SAMENVATTING SOCIALE VAKKEN
PERIODE 4
Psychologie, onderzoekend vermogen, recht
en ethiek
,PSYCHOLOGIE
Je kan uiteenzetten wat leeftijdsdiscriminatie inhoudt en wat de gevolgen hiervan kunnen
zijn.
Bij leeftijdsdiscriminatie wordt iemand zonder geldige reden anders behandeld omwille van zijn of
haar leeftijd. De stereotypen zijn vaak dat ze minder sociaal en fysiek zijn en minder functionele
capaciteiten hebben. Het zegt meer over onze angst dan dat het daadwerkelijk zo is. Welke
beslissingen en hoe mensen zich gedragen hebben invloed op de discriminatie.
Dit kan als gevolg hebben dat mensen zich buitengesloten, alleen en vergeten voelen en zelfs eerder
komen te overlijden. Er is namelijk een relatie gevonden tussen eerder overlijden en een slecht
zelfbeeld.
Je kan uiteenzetten wat lichamelijke, cognitieve en sociale veranderingen zijn bij
veroudering.
Lichamelijke veranderingen: enkele van de opvallendste veranderingen waarmee de ouderdom
gepaard gaat, voltrekken zich in het uiterlijk en de lichamelijke vermogens. Naarmate we ouder
worden krijgt onze huid meer rimpels, wordt ons haar dun en grijs en worden we een centimeter of
vijf korter. Ons hart en onze longen werken minder efficiënt, waardoor ons fysieke
uithoudingsvermogen afneemt. In hoeverre kunnen oudere volwassenen hun lichamelijke
veroudering beïnvloeden? Een consequent programma van lichamelijke inspanning volhouden (of
beginnen) helpt oudere volwassenen een deel van de lichamelijke achteruitgang die met het ouder
worden gepaard gaat af te wenden. Het functioneren van hart en bloedvaten wordt door activiteiten
als wandelen of zwemmen verbeterd en door oefeningen met gewichten wordt de doorbloeding
verbeterd en spiermassa opgebouwd, waardoor vervolgens de houding, het evenwicht en het
vermogen dagelijkse activiteiten te verrichten (zoals boodschappen doen of tuinieren) worden
verbeterd.
Cognitieve veranderingen: veel mensen zijn bang dat hun mentale vermogens met het klimmen der
jaren zullen afnemen. Is die angst gerechtvaardigd? Bepaalde delen van de hersenen, in het bijzonder
de frontaalkwabben, worden kleiner naarmate we ouder worden, maar er is weinig bewijs voor de
theorie dat de cognitieve vermogens van gezonde ouderen minder worden. Wel is het zo dat
opdrachten waarbij een beroep wordt gedaan op de fantasie, zoals de strategie om oude en nieuwe
herinneringen met elkaar te verbinden zodat je ze beter kunt onthouden, moeilijker worden
naarmate men ouder wordt. Echter is het niet allemaal negatief. Veel vermogens, met inbegrip van
vakkennis en bepaalde aspecten van het geheugen, kunnen zelfs beter worden met de jaren. De
opbouw van ervaring kan uiteindelijk tot grote wijsheid leiden, mits de geest open en actief blijft.
Ook met geheugen is het niet alleen maar slecht. Waar zich vooral probleem voordoen is bij het
verwerken en onthouden van nieuwe informatie, maar vaak werkt het lange-termijn geheugen nog
heel goed.
Sociale en emotionele veranderen: de sociale en emotionele toestand van oudere volwassenen is
nog een terrein vol misvattingen en stereotypen. Het is waar dat een ongelukkig gevolg van een lang
leven is dat men vrienden en familieleden overleeft. Toch hebben oudere volwassenen veelal
gezonde emoties en gezonde sociale relaties. Professor Laura Carstensen van Stanford University
merkt op dat mensen, naarmate ze ouder worden, steeds selectiever zijn in de keuze van hun
relaties. Ze willen hun lichamelijke en emotionele energie alleen nog aan de meest waardevolle
contacten besteden. Zelfs slechts één intieme relatie kan de gezondheid aanzienlijk verbeteren.
