Deel I: Sociaal-emotionele ontwikkeling als inspiratiebron voor begeleiden
1. Aanknopend bij wat voorafging
Uitgangspunt 1: QoL
Doel van agogisch handelen: verbetering van welzijn van in dividuen en groepen.
Deze acht domeinen zijn universeel en gelden voor alle mensen. De
invulling ervan is echter heel subjectief: elke persoon geeft er een
eigen betekenis aan. Ook de verhouding van de domeinen, het
relatieve belang van elk van domeinen is heel erg persoonlijk.
Uitgangspunt 2: De relatie
Het belangrijkste werkinstrument bij agogisch handelen.
Dia dialoog / der verbinding tussen begeleider en cliënt kan
door heel uiteenlopende uitdagende situaties bedreigd of
verstoort zijn.
Hoe de relatie ook in dergelijke situaties tot stand kan houden
en hoe we tot een optimale verbinding komen met de cliënt, is het thema van het eerste deel van de
cursus (nl. sociaal-emotionele ontwikkeling als inspiratiebron voor begeleiden).
Uitgangspunt 3: opvoeder-begeleider zijn vs. voor opvoeder-begeleider studeren
Waar begeleiden/ondersteunen van
kwetsbare personen begint bij het
aangaan van een betekenisvolle relatie,
m.a.w. het vinden van emotionele
verbinding, menen velen dat het een
kwestie is van “je hebt het nu eenmaal of
je hebt het niet”.
Deze breed verspreide kijk mist nogal
wat nuance. “Emotionele deskundigheid”
(De Belie & Van Hove) is een basishouding
die eerder dan het resultaat van
toepassen van technieken en
methodieken) weliswaar bepaalde
persoonskenmerken van de begeleider
veronderstelt, maar geconfronteerd met
uitdagende situaties zal die “naturelle”,
intuïtieve werkwijze vaak tekortschieten.
Een op de cliënt afgestemde begeleidershouding veronderstelt een aantal persoonskenmerken van
de begeleider.
Inzichten (cognitief aspect) en vaardigheden (technisch aspect) kunnen het vermogen tot
afstemming (sensitieve responsiviteit; emotioneel aspect) echter ondersteunen.
1
,2. Wederzijdse emotionele beschikbaarheid als bedding voor het ontwikkelen van
een veilige gehechtheidsrelatie
“Iemand die veilig gehecht is, kan andere mensen
voldoende vertrouwen om hulp en ondersteuning te
aanvaarden en ontwikkelt een ‘goed genoeg’
zelfbeeld zodat hij op zijn eigen benen kan staan.
Wanneer deze persoon er ook nog in slaagt om zijn
gevoelens en zijn gedachten te gebruiken om zichzelf
en de wereld te leren kennen, dan kan hij leren uit
moeilijke situaties. Op deze wijze wordt de
ontwikkeling van veerkracht bevorderd.” (De Belie & Van Hove).
De Belie werkte het idee van wederzijdse emotionele beschikbaarheid uit tot een kader om ouders
en begeleiders te ondersteunen in het zich nog beter afstemmen op de emotionele
ontwikkelingsnoden.
Wederzijds Emotioneel Beschikbaarheid biedt een bruikbaar kader om jouw basishouding of
grondhouding bewust vorm te geven en jouw begeleidingsstijl te verrijken en te verfijnen, met welke
doelgroep je ook werkt.
De Belie onderscheidt vier dimensies met betrekking tot emotionele beschikbaarheid:
Sensitieve responsiviteit Aanvoelen en gepast reageren
Structuren Houvast en grenzen
Niet-instrusiviteit Ruimte bieden en rekening houden met persoonlijke grenzen
Niet-vijandigheid Mildheid
Dit zijn géén vier los van elkaar staande, maar onderling te integreren dimensies. Een goede
afstemming vraagt het bieden van gepaste structuur, waarbij vanuit een milde houding ruimte
gecreëerd wordt met respect voor de grenzen van de cliënt.
