Samenvattin
Psychologie van arbeid en gezondhei
- Deel 1
‘De psychologie van arbeid en gezondheid’ - Schaufeli & Bakke
Thema 1: Introducti
1. De psychologie van arbeid en gezondheid: verleden, heden en toekoms
Thema 2: Gezondheidsindicatoren in relatie tot arbei
20. Gezondheid en prestatie
21. Ziekteverzuim en arbeidsongeschikthei
13. De epidemiologie van werkgerelateerde psychische aandoeningen en klachte
Thema 3: Van werkstress tot burn-out, werkverslaving en assessmen
2. Theoretische modellen over werkstres
3. Arbeid en mentale inspannin
4. De psychofysiologie van werkstres
18. Burn-out en bevlogenhei
19. Werkverslavin
5. Individueel assessmen
6. Assessment op organisatienivea
Thema 4: Factoren die samenhangen met stress en gezondheid op het wer
14. Emotionele arbei
15. De interactie tussen werk en priv
16. Persoonlijkheid, werkstress en gezondhei
Artikel
‘Protocollaire behandelingen van patiënten met somatisch-symptoomstoornis persisterend type
met aanhoudende werkgerelateerde vermoeidheidsklachten (burn-out)
‘Smartphone use and work-home interference: The moderating role of social norms and employee
work engagement
‘Burned out or engaged at work? The role of self-regulatory personality pro les’
s
g
d
’
e
g
-
t
s
d
g
u
é
s
s
d
d
d
t
’
t
k
fin
r
d
, 1. De psychologie van arbeid en gezondheid: verleden,
heden en toekoms
Arbeids- en gezondheidspsychologie
De arbeids- en gezondheidspsychologie is een samensmelting van de klinische psychologie, de
gezondheidspsychologie en de arbeids- en organisatiepsychologie en houdt zich bezig met het
disfunctioneren van mensen in arbeidsorganisaties, het vergroten van de effectiviteit, het
bevorderen van welzijn en gezondheid en het verhogen van motivatie en prestatie.
Wat is arbeids- en gezondheidspsychologie
De arbeids- en gezondheidspsychologie heeft een korte geschiedenis
• 1990: eerste gebruik van de term ‘occupational health psychology’
• 1993: eerste postdoctorale cursussen in A&G psychologie in USA
• 1998: eerste predoctorale opleidingen in A&G psychologie in USA
Wetenschappelijke tijdschriften
• 1987: ‘Work & Stress’ (Europa)
• 1996: ‘Journal of Occupational Health Psychology’ (USA)
Beroepsverenigingen
• 1999: European Academy of Occupational Health Psychology
• 2005: Society of Occupational Health Psychology
De arbeids- en gezondheidspsychologie is een psychologische discipline die zich bezighoudt met
het bestuderen en bevorderen van welzijn en gezondheid op het werk vanuit de gedachte van een
optimale afstemming tussen persoon en organisatie
• Welzijn en gezondheid op het werk worden zowel bestudeerd als bevorderd, het gaat hierbij
zowel om individueel welbevinden als de kwaliteit van de arbeid
• De term veiligheid komt niet voor in de omschrijving van A&G psychologie, maar heeft wel
alles te maken met het gedrag van mensen en dus psychologie. In Nederland is dit echter het
exclusieve domein van de veiligheidskunde, een technische discipline voor ingenieurs
• De term ‘gezondheid’ dient niet enkel in termen van lichamelijke en geestelijke gezondheid
opgevat te worden, maat ook in termen van gezondheidsgedrag. Geestelijke gezondheid wordt
verder opgedeeld in 4 aspecten: 1/ Actief welbevinden, 2/ Competentie, 3/ Autonomie, 4/
Aspiratie.