, Oudere volwassenen lijken ook voordeel te hebben van emotionele systemen die in sommige
opzichten scherper worden met de jaren. Oudere volwassenen blijken verdrietiger te worden van
bepaalde treurige filmbeelden dan volwassenen van middelbare leeftijd of jongere volwassenen,
maar tegelijk hebben oudere volwassenen meer positieve en minder negatieve emoties dan jongere
volwassenen. Hoe zijn deze schijnbaar tegenstrijdige bevindingen met elkaar te rijmen? Ouderen
hebben een breder perspectief, waarschijnlijk als gevolg van hun levenservaring. Ze nemen
teleurstellingen eerder voor lief, zijn minder gevoelig voor persoonlijke kritiek en concentreren zich
op het positieve.
De goed ontwikkelde volwassene blijkt gedurende de hele volwassenheid een reeks overgangen door
te maken. Alle gekenmerkt door reflectie over de afgelopen jaren en door groei in een nieuwe
richting.
Vroege volwassenheid: verkenning, autonomie en intimiteit
Intimiteit betekent in de theorie van Erikson het vermogen om een volledige, seksuele,
emotionele en morele verbintenis aan te gaan met een ander. Bij het aangaan van zo’n relatie
botst het verlangen naar nabijheid met de angst voor de risico’s en opofferingen die met het
realiseren van zo’n nabijheid gepaard gaan. Als je als jongvolwassene geen intieme
verbintenissen weet aan te gaan, leidt dat tot isolement en het onvermogen om op een zinvolle
wijze contact te maken met anderen. Volgens Erikson moet het zelfbeeld dat je tijdens de crisis
van de adolescentie hebt gevormd zich aan het begin van de volwassenheid consolideren tot een
duidelijk en comfortabel concept. Pas dan ben je in staat om de risico’s en aantrekkelijkheden
van volwassen intimiteit te hanteren.
Vroege volwassenheid: de tussenfase
Deze periode beslaat de late tienerjaren tot circa het dertigste levensjaar, een tijd waarin veel
individuen in geïndustrialiseerde maatschappijen de puberteit hebben doorgemaakt, maar
zichzelf nog niet als volwassen beschouwen. De vroege volwassenheid is een tijd van exploratie
en experimenteren op alle gebieden. De late tieners en twintigers proberen verschillende typen
werk, verkennen alternatieve levensstijlen en wereldvisies en proberen erachter te komen wat
voor soort persoon voor hen geschikt is als levenspartner.
Middelbare leeftijd: complexiteit en zorg voor de volgende generatie
Voor veel mensen brengt het idee van de middelbare leeftijd gedachten voort aan de gevreesde
midlifecrisis. In tegenstelling tot stereotypen over de middelbare leeftijd, blijkt dat de middelbare
jaren in veel opzichten een topperiode zijn voor de ontwikkeling. Uit onderzoek naar de
cognitieve ontwikkeling blijkt dat veel volwassenen in deze leeftijdsgroep een aanzienlijke
vaardigheid hebben ontwikkeld in het combineren en integreren van uiteenlopende denkstijlen,
met inbegrip van reflectie, analyse en dialectisch redeneren. De complexiteit gaat gepaard met
welzijn, doordat complexe individuen het leven beschouwen als een reeks gevarieerde
uitdagingen die tot groei leiden. In het algemeen zijn volwassenen van boven de 50 minder
gestrest, gelukkiger en minder bezorgd dan jongere individuen.
Een belangrijke term is generativiteit, wat ‘zorg voor de volgende generatie’ betekent. Als je de
eerdere uitdagingen van identiteit en intimiteit succesvol hebt doorlopen, begin je nu een zekere
