Kleine samenvatting
Week 1
Functies CAO
Ongelijkheidscompensatie;
Pacificatie: werknemers leggen zich sneller neer bij een beslissing als ze weten dat de
vakbond erover onderhandeld heeft;
Uniformering:
o Uitschakelen arbeidsvoorwaardenconcurrentie;
o Kartelvorming (FNV Kiem)?
Aanvulling wettelijke/contractuele regels (‘service-functie’);
Afwijken ¾ dwingend recht (‘maatwerkfunctie’);
Doorvoeren ‘eenzijdige wijziging´.
CAO voor werkgevers
Afwijken 3/4e dwingend recht;
Uniform arbeidsvoorwaardenpakket voor al het personeel:
o Besparing op transactiekosten;
o Beperking van interne discussies;
Doorvoeren verslechteringen arbeidsvoorwaarden:
o Geen discussie over 7:611 of 613;
o Geen discussie over aanvaarding ja/nee.
Vrijheid van vereniging (11 EVRM, 5 ESH, 22 IVBPR en 8 IVESCR)
Onderhandelingsvrijheid
Onderhandelen: of, met wie en waarover;
Uiterst marginale rol van de rechter;
Werkgever niet verplicht om CAO (of sociaal plan) af te sluiten;
Of er onderhandeld moet worden is ook al de vraag;
Nuances:
o Cao verplicht tot onderhandelen (en evt. arbitrage).
Representativiteit
Bond hoeft geen representativiteit aan te tonen:
o Om cao´s te kunnen afsluiten;
o Om collectief actie te mogen voeren;
Moet belanghebbendheid (door leden in onderneming OF via cao die in onderneming geldt)
soms wel aantonen;
WOR, WMCO, wettelijk enquêterecht.
HR 8 juni 2007, JAR 2007/162 (nogmaals: vrijheid)
Uitgangspunt: contractsvrijheid;
Uitzondering: groot/urgent belang bij toelating:
o In beginsel hebben representatievere bonden recht op toelating tot overleg
(onderbouwen met percentages);
20% is gemiddelde organisatiegraad in NL;
o Vakbond kan aanvoeren dat zij een groep representeren die ondervertegenwoordigd
is aan de onderhandelingstafel;
o Maar dat kan met evident zwaarwegende belangen (die dienen te worden
nagestreefd door werkgever) worden weerlegd (bijv. logistiek, waarom weggelopen);
1
, Werkgever onderhandelt met OR, dus geen cao-overleg;
o Relatieve toets;
Uitzondering: afspraken;
Uitzondering: zorgvuldigheid:
o Vaste cao-partners in elk geval;
o Pre-contractuele goede trouw.
Belangrijk: werkgever zou niet als een goed werkgever handelen wanneer hij toelating weigert
Alternatief: staken
Het recht op collectief actievoeren (grondrecht) (6 ESH en 8 IVESCR)
Staking: een gemeenschappelijke weigering van een groep of van alle werknemers om het
bedongen werk te verrichten met als doel van de werkgever(s) of anderen bepaalde
concessies af te dwingen en met de intentie om het werk te hervatten, zodra het doel is
bereikt.
o Collectiviteit van werknemers;
o Het tijdelijk niet verrichten van de bedongen arbeid;
o Een bepaald doel;
Collectieve actie: een ruimer begrip, kan ook andere actievormen omvatten.
Soorten stakingen:
Klassiek: het gehele personeel van een bepaalde onderneming of van een bepaald
bedrijfsonderdeel legt het werk neer;
Speerpuntstakingen of selectieve stakingen: een staking van het personeel in een vitaal
onderdeel;
Prikstakingen, dambordstakingen of estafettestakingen: nu eens het ene, dan weer het
andere (onderdeel van een) bedrijf wordt stilgelegd;
De zich uitbreidende staking: de vorm van een staking die begint bij een onderdeel en wordt
uitgebreid over andere onderdelen;
Stiptheidsacties of langzaamheidsacties: vormen van actie die niet gepaard gaan met het
neerleggen van het werk, maar toch tot een grondige verstoring van de productie van
goederen of diensten leiden.