• De term ‘werk’ gaat over gestructureerde, doelgerichte activiteit met een zeker verplichtend
karakter waarbij al dan niet waarde wordt gecreëerd. Dit kan dus ook bvb vrijwilligerswerk of
mantelzorg betreffen, maar niet sport, spel en vrije tijd
• De A&G psychologie beperkt zich niet uitsluitend tot het domein van werk, maar houdt zich
ook bezig met de wederzijdse beïnvloeding van het werk met andere levensdomeinen, zoals
de vrije tijd en de gezins- of thuissituatie
In de A&G psychologie is veel kennis verenigd uit vele disciplines van binnen en buiten de
psychologie en er worden vele perspectieven gehanteerd: het individu als werknemer of
leidinggevende, maar ook sociale systemen bvb teams, afdelingen of de organisatie in zijn geheel
:
.
t
:
.
.
:
.
.
.
?
.
.
.
:
.
.
,Doelen van de A&G psychologie
• Signalerende functie: door gericht screeningsonderzoek (of vroegdiagnostiek) is het mogelijk
om bepaalde risicogroepen en risicofactoren op te sporen
• Primaire (aanpak bij de bron) en secundaire (beperking van schade) preventie. Soms is er ook
sprake van tertiaire preventie (behandeling)
• Arbeidsreïntegratie: het herplaatsen van werknemers die zijn uitgevallen door ziekte of
beperkingen
• Positieve interventies ter bevordering van welzijn en gezondheid
Waarom psychologie van arbeid en gezondheid
De opkomst van de A&G psychologie hing samen met
• Veranderingen in en rondom de arbeid
• Sociaal-culturele veranderingen
Veranderingen in en rondom de arbei
Intensivering van de arbei
Het werktempo is over de laatste decennia substantieel gestegen. Intensief werken vormt een
belangrijke oorzaak van welzijns- en gezondheidsproblemen
Verandering van arbeidsinhou
Door veranderingen van technologie, economie en beroepsbevolking (bvb opleidingsniveau)
werken steeds minder mensen met hun handen. Fysieke belasting heeft daarmee plaats gemaakt
voor mentale en emotionele belasting, die kenmerkend zijn voor het werken met informatie of met
mensen. De arbeidsrisico’s zijn hiermee verschoven van lichamelijke naar psychische klachten
Organisatieveranderinge
Verandering is een constante factor in hedendaagse organisaties. Dit kan gepaard gaan met
onzekerheid en spanningen, wat een bron kan zijn van psychische belasting
Moderne bedrijfsvoerin
Een kenmerk van veel nieuwe concepten is dat verantwoordelijkheden laag in de organisatie
worden gelegd Met resultaatgericht management (management by objectives) krijgt iedere
werknemer bepaalde doelen die behaald moeten worden. Hiermee neemt de verantwoordelijkheid
toe, maar ook leidinggevenden moeten zich aanpassen, waarbij hun directe invloed vaak afneemt.
Moderne bedrijfsvoering kan zware mentale druk leggen op werknemers en leidinggevenden
Aantasting van het psychologische contrac
Het psychologische contract zijn de verwachtingen die werknemers koesteren over een billijke
verhouding tussen hun inspanningen ten behoeve van de organisatie en de materiële en
immateriële beloning die daartegenover staat. Dit staat onder druk daar er tegenwoordig meer van
een werknemer wordt gevraagd, terwijl er anderzijds steeds minder wordt geboden door de
organisatie. Wanneer investeringen en opbrengsten niet met elkaar in balans zijn, kan dit leiden tot
psychologische klachten, bvb burn-out.
.
g
n
d
d
.
:
.
t
.
d
:
.
.
.
?
.
.
.