De Belie let bij elk “aanbod” van de begeleider op:
- De reacties van de cliënt
Reacties die worden beïnvloed door de relatie met de begeleider, het welbevinden, en het
emotioneel ontwikkelingsniveau.
- De manier waarop de cliënt zijn begeleiders in het contact probeert te betrekken
Op welke wijze geeft de cliënt aan dat hij zijn begeleiders al dan niet nodig heeft?
2
,3
, 2.1 Aanbod van ouders/opvoeders; Sensitieve responsiteit
= Aanvoelen en gepast reageren.
= Basishouding waarbij je jouw handelen “gevoelsmatig afstemt op het behouden of herstellen van
‘goed-genoeg’ evenwicht bij de cliënt.
Delen van plezier en Het kunnen delen van plezier vormt een graadmeter voor sensitieve
positieve perspectieven responsiviteit. Soms staan negatieve ervaringen dat speelse in de
weg ... terwijl het net dat speelse is dat een soort buffer vormt om die
negatieve ervaringen beter te verdragen. Waar nog amper ontspannen
momenten gedeeld worden, verzuurt de relatie.
Erkennen van goede Het is een uitdaging om als begeleider steeds goede intenties te blijven
bedoeningen zien in gedrag. Ook achter “lastig gedrag” positieve intenties zien is een
belangrijk instrument in het in stand houden van verbinding met de
cliënt en het behouden van de eigen veerkracht als begeleider in soms
heel uitdagende situaties.
Lichamelijke en basale Vooral in het werken met personen met een ernstig meervoudige
zorg beperking, is het sensitief geven van lichamelijke zorg essentieel in het
creëren van een veilige hulpverleningsrelatie: voorspelbaarheid,
subtiele prikkeldosering, lezen van lichamelijke spanning als uiting van
emotionele spanning.
Spiegelen en Als begeleider vang je emoties ‘spiegelend’ op: je ontvangt de
empathisch reageren negatieve emoties en vangt ze op zo’n wijze op dat de cliënt voelt dat
hij weer verder kan. Dat kan zich vertalen in een ritueel bij pijn
(“moederkeszalf”), een troostende knuffel bij verdriet, een
beschermend gebaar bij angst, ...
Mentaliseren over “Mentaliseren is het unieke menselijke vermogen om betekenis te
negatieve emoties en geven aan eigen ervaringen, het eigen gedrag en dat van anderen. Een
stress gedragsmatige reactie verwijst met andere woorden naar
Bijsturen van verkeerde onderliggende ervaringen: gevoelens, gedachten, overtuigingen en
afstemming verlangens.”
Het gaat onder meer ook over om “het vermogen om na te denken
over gevoelens en om gedachten te voelen”, een “heen weer bewegen
tussen het hoofd (reflecteren en gezond verstand) en de buik
(aanvoelen en intuïtie), een beweging die het mogelijk maakt om zowel
eigen gedrag als reacties van anderen te begrijpen.”
Mentaliseren draagt bij aan herstel bij complex trauma. Het
ondersteunen van cliënten met een verstandelijke beperking en een
hechtingstrauma (of wel complex trauma) vraagt vaak veel van
begeleiders. Dit zet de emotionele verbinding met deze cliënten onder
druk waardoor professionals minder goed kunnen afstemmen op zijn of
haar (emotionele) behoeften. Als begeleiders in staat zijn om te
mentaliseren dan ontstaat een veilige basis voor emotionele verbinding
waarbinnen de cliënt kan herstellen.
Bijsturen van verkeerde Goedbedoelde begeleiding is geen garantie dat die aan de overkant ook
afstemming “aankomt”. Door in dergelijke situaties te erkennen dat je de bal
verkeerd sloeg én in staat te zijn het eigen gedrag bij te sturen, sta je
model voor ‘goed genoeg’.
Sensitief responsief Het zich “emotioneel beschikbaar” afstemmen op de cliënt wordt niet
omgaan met splitting zelden bemoeilijkt door de problematische wijze waarop de cliënt
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jstudent91. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,59. Je zit daarna nergens aan vast.