Grootste staking afgelopen +/- 10 jaar geleden: NS-schoonmakers
Daarom recht op collectief onderhandelen
Vrije collectieve onderhandelingen om machtsongelijkheid te compenseren;
Stakingsrecht als sluitstuk om tegenmacht te kunnen uitoefenen (stok achter de deur);
Nodig naast andere middelen om conflicten te beslechten?
o Mediation, geschillencommissie, polderinstellingen
Waar geregeld?
Geen Nederlandse wet;
o Militairen mogen niet staken (12i Militaire Ambtenarenwet 1931).
o Personeel dat staakt heeft geen recht op WW.
ILO-verdragen 87 en 98;
6 lid 4 Europees Sociaal Handvest: “… en erkennen: 4. het recht van werkgevers en
werknemers op collectief optreden in gevallen van belangengeschillen, met inbegrip van het
stakingsrecht, behoudens verplichtingen uit hoofde van reeds eerder gesloten collectieve
arbeidsovereenkomsten”.
Het Nederlandse actie-recht in a nutshell; hoe zat het ook alweer?
2
, Panhonlibco: oproepen tot staken is onrechtmatig, tenzij…
Tot 1980 strafrechtelijk stakingsverbod ambtenaren;
NS-arrest 1986;
Rechtstreekse werking 6 lid 4 ESH;
Erkenning recht op collectieve actie, het stakingsrecht daaronder begrepen;
Legitiem wapen in geval van belangengeschillen, om het recht om collectieve
onderhandelingen te voeren, kracht bij te zetten.
NB: ook werkgevers hebben rechten
Lock-out (stilleggen bedrijf, ook t.a.v. werkwilligen):
o 7:628 BW geen recht op loon bij niet werken door georganiseerde
arbeidsvoorwaardenstaking;
Salariskorting bij alternatieve actievormen:
o Bijv. loonkorting 50% wegens gratis OV (JAR 2003/94);
o Voor voltallige personeel!
o Grondslag: ESH of 7:628?
o Ongelijkheidscompensatie voor werkgever!
Ontslag bij onrechtmatig staken/wangedrag;
Stakingsbrekers inhuren.
Welke geschillen?
Belangengeschillen rondom collectief onderhandelen;
(In beginsel) geen rechtsgeschillen (bijvoorbeeld solidariteitsstakingen omdat er een
werknemer ontslagen is): deze geschillen dienen aan de rechter te worden voorgelegd;
o JAR 2003/193: Aldi;
Geen politieke stakingen (enge invulling);
o Panhonlibco-arrest: acties als de onderhavige, welke een doel beogen dat buiten de
verhouding van de werknemers tot hun werkgevers ligt, kunnen slechts dan
geoorloofd zijn, indien bij het doel van de actie algemene belangen of zedelijke
beginselen in zodanige mate zijn betrokken en met het oog daarop de actie zo
dringend geboden is, dat tegenover die werkgevers de doorbreking van het beginsel
der contractuele gebondenheid daardoor kan worden gerechtvaardigd.
‘Belangengeschillen’ ruim opgevat: NS-arrest, rov. 3.5: “het enkele feit dat zij zich richten
tegen de overheid, niet meebrengt dat zij niet door art. 6 lid 4 gedekt kunnen zijn” indien
“ervan mag worden uitgegaan dat zij worden gevoerd ter verdediging van het recht op
collectief onderhandelen over arbeidsvoorwaarden die van zulk onderhandelen het
onderwerp plachten te zijn.”;
o Voorbeeld: Hof A’dam JAR 2010/140; staking tegen AOW-plannen.
Het Nederlandse stakingsrecht – pre Enerco (hoe zat het ook alweer?)