,Sociaal-culturele veranderinge
Arbeidsparticipati
Tegenwoordig zijn er meer vrouwen en meer oudere werknemers (55-65 jaar) op de arbeidsmarkt,
alsook een sterk groeiende groep van niet-westerse allochtonen. Daarnaast voert de overheid ook
een actief participatiebeleid ten aanzien van diegenen die het zonder steun niet redden op de
arbeidsmarkt (zie participatiewet 2015)
Opkomst van de dienstensecto
Zowel in de agrarische als industrie sector daalt de tewerkstelling ten voordele van de groei van de
publieke sector en vooral een explosieve groei van de dienstensector. Kenmerkend voor deze
sector is het contact met klanten, patiënten, leerlingen, burgers en de emotionele belasting die
daaruit voortkomt. Met name in de zorg en het onderwijs komt veel psychische problematiek voor,
die vaak aanleiding geeft tot ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid
Verruiming van het ziektebegri
Steeds meer zaken die eerder als een normaal onderdeel van het leven golden, zijn over tijd
voorwerp geworden van de gezondheids- en welzijnszorg. Het ziektebegrip is steeds ruimer
geworden, oftewel de bandbreedte van wat ‘normaal’ wordt beschouwd, is smaller geworden
Protoprofessionalisering: professionele hulpverleners gebruiken steeds vaker psychologisch en
medisch jargon om bepaalde alledaagse ervaringen en toestanden aan te duiden. Deze termen
vinden vervolgens hun weg naar het brede publiek. Dit is evenwel geen bewuste strategie, maar
een socioculturele onderstroom van psychologisering
Toegenomen verwachtinge
Vroeger betekende werk vooral inkomen en zekerheid, vandaag moet het ook uitdagend en zinvol
zijn en leer- en ontwikkelingsmogelijkheden bieden. Hiernaast steeg ook het opleidingsniveau. De
kans op desillusie is recht evenredig met de hoogte van de verwachtingen die men koestert
Individualiserin
Tegenwoordig maken mensen minder deel uit van sociale netwerken (buurt, familie, kerk,
vakbond,..). Heden moet men zelf de eigen rollen invullen en eigen sociale netwerken opbouwen,
dit vraagt inspanning en (sociale) vaardigheden. Ook zijn veel traditionele sociale verbanden
weggevallen (bvb éénoudergezinnen). Dit alles betekent dat er minder sociale steun aanwezig is,
wat het omgaan met moeilijke situaties en gebeurtenissen, ook op het werk, meer belastend maakt
Uitholling van de professionele autoritei
Het aanzien van bepaalde beroepen is gaandeweg verloren gegaan: arts, leerkracht, politieagent,..
Mensen zijn mondiger en assertiever geworden en accepteren het natuurlijke overwicht dat
hulpverleners en gezagvoerders tot voor kort hadden niet zonder meer. Autoriteit heeft daarmee
plaatsgemaakt voor een onderhandelingshuishouding. Leidinggevenden moeten dus meer dan
voorheen beschikken over sociale vaardigheden als luisteren, empathie en humor. Bij gebrek
hieraan is de kans op psychische problemen groot
g
e
n
r
p
n
.
t
.
.
.
.
.
.
, Ontwikkelingen in Nederlan
Arbowetgevin
De arbowet van 1983 gaf een impuls aan de ontwikkeling van de A&G psychologie. Iedere
werkgever is verplicht veiligheid en gezondheid op het werk te waarborgen, hierin bijgestaan door
4 gecerti ceerde arbokerndeskundigen
• Arbeids- en organisatiedeskundigen: sociale wetenschappers met postacademische of post
HBO opleiding gespecialiseerd in psychische belasting door werk en daaraan gerelateerde
organisatorische vraagstukken.
• Arbiedshygiënisten: ingenieurs gespecialiseerd in het meten en beoordelen van chemische,
biologische en fysische arbeidsomstandigheden (straling, temperatuur, lawaai,..) en in
ondersteuning bij het vinden van oplossingen
• Bedrijfsartsen: medische specialisten in de lichamelijke en geestelijke gezondheid mbt werk,
deze werken preventief, begeleidend en soms ook curatief.
• Veiligheidsdeskundigen: ingenieurs gespecialiseerd in veiligheid, zoals preventie van brand,
opstellen van veiligheidsvoorschriften,.
