Samenvatting
samenvatting geschiedenis boekje 'geloof en verstand' vwo, geschiedeniswerkplaats
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
samenvatting geschiedenis boekje 'geloof en verstand' vwo, geschiedeniswerkplaats
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Geloof en verstandHoofdstuk 1: Van kerstening naar godsdienstvrijheid (500-1800)
Paragraaf 1: in de vroege middeleeuwen
In deze paragraaf leer je:
- Kenmerken van het Germaanse en Romeinse geloof
- Kenmerken van het christendom
- Hoe Nederland werd gekerstend
Germanen en Romeinen
In de tijd van monniken en ridders werd Nederland bewoond door Germaanse volken: de Friezen in
West- en Noord-Nederland, de Franken in Zuid-Nederland en de Saksen in Oost-Nederland. De
Germanen hebben geen geschriften nagelaten, maar volgens de Romeinse historicus Tacitus
aanbaden ze hun goden in de vrije natuur. Tacitus verbaasde zich hierover, want bij de Romeinen
waren tempels en godenbeelden juist belangrijk.
In andere opzichten leken de godsdiensten van de Romeinen en Germanen wel op elkaar. Beide
volken hadden meerdere goden aan wie ze offerden om gunsten te krijgen. Ook geloofden beiden
dat ze na de dood naar een dodenrijk gingen, van waaruit soms nog contact met de levenden
mogelijk was. Germanen in het Romeinse rijk moesten de keizer en de Romeinse oppergod Jupiter
vereren. Er waren ook andere vormen van acculturatie.
Maar de Germanen hielden vooral vast aan hun overgeleverde geloof. Elke stam had eigen goden en
heilige plaatsen. Volgens Tacitus geloofden ze dat ze afstamden van de oermens Mannus, de zoon
van een God die uit de aarde was gekomen. Het natuurlijke en het bovennatuurlijke waren bij hen
nauwelijks gescheiden.
Terwijl de Romeinen godenbeelden in tempels aanbaden, werden de Germaanse cultus
bijzonderheden in de natuur aanbeden of gezien als verblijfplaatsen van hogere wezens. Overal
waren cultusplaatsen, waar mensen zich met rituelen tot een God richtten. Daarbij vroegen ze
gunsten in ruil van een offer. De gunst voor de hele gemeenschap werd afgesmeekt door priesters.
Die waren vaak tegelijk stamhoofd of koning; wereldlijke en geestelijke macht waren niet
gescheiden.
Het christendom
De Germaanse godenwereld ging ten onder door de komst van het christendom, dat grondig
verschilde van het Romeinse en Germaanse ‘heidendom’. Ten eerste was het monotheïstisch.
Volgens de christenen was er een onzichtbare God, die hemel en aarde had geschapen en het gehele
menselijke leven leidde. In de tweede plaats had het christendom een heilig boek, de Bijbel, waarin
de kennis van God en zijn handelen met de mensheid was vastgelegd. In de derde plaats had het
christendom een leer van goed en kwaad en gaf het uitzicht op persoonlijke verlossing. Na de dood
ging niet iedereen naar een onderwereld, maar werden de goeden van de kwaden gescheiden. In de
vierde plaats pretendeerde het christendom de universele, voor iedereen geldige waarheid te
bezitten.
Het christendom had een goede organisatie. De kerk werd al in de eerste eeuwen geleid door
bisschoppen, die vanuit een centrale stad een eigen bisdom bestuurden. Zij benoemden de lagere
geestelijken in hun bisdom.
In de 4e eeuw ontstonden discussies tussen bisschoppen over de juiste geloofsopvattingen. Omdat
dit schadelijk was voor de rijkseenheid organiseerden keizer Constantijn en zijn opvolgers synodes
waarin bisschoppen uit het hele rijk de regels voor de inhoud van het geloof vaststelden. In 325 werd
bijvoorbeeld de leer van de Heilige Drie-eenheid in de christelijke doctrine opgenomen.
