Samenvatting maatschappijwetenschappen vwo 5 over de Moderne Tijd. Bevat ontwikkelingen in de samenleving van vroeger tot het heden en legt veel nadruk op filosofie en denken en bewustzijn van Plato tot de Verlichting.
Maatschappijwetenschappen
5.3 De Moderne Tijd
Rozemarijn Overmeen
§1 Het klassieke denken
Metafysica: de filosofische leer die niet de werkelijkheid onderzoekt zoals
gegeven uit zintuiglijke of instrumentele waarneming, maar op zoek gaat naar
het wezen van die werkelijkheid en wat erachter zit.
Ideeënwereld: onvergankelijke wereld parallel aan ons universum van “ruimte en
tijd” waar alles ís, i.p.v. wordt. Concept waar Plato sterk in gelooft want als er niet
zoiets absoluuts bestaat is alles relatief en kun je geen absolute uitspraken meer
doen.
Allegorie van de Grot: de grot zonder daglicht, met aan het eind van de grond
gevangen die met hun rug naar de ingang van de grot zitten en daardoor de
achterwand van de grot bekijken. Deze gevangenen moeten “de mens”
voorstellen. Achter hen bevindt zich vuur, met tussen de gevangenen en het vuur
een muur die zo hoog is als de mens. Aan de kant van de ingang van de muur,
dus tussen de muur en het vuur, lopen mensen heen en weer die figuren
vasthouden. Door het vuur en de figuren vallen op de achterwand van de grot
schaduwen, wat de gevangenen dus zien. Omdat dit het enige is dat ze ooit
hebben gezien, denken ze dat dit de enige werkelijkheid is. De enige gevangene
die zijn ketenen zou kunnen afschudden kon volgens Plato alleen een filosoof zijn.
Toestanden van bewustzijn:
- Vermoeden: de situatie van de gevangenen die de schaduwen zien en
deze voor werkelijkheid aanzien.
- Geloof: deze fase omvat nog steeds geen echte kennis, blijft in de sfeer
van “mening”, maar sommige gevangenen kunnen met veel inspanning
zich omdraaien en de figuren die schaduwen veroorzaken zien.
- Begrijpen: het theoretische niveau. Om van het niveau van mening naar
het niveau van kennis te komen moet een concreet ding naar het niveau
van theorie verheven worden. Hier heeft de gevangene/filosoof zichzelf
dus bevrijd. Eenmaal ontsnapt kan de gevangene door het felle licht nog
niet goed zien. Dit is dus nog niet het hoogste niveau.
Epistemologie: “leer van het kennen” linkerkant van de kennislijn van Plato’s
Grot.
Ontologie: “leer van het zijn” rechterkant van de kennislijn van Plato’s Grot.
§2 Verlichting
Empirisme: waarneming en daarin het ontdekken van wetmatigheden.
Gevolgen van de Verlichting:
, - Godsdienst: “ratio in plaats van religio” werd het nieuwe uitgangspunt
van godsdienst. Verlichting ging uit van verstand en waarneming, niet uit
de voorgegeven waarheden die het geloof gaf. Godsdienst werd niet
ontkend door denkers zoals Voltaire, ieder mens had recht op eigen geloof.
- Economie: het idee van de vrije markt van Adam Smith. Overheid kon zich
het beste zo min mogelijk bemoeien met de economie, dan zou er een
groeiende economie met perfect afgestemde vraag en aanbod.
- Sociale verhoudingen: “tabula rasa”. Empiristen geloofden dat de mens
wordt geboren als leeg blad dat in een leven kennis en ervaring opdoet.
Kennis is belangrijker dan afkomst. Ieder maakt dezelfde start, verdient
dezelfde kansen.
- Politiek: trias politica van Montesquieu. Verlichte denkers wilden de
vrijheid van de bevolking waarborgen en stemrecht creëren, met als
gevolg een democratie met een gelijkheidsidee.
De rede centraal: vanaf de verlichting begon de mens écht te denken. De rede is
van hoger orde dan het verstand en richt zich niet direct op de objecten uit de
zintuiglijke wereld maar op het verstand en denken om er systematiek en
eenheid in aan te brengen. Ook om volgens principes te oordelen (theoretische
rede) en te handelen (praktische rede).
Verticale dimensie: ideeënwereld en religieuze wereld. Was tot aan de verlichting
net zo belangrijk als de horizontale dimensie, daarna niet meer.
Horizontale dimensie: de wereld zoals we die zien (medemensen, natuur en
dingen).
Profaan: het aardse, wereldse.
Sacraal: het hemelse.
Ex cathedra: onfeilbaar. Dit bijvoorbeeld in de uitspraken die de paus deed.
Franse revolutie: in 1789, concreet kantelpunt in het verschuiven van het
waarheidsbegrip en onttovering. “vrijheid, gelijkheid en broederschap”.
Ni dieu ni maître: we accepteren geen god meer en ook geen meester.
Vanaf 1789 vond men dat de wereld afgestemd moest worden op het leven. De
mens bepaalt zelf zijn denken en doen. Waar er eerder een absolute waarheid
was werd de waarheid nu iets wat elk mens maar moest uitvogelen. Waarheid
werd een subjectief sociaal-construct. Waarheid komt vanuit onszelf en dus
komen de eigen persoonlijke ingevingen, gedachten en begeertes centraal te
staan.
§3 Romantiek
Romantiek: naast de “verlichting” de tweede grondtoon van de huidige westerse
samenlevingen. Geboren uit een kritiek op het klassieke denken. Deze kritiek
hield kritiek op het absolutisme en de absolute waarheid in. De romantiek keerde
zich ook deels tegen de verlichting, omdat die de mens ziet als slechts brandpunt
van zijn eigen gedachten en begeertes.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rozemarijnovermeen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