Psychische arbeidsongeschikthei
In 1967 werd de wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering WAO ingevoerd. Opmerkelijk is dat
de meeste werknemers vanwege psychische klachten worden afgekeurd. Ook bij afkeuringen in
verband met aandoeningen van het bewegingsapparaat spelen vaak psychosociale factoren
Gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgevers, werknemers en overhei
Het verbeteren van de arbeidsomstandigheden en het verminderen van het ziekteverzuim wordt
in Nederland gezien als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgevers, werknemers en
overheid. In arbocatalogi (meestal op brancheniveau) geven werkgevers en werknemers op eigen
initiatief aan hoe ze zullen voldoen aan de eisen die de overheid stelt aan veilig en gezond werken
Hoge koste
Werkgerelateerde psychische klachten en aandoeningen zijn ook een nancieel-economisch
probleem voor de samenleving in zijn geheel. A&G psychologie kan bijdragen aan het besparen op
dergelijke kosten
Lange traditi
Nederland kent een lange traditie op het vlak van overspannenheid (surmenage). Er is dus een
vruchtbare bodem waarop de A&G psychologie kan gedijen, mede dankzij een uitgebreid netwerk
van instituties en gedetailleerde wetgeving op het vlak van psychosociale werkomstandigheden
De psychologie van arbeid en gezondheid als praktijkvel
De wortels van de A&G psychologie zijn nauw verbonden met beide wereldoorlogen
• WO I: aandacht voor vermoeidheid van industrie arbeiders in munitiefabrieken, hieruit
volgde de oprichting van de ‘Industrial Fatigue Research Board’
• WO I en WO II: ‘shellshock’, psychologische uitputtingsreactie die optreedt na blootstelling
aan extreem belastende oorlogsomstandigheden. In WO II werd dit ook wel gevechtsneurose
(combat neurosis) of gevechtsmoeheid (combat fatigue) genoemd
In de jaren ’40 werden door het Tavistock Institute of Human Relations onderzoeken gevoerd in de
Britse kolenmijnen die de basis vormden voor de sociotechnische benadering: dat stressreacties het
product zijn van het sociale systeem waarbinnen de werknemer functioneert. Het is een praktische
fi n
e
g
.
.
d
d
:
.
.
.
.
.
fi
d
d
:
.
.
.
, methodiek om de kwaliteit van arbeid en daarmee de gezondheid en het welbevinden van
werknemers te bevorderen
Tegenwoordig vervult de A&G psycholoog (meestal gecombineerd) verschillende taken
• Assessment: identi ceren van een ziekte, symptoom of syndroom. Het systematisch en
methodisch identi ceren van allerlei problemen en mogelijkheden op individueel, team of
organisatieniveau
• Individuele begeleiding en behandeling: verbeteren van het functioneren van werknemers en
leidinggevenden (coaching en positieve interventies), begeleiding van werknemers die
overspannen zijn (counseling), psychotherapie en re-integratie van werknemers met burn-out
of andere ernstige vormen van werkgerelateerde problematiek
• Training: aanleren van individuele vaardigheden of groepsprocessen
• Advisering mbt het verminderen van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid, verminderen
van psychische klachten, verbeteren van de kwaliteit van arbeid, verhogen van de motivatie
en welbevinden van werknemers en het verbeteren van de manier van leiding geven
• Onderzoek
De psychologie van arbeid en gezondheid als onderzoeksvel
Emil Kraepelin (1856-1926) en Angelo Mosso (1846-1910) worden gezien als de voorlopers van het
arbeidspsychologische belastingsonderzoek. Ze onderzochten de aantasting van prestatiecapaciteit
in een labo (bvb urenlang sommen maken) en zetten het aantal fouten uit tegen de tijd, waardoor
een prestatievervalcurve ontstond, die werd opgevat als operationalisering van vermoeidheid