De kerstening van Nederland
, Het christendom kwam pas laat naar Nederland. Vanuit het Middellandse Zeegebied, waar het in de
eerste eeuw als sekte binnen het jodendom ontstond, drong het in de 3 e eeuw door tot bijna het
hele Romeinse rijk. Maar toen het christendom in 380 de Romeinse staatsgodsdienst werd, was het
Romeinse gezag al zo verzwakt in de noordwestelijke grensgebieden dat het nauwelijks doordrong
tot het afgelegen Nederland.
De kerstening van heel Nederland vond pas plaats vanaf 690, toen Engelse monniken onder leiding
van Willibrord het christelijke geloof kwamen prediken, met steun van de paus. De komst van deze
missionarissen hing samen met de uitbreiding van het rijk dat de Franken in de voormalige Romeinse
provincie Gallië hadden gesticht. De bekering van Clovis in 496 wordt gezien als keerpunt in de
geschiedenis.
Kerken en kloosters waren voorposten van de Frankische macht. Mede daarom stuitte het
christendom op verzet bij de Germaanse volken ten noorden van de Rijn, zoals de Friezen en de
Saksen. Een andere reden was dat het christendom een breuk eiste met de vertrouwde opvattingen
en gewoonten.
In 785 maakte Karel de Grote een eind aan de weerstand van de Saksen. Toch zat het christendom
vermoedelijk nog lang daarna niet diep, vooral niet bij het gewone volk. Door het syncretisme
leefden onderdelen van het oude geloof voort.
Paragraaf 2: in de hoge en late middeleeuwen
In deze paragraaf leer je:
- Welke invloed het christelijk geloof had in de samenleving
- Hoe de kerk omging met mensen met afwijkende opvattingen
- Hoe niet-religieuze opvattingen opkwamen
Kerk en samenleving
In de tijd van steden en staten was het christelijk geloof van grote invloed op het leven van mensen.
Kerk en staat waren een twee-eenheid, met elk een eigen taak. De kerk bemiddelde tussen God en
de mensen en zag erop toe dat de gelovigen hun religieuze plichten nakwamen. De wereldlijke
overheid beschermde de kerk en regelde de zaken die niet onder de kerk vielen. Maar geestelijken
waren vaak ook wereldlijke bestuurders. Omgekeerd bemoeiden wereldlijke heersers zich met
kerkelijke benoemingen en beschouwden ze zich als eigenaar van kerken en kloosters.
Alomtegenwoordig waren de heiligen, van wie werd geloofd dat ze voorspraak konden doen bij God.
Ze verrichten wonderen en dienden als voorbeeld. Iedere stad en elke gilde had eigen
beschermheiligen, en voor elk probleem en gevaar was er een andere heilige.
Veel middeleeuwers waren voortdurend bezig met het leven na de dood. Vanaf de 12 e eeuw leerde
de kerk dat er tussen hemel en hel een vagevuur was, waar de zielen van gestorven heen gingen en
gestraft werden voor hun zonden voordat ze naar de hemel gingen. Mensen konden de tijd in het
vagevuur bekorten door te bidden en goed te leven. Ook kon men tegen betaling geestelijken laten
bidden of een mis laten plaatsvinden, voor zichzelf of voor overleden verwanten. Velen schonken
geld en goederen aan kerken en kloosters. Ambachtslieden konden zich via hun gilde verzekeren
voor een dagelijkse of wekelijkse zielenmis.
De kerk gaf ook aflaten uit waarmee de tijd in het vagevuur werd bekort. De kerk verdiende veel geld
aan de uitgave van deze documenten.
De kerk bepaalde de normen en waarden in het leven van mensen. Geestelijken preekten daarover
tijdens de mis en gebruikten ook de biecht om mensen op het rechte pad te houden. Vanaf 1215
moesten gelovigen minstens een keer per jaar hun zonden opbiechten aan een priester. Zonden
waren overtredingen van Gods geboden die door de kerk uit de Bijbel werden afgeleid. De priester
moest de opgebiechte zonden geheimhouden. Hij legde na de biecht een boete op, zoals het geven
van geld en het opzeggen van gebeden. Daarna kon de priester de zonden namens Christus
vergeven.
Afwijkende religieuze opvattingen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper emmapeerboom. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,74. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 75323 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen