuur.
Er kwam een multidimensioneel perspectief op psychopathologie (interactie ontwikkelingsstadium,
sociale omgeving, gender, cultuur, leergeschiedenis op gedrag en biologie).
Kritiek op ons systeem:
• Te grote nadruk op belang biologie (Jim van Os; schizofrenie is geen hersenziekte en geen
genetisch bepaalde ziekte)
• Roep om onderzoek naar losse symptomen in plaats van naar deze clusters (transdiagnostische
benadering)
Op dit moment is cognitieve gedragstherapie de eerste en meest voorgeschreven therapie in
behandeling. Daarnaast classificeren we nog steeds met de DSM.
Toekomst
- Netwerkbendaring → Classificeren laten vallen; Als je alle symptomen in een netwerk plaatst, zie
je dat ze met elkaar verbonden zijn.
- Big data