Rond 1920 voerde Walter Cannon de eerste stressexperimenten uit door mensen en dieren in een
labo bloot te stellen aan belastende omstandigheden (koude, zuurstofgebrek,..). Hij beschreef de
homeostase die ervoor zorgt dat het interne fysiologische evenwicht bewaard blijft onder
wisselende externe omstandigheden
Hans Selye kwam obv gelijkaardige experimenten tot zijn algemeen aanpassingssyndroom dat
bestaat uit verschillende functionele fysiologische veranderingen die op de duur kunnen leiden tot
totale uitputting van het organisme. Aan welke stressor het organisme ook werd blootgesteld,
steeds volgde GAS (General Adaptation Syndrome). Selye introduceerde ook de term ‘stress’ (de
kracht die op een lichaam wordt uitgeoefend) maar maakte hierbij een taalfout en bedoelde
eigenlijk ‘strain’ (het resultaat van die kracht, oftewel de reactie op stress in de vorm van GAS)
Richard Lazarus deed begin jaren ’50 onderzoek naar psychologische stress in opdracht van de
Amerikaanse luchtmacht. Hij is de grondlegger van de invloedrijke stress- en copingtheorie
Vanaf de jaren ’60 - ’70 nam het psychologische stressonderzoek in organisaties een hoge vlucht
Het theoriegestuurd onderzoek volgt de empirische cyclus
• Hypothese formuleren
• Empirische gegevens verzamelen
• Hypothese statistisch toetsen
Het probleemgestuurd onderzoek volgt meestal een regulatieve cyclus
• Probleem formuleren
• Interventie ontwerpen
• Interventie uitvoeren en evalueren
.
.
fifi .
.
.
.
.
.
.
.
:
.
.
:
.
:
d
.
.
.
.
, Probleemgestuurd onderzoek kan ook non-cyclisch zijn en volgt dan noch de empirische noch een
regulatieve cyclus. Het gaat dan om beschrijvend onderzoek om feiten naar boven te halen (fact
nding) of ontwerponderzoek voor het maken van tools in de vorm van instrumenten, richtlijnen
en procedures
Hypothesetoetsend onderzoek wordt gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften, beschrijvend
onderzoek in opdracht van derden zal in een bedrijfsrapport beschreven worden. De meest
relevante tijdschriften voor A&G psychologie zijn
• Journal of Occupational Health Psychology
• Work & Stress
• International Journal of Stress Management
De toekomst van de psychologie van arbeid en gezondhei
Pas wanneer organisaties overtuigd kunnen worden van het feit dat de mentale conditie van hun
personeel van directe invloed is op het bedrijfsresultaat, zullen zij bereid zijn daarin te investeren.
Als de A&G psychologie hier niet in slaagt, zal ze slechts een marginale rol spelen
A&G psychologen werken veel en vaak samen met andere disciplines, een voorbeeld van zo’n
multidisciplinaire aanpak is HR-analytics: het koppelen van subjectieve, psychologische gegevens
van werknemers (via enquetes) aan relevante bedrijfsresultaten
Interventies richten zich in toenemend mate op het optimaliseren en verbeteren van gezondheid,
welbevinden en prestatie van werknemers. Deze positieve benadering, wordt in navolging van
curatie en preventie ook wel amplitie genoemd
Momenteel wordt er gewerkt aan een nieuw burn-out instrument: Burn-out Assessment tool
De meest ingrijpende en veelbelovende ontwikkeling in A&G psychologie is het toepassen en
verder aanscherpen van inzichten uit de positieve psychologie bij werknemers in organisaties: het
bestuderen en bevorderen van condities voor optimaal functioneren van mensen ipv te focussen
op hun problemen, stoornissen en disfunctioneren.
fi .
.
.
.
.
:
.
.
d
.
, 20. Gezondheid en prestatie
Ziek doorwerke
Presenteïsme
Presenteïsme: het blijven werken wanneer men zich niet goed voelt en niet al zijn capaciteiten
kan benutten.