Actie die onder 6 lid 4 ESH valt (“gedekt”) is in beginsel rechtmatig;
Mits: ultimum remedium-toets is vervuld;
Mits: tijdig is aangezegd;
Tenzij: actie, gelet op de zorgvuldigheid die krachtens 6:162 BW in het maatschappelijk
verkeer in acht moet worden genomen ten aanzien van de personen en de goederen van
andere, in zodanige mate inbreuk maakt op de in (thans) artikel G ESH aangewezen rechten
van derden of algemene belangen dat beperkingen, maatschappelijk gezien, dringend
noodzakelijk zijn.
Andere beoordeling van andere actievormen dan algehele werkstaking (‘faire’ actie).
HR 23 april 2013, JAR 2013/161
3
, Bedrijfsbezetting Asito;
Lokaalvredebreuk (138 Sr)?
HR toetst niet aan spelregels uit NS;
Valt actie onder 6 lid 4 ESH (ja) en doet zich beperkingsgrond uit G voor (nee);
Dan rechtmatig: vrijspraak;
Relevant: actie van 1 uur, geen schade, geen andere strafbare feiten/wanordelijkheden/op
eigen initiatief beëindigd;
Te geringe inbreuk op rechten Asit.
Besmetverklaring
Is een besmetverklaring geoorloofd volgens 6 lid 4 ESH?
Rietlanden wil geen cao-onderhandelingen;
MS Evegenia kan door staking niet worden gelost bij Rietlanden;
FNV verklaart het schip besmet en weigert Evegenia te lossen bij Enerco;
Hof: dat mag niet:
o Staking is reuze-schadelijk voor Enerco;
o Actie tegen Rietlanden wordt bij Enerco gevoerd en dat valt buiten 6 lid 4 ESH.
Wat vindt de HR
1 oktober 2014, NJ 2015/52 (Enerco):
Staken is grondrecht, in het licht van onderhandelingsvrijheid;
Impliceert vrijheid keuze actiemiddel;
Als actie redelijkerwijs geacht kan worden bij te dragen aan cao-onderhandelingen, dan valt
zij onder ESH;
Ook in kort geding moet werkgever schade goed onderbouwen.
Amsta: bevestiging Enerco
Herhaling: toegelaten als redelijkerwijs…
Verduidelijking: spelregels zijn gezichtspunten, geen harde eisen;
Beperking: pas op met kwetsbare groepen (zoals patiënten).
Concreet wat er bepaald is
in Enerco en Amsta: Argumenten:
Staking is een Vakbonden hebben meer keuzevrijheid in de wijze hoe ze
grondrecht, dus alle de stakingen vormgeven, omdat er meer typen staking
acties die kunnen onder het begrip ‘collectieve actie’ vallen. Dat maakt dat
bijdragen aan het instrument flexibeler en met meer maatwerk kan
collectieve worden gezet om het doel van de collectieve actie te
onderhandelingen bereiken.
vallen onder de Omdat de aanzegtermijn niet langer als zelfstandige
bescherming van voorwaarde voor een rechtmatige actie geldt, wordt het
artikel 6 lid 4 ESH stakingsinstrument effectiever. Een collectieve actie kan
Van spelregels naar sneller worden ingezet en daarmee kan een
gezichtspunten -> verrassingseffect worden bereikt.
spelregels (ultimum
remedium-eis en Beperkingen van collectieve actie
aanzegtermijn) zijn Beperkingen: G ESH
niet langer een Collectieve acties “... kunnen (…) generlei beperkingen ondergaan,
zelfstandige met uitzondering van die welke bij de wet zijn voorgeschreven en
voorwaarde voor in een democratische samenleving noodzakelijk zijn voor de
rechtmatigheid,
maar wel
4 gezichtspunten bij
de beoordeling
Beperking alleen
mogelijk via G ESH,
en dus alleen als
