Dit document bevat aantekeningen van de hoorcolleges gegeven voor het vak 'Grondslagen van het recht voor sociale wetenschappers'. Dit document wordt maandag nog aangevuld met college 6, om volledig voorbereid te zijn op deeltentamen 1!
,Grondslagen van het recht voor sociale wetenschappers
Hoorcollege 1 – Recht: aard, functies en bronnen
Inleiding:
Het staatsrecht is een voorbeeld van een onderdeel van het recht wat niet heel relevant is voor
sociale wetenschappers. In tegenstelling tot het internationaal recht, dat is juist heel
belangrijk.
Kinderbeschermingsrecht = onderdeel privaatrecht. Jeugdstrafrecht = onderdeel van normale
strafrecht.
In de toets zal niet gevraagd worden in welk wetboek je iets kan vinden. Maar je moet wel
kunnen begrijpen wat er bijv. op rechtspraak.nl gepubliceerd wordt. (Bijv. daar wordt niet
alles gepubliceerd).
Voor de toets is het belangrijk om je antwoord op te bouwen uit kleine stapjes, systematisch
bouwen naar je antwoord.
Functies van het recht
• Het scheppen van sociale orde (rechtszekerheid)
• Als burger op een bepaalde manier een verwachting hebt van wat een ander
doet. Omdat we dat volgens bepaalde regels hebben vastgesteld. Dat geldt
tussen burgers onderling, maar ook de manier waarop overheid handelt richting
burgers (= rechtszekerheid).
• Rechtszekerheid: overheid is transparant en reageert op een manier waarop dat
voor jou en anderen voor de hand liggend is. Neem bijvoorbeeld de
toeslagenaffaire. Daar zie je dat de overheid niet transparant heeft gehandeld,
en daarmee burgers schade heeft toegebracht
• Het idee van een betrouwbare overheid betekent ook dat de regels die
nu gelden voor ons, dat die ook later gelden. Dus de overheid kan niet
met terugwerkende kracht een regel veranderen. Dan ben je niet meer
transparant.
• Het bevorderen van vreedzame conflictbeslechting (denk aan het strafrecht)
• Zo nemen mensen het recht niet in eigen hand.
• Geen wraak nemen bijvoorbeeld
• Individuele ontplooiing van burgers
• Systeem met regels zorgt ervoor dat we rechten en vrijheden hebben en op
deze manier kunnen we onszelf ontplooien.
• Klassieke vrijheidsrechten vindt je in het begin van de grondwet.
• Artikel 1: recht op gelijke behandeling.
• Rechtvaardige verdeling van diensten en goederen
2
, • Sociale grondrechten
• Rechtsbijstand, financiele hulp in bepaalde gevallen
• Het kanaliseren van sociale verandering
• Ons systeem van wetgeving is heel traag en doordacht
• Voordeel daarvan is dat er zelden op een hele vluchtige ondoordachte
manier wetgeving wordt gemaakt. Partijen kunnen reageren,
wetsvoorstel, kamerdebat, stemmen, eerste kamer. Een wet maken kan
10 jaar duren. = zorgvuldig
• Nadeel daarvan is op het moment dat de wet wordt ingevoerd dat
bepaalde elementen al weer achterhaald zijn. Voorbeeld:
kinderbeschermingswetgeving. In 2015 gewijzigd, begonnen in 2004.
In 2010 moesten bepaalde doelen alweer veranderd worden, want niet
meer relevant. In 2015 alweer elementen achterhaald. het recht
hobbelt in veel gevallen een beetje achter de samenleving aan
Trias politica
Machtenscheiding Montesque.
Machten scheiden zodat niet 1 partij/macht de overhand heeft. Elkaar in evenwicht
houden. In Nederland heel duidelijk sprake van machtenspreiding, in allerlei terreinen
vindt wel iets van vermenging plaats.
• Wetgevende macht
• Bestuur (uitvoerende macht)
• Rechtsprekende macht
Machtenscheiding of machtenspreiding?
Geert Wilders: ‘miljoenen mensen terecht geen vertrouwen meer in rechtspraak als ik word
veroordeeld’
Politici spreken zich uit over wat wel of geen goede rechtelijke uitspraken zijn. Het heeft
indirect invloed op uitspraken rechters. Zet rechters onder druk.
• Maar ook rechters doen meer dan alleen regels toepassen (rechtsvormende taak van de
rechter)
- Rechtsvormende taak van de rechter
o Bij sommige dingen zijn normen, daar mag de rechter zelf vorm aan geven.
Het komt ook wel eens voor dat de rechter lijnrecht tegen de wetgeving in
te gaan. Soms bewust om een reactie in Den Haag uit te lokken.
Ander voorbeeld vermenging trias politica. Een organisatie die behoort tot de uitvoerende
macht, ook rechtspreekt.
Lichte zaken als diefstal etc zijn dingen die niet meer voor de rechter kunnen komen omdat
daar te weinig rechters voor zijn, te veel tijd en geld kost. Hier door is er afgesproken dat het
3
, OM dat soort dingen mag afdoen. Hier komt geen rechter aan gepast, maar je krijgt wél een
aantekening op je justitiele documentatie. Onherroepelijk leidt dit tot een discussie of we zo
ver mogen gaan. Met name in het licht van rechtsbescherming van de verdachte.
• Afdoening van strafzaken door het OM
• 2015: 213.000 strafzaken, 97.800 zelf afgedaan door het OM (strafbeschikking of
transactie)
• Dubbelrol Raad van State
• Raad van State heeft 2 takken. 1) adviserende tak. Belangrijkste adviseur van
wetgever = regering. 2) rechtsprekende tak. De afdeling bestuursrecht van raad
van staten is de hoogste in ons land. Dit heeft in verleden tot discussie geleid,
maar dubbelrol is er nog steeds..
• Rol van de regering
Of moeten we zelf voor rechter ‘spelen’?
o Vb= jongerenrechtbanken in de klas. Klein deel krijgt opleiding. Dingen die op
school gebeuren kunnen op deze manier worden afgedaan.
Voor en nadelen
o Enerzijds heel laagdrempelig
o Maar kritiek: wil je dat echt goed doen: wil je er voor zorgen dat een ‘arme’
verdachte er niet nadelig uitkomt, dan moet je toch een officiele procedure
ontwikkelen. Maar dat gaat niet op met het informele karakter. Uiteindelijk
werden sommige dingen alsnog gemeld bij de politie.
Moeten we niet meer niet- juristen werken? Kan er bijvoorbeeld bij het jeudrecht een
gedragswetenschapper zitten.
Soorten regels
- Gedragsnormen
- Sanctienormen
- Bevoegdheidsverlenende normen
Sanctienorm
Art. 300 Wetboek van Strafrecht: Mishandeling wordt gestraft met een gevangenisstraf van
ten hoogste drie jaren of een geldboete van de vierde categorie
Gedrags- en sanctienorm
Art. 302 Wetboek van Strafrecht: Hij die aan een ander opzettelijk zwaar lichamelijk letsel
toebrengt, wordt, als schuldig aan zware mishandeling, gestraft met gevangenisstraf van ten
hoogste acht jaren of een geldboete van de vijfde categorie
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Celestedb. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