De cijfers van presenteïsme verschillen tussen sectoren en beroepen, maar lijken het grootst in de
gezondheidszorg, het onderwijs en de adviessector
Redenen waarom mensen doorwerken als ze ziek zijn
• Gevolgen van hun afwezigheid voor anderen (NB: mensen die in een team werken melden
zich minder snel ziek)
• Hoge werkdruk waarbij het werk blijft liggen tijdens de afwezigheid
• Negatieve gevolgen voor inkomen, risico op ontslag, proefperiode of het missen van loopbaan
opportuniteiten
• Thuissituatie (bvb slechter dan het werk)
• Afwijzende reacties van chef en collega’s
• Men doet het werk graag en vindt het interessant
• Goede relaties met collega’s en klanten
Een factor die presenteïsme kan verminderen, is exibiliteit van werktijden. Dit laat mensen de
keuze om bij ziekte minder tijd op/aan het werk door te brengen
Zaken die meespelen in de beslissing om wel of niet door te werken
• Aard en ernst van de aandoening
• Of de ziekte al dan niet met medicatie te behandelen is. Doorwerken kan zo een optie worden
bij bvb chronische aandoeningen, letsels,.
• De legitimiteit van de ziekte of aandoening (acceptabel excuus?)
• Interactie en cumulatie effecten: gezonde mensen zullen zich minder snel ziek melden
wanneer zij ziek worden, minder tte mensen of mensen die blootstaan aan spanningen,
kunnen zich bij een milde aandoening wel meteen ziek melden
Ziek doorwerken kan gezien worden als tegengesteld aan ziekteverzuim
Arbeidsprestatie
Proces en uitkoms
In alle soorten van arbeid is er sprake van een transformatieproces dat beoogt een arbeidsobject
van een gegeven toestand in een gewenste toestand te doen overgaan. Met de term
arbeidsprestatie wordt zowel het transformatieproces als het behaalde resultaat bedoeld
Een prestatieproces is een complexe activiteit die onder cognitieve controle staat en gestuurd
wordt vanuit mentale representaties van het werk en het te bereiken resultaat.
.
.
t
n
s
.
fi .
.
.
s
.
.
fl :
.
.
.
:
.
.
.
, Prestatie-uitkomste
Er bestaan verschillende types prestatie-uitkomsten
• Taakprestatie (ook wel in-rol prestatie): hoezeer iemand voldoet aan de speci eke vereisten
van de baan
• Speci eke werkgedragingen zonder deze in de context van een rol te plaatsen, bvb kwaliteit,
proactiviteit, aanpassingsvermogen,.
• Contextuele, prosociale of extra-rolprestaties, ook organizational citizenship behavior OCB
• Contraproductieve prestaties die schadelijk kunnen zijn voor een organisatie, bvb stelen,
pesten.
Gezondheid en prestatie-uitkomste
Volgens de gelukkige-productieve werknemer hypothese zijn werknemers ofwel gelukkig en
productief, ofwel ongelukkig en niet productief. Maar uit onderzoek blijkt dat de relatie tussen
productiviteit en welzijn slechts van middelmatige sterkte is en dit voor vele werknemers dus niet
het geval blijkt te zijn
Het is niet duidelijk hoe het ervaren van positieve of negatieve emoties zich verhoudt tot
werkprestaties, want studies tonen zowel zwakke als sterke resultaten. Alleen bevlogenheid ten
aanzien van het werk lijkt een consistente en positieve relatie te hebben met werkprestatie
Ziek doorwerken leidt over het algemeen tot verminderde prestatie
Ziekte en de regulatie van menselijke hulpbronne
4 manieren waarop ziekte de hulpbronnen kan beïnvloeden en kan leiden tot een achteruitgang
van de prestaties
• Belemmering van neuraal functioneren als gevolg van de ziekte zelf (bvb MS,..
• Belemmering van de cerebrale bloedstroom door verminderd metabolisme van glucose en
zuurstof (bvb cardiovasculaire ziekte, diabetes,..
• Symptoomeffecten, bvb gevolgen van negatieve psychische toestanden zoals angst, moeheid,.
• Gezondheidsgedrag, bvb gevolgen van medicatie,.
Om te kunnen handelen is een ongestoorde werking van de hersenen, het waarnemingsapparaat
en het motorisch apparaat nodig. Wanneer deze werking verminderd is, zal dat leiden tot minder
goede prestaties, tenzij dit kan worden gecompenseerd door strategieverandering, bvb anders
werken en meer beroep doen op routines, tijd anders indelen, andere spieren gebruiken,.. In geval
van psychologische aandoeningen kan de cognitieve regulering zelf beïnvloed worden doordat de
executieve functies achteruit gaan, het geheugen vermindert en er minder goed geleerd wordt
Hockey (2002) wijst erop dat mensen over het algemeen zullen proberen een voorgenomen
arbeidsresultaat te realiseren, ook bij stressreacties zoals fysieke gezondheidsklachten. Men zal
zich meer inspannen, van strategie veranderen, doorzetten,.. Hij noemt 3 modi van werken om
deze prestatie-uitkomst te beschermen
• Engaged: het direct aanpakken van de stressor binnen de grenzen van het energetisch budget,
waarbij het prestatieresultaat zo veel mogelijk gelijk blijft
• Disengaged: de subjectieve taak bijstellen, waarbij het prestatieresultaat daalt. (= stapje terug
zetten. Deze modus wordt niet vaak gekozen!
• Strain: extra inspanning leveren, ondanks de spanningsklachten, met als doel het prestatie
resultaat te handhaven
fi .
.
:
.
.
n
.
:
n
)
)
.
:
.
n
.
)
fi .
.
.
.
, Meestal zal er een mogelijkheid zijn van latente prestatie-afname: het werk lijdt ogenschijnlijk
niet, maar tegen de achtergrond zijn er toch minder wenselijke veranderingen, bvb verwaarlozen
van neventaken, minder inspanning, vermoeidheid, riskante beslissingen,.
Speci eke ziektes en aandoeninge
Er wordt onderscheid gemaakt tussen
• Acute aandoeningen, bvb griep (tast de aandacht aan), verkoudheid (tast tracking-taken aan)
• Chronische aandoeningen
Verschillende ziektes kunnen speci eke effecten oproepen die de prestaties van mensen kunnen
beïnvloeden. De lichamelijke effecten van ziekte op werkprestaties zijn niet voor iedereen gelijk
Mediatoren en moderatoren in relatie tss gezondheid en prestati
Mediatore
Een mediator verklaart op welke manier twee variabelen gerelateerd zijn. Een mediërende
variabele geeft een reden voor een effect (causaal)
Tenney (2016) somt enkele mediatorvariabelen op die de relatie tussen werkprestaties en
gezondheid kunnen verklaren
• Verzuim
• Presenteïsme
• Zelfregulatieprocessen (zie boven)
• Motivatie
• Creativiteit
• Positieve relaties hebben met anderen
Moderatore
Een moderator beïnvloedt de sterkte en richting van een relatie tussen 2 variabelen, geeft context
aan het effect en is niet causaal
Warr en Nielsen (2018) bespreken verschillende moderatoren die de relatie tussen werkprestaties en
gezondheid kunnen versterken of verzwakken
• (Hoge) eisen die een omgeving aan een individu kan stellen
• De mate waarin goede prestaties ook een voordeel opleveren voor de werknemer zelf
• Persoonskenmerken, bvb een sterke prestatiemotivatie. Zie bvb job-crafting
Effecten van prestaties op de gezondhei
Wederkerige relaties: het leveren van prestaties kan de gezondheid beïnvloeden en de gezondheid
kan de prestatie die geleverd wordt beïnvloeden
Arbeidstherapie: bij mensen die door lichamelijke of geestelijke aandoening of ziekte lange tijd uit
vielen, werkt het verrichten van arbeid vaak als medicijn
fi.
.
.
n
.
n
.
:
.
.
fi .
:
n
:
.
.
.
d
.
.
.
.
.
e
.
