Samenvatting Jeugdrecht Begrepen
Hoofdstuk 1: Inleiding Recht
Inhoudelijk wil men met het recht rechtvaardigheid, gelijkheid, bescherming van de zwaksten en bijv.
conflictbeheersing bereiken.
Het recht heeft ook een ‘technisch’ doel: het ordenen van de samenleving en het geven van regels om
conflicten te voorkomen.
Vanuit het technische doel: Recht = het geheel van overheidsregels dat de samenleving ordent.
Rechtsgebieden = verschillende onderdelen waarin de massa rechtsregels wordt ingedeeld om enige ordening
aan te brengen.
Rechtsgebieden:
Staatsrecht: geeft de basisregels voor de organisatie van de overheid. Het biedt een beschrijving van
de verschillende organen van de overheid, beschrijft hun onderlinge verhouding en het geeft regels
voor de relatie tussen burger en overheid. De belangrijkste wet in dit rechtsgebied is de grondwet.
Bestuursrecht: Het bestuursrecht geeft regels over de uitoefening van de bestuurstaak van de
overheid. Bij het uitoefenen van de bestuurstaak komt de overheid in aanraking met de belangen van
burgers. Er wordt in dit rechtsgebied beschreven wat de overheid wel en niet mag doen en hoe ze zich
moet opstellen t.o.v. haar burgers. Daarnaast biedt het bestuursrecht burgers die zich tegen de
handelingen of besluiten van de overheid willen verzetten, mogelijkheden voor bezwaar. De wetten
betreffen zorg voor milieu, onderwijs, jeugdhulp, verkeer en sociale zekerheid met o.a de jeugdwet en
participatiewet.
Strafrecht: Het strafrecht beschrijft verboden gedragingen. De wetgever neemt alleen die gedragingen
in het strafrecht op, die de rechtsorde zozeer schenden dat een bestraffende reactie van de overheid
moet volgen. Het Wetboek strafrecht bevat een groot aantal strafbepalingen en het Wetboek
Strafvordering regelt wat er gebeurt als een strafbaar feit is gepleegd: rechten van de verdachten,
bevoegdheden van politie en justitie en de gang van zaken tijdens het strafproces.
Burgerlijk recht: regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling. Dit betreft zakelijke relaties
en familierechtelijke relaties. Het burgerlijk recht bestaat uit drie onderdelen:
- Personen- en familierecht: regelen van familierechtelijke relaties zoals ouderschap, gezag,
omgang en (echt)scheiding.
- Vermogensrecht: regelen van zakelijke relaties, zoals koop, huur en hypotheek.
- Rechtspersonenrecht: een rechtspersoon is een organisatie die een zelfstandig leven leidt in
het recht. beschrijft hoe een naamloze of besloten vennootschap, stichting of vereniging
moet worden opgericht en wie het binnen de rechtspersoon voor het zeggen heeft.
Het Burgerlijk Wetboek beschrijft de rechten en plichten van burgers op het terrein van het personen-
en familierecht, vermogensrecht en rechtspersonenrecht. Het Wetboek Burgerlijke Rechtsvordering
bevat het procesrecht met onder andere de gang van zaken tijdens een burgerlijk proces.
Jeugdrecht = het geheel van rechtsregels dat de positie van jeugdigen regelt. Het jeugdrecht bestaat uit
onderdelen uit de verschillende rechtsgebieden die over jeugdigen gaan of voor hen bestemd zijn.
Recht kan ook ingedeeld worden naar onderwerp, in dat geval loopt het dwars door de rechtsgebieden heen.
Materieel recht = de rechten en plichten van burgers. Dit recht beschrijft de strafbepalingen, zoals diefstal,
brandstichting, aanranding en doodslag. Staat in het Wetboek Strafrecht.
Formeel recht = procesrecht, er wordt aangegeven wat er gebeurt als er eenmaal een strafbaar feit is gepleegd:
rechten van verdachten, gang van zaken tijdens de rechtszaak, positie van de raadsman, etc. Staat in het
Wetboek strafvordering.
Ook het burgerlijk en bestuursrecht kent dit onderscheid in materieel en formeel recht. Bij beiden bevat het
materieel recht de rechten en plichten en het formeel recht de gang van zaken tijdens een zitting. Bij het
1
,bestuursrecht bevat het formeel recht ook de mogelijkheden om beroep in te stellen tegen een besluit van de
overheid.
Nationaal recht = rechtsregels die gelden op het grondgebied van een land.
Internationaal recht = recht dat rechtsrelaties tussen verschillende staten regelt, die vervolgens worden
vastgelegd in internationale verdragen. Hiertoe behoort o.a. het Europees Verdrag Rechten van de Mens en
het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind.
I Personen en familierecht
Hoofdstuk 2: Ouders van de jeugdige
Afstamming = de familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en zijn ouders.
Juridisch moederschap: De moeder is de vrouw uit wie het kind geboren is.
Draagmoederschap = als een vrouw, de draagmoeder, voor een andere vrouw, de wensmoeder een kind krijgt.
Draagmoederschap:
Het burgerlijk wetboek erkent het draagmoederschap niet, hierdoor is de kern van de afspraken
tussen de draagmoeder en de wensmoeder over de ‘overdracht’ van het kind voor het recht ongeldig.
De juridische moeder is de draagmoeder.
Het proces om van de wensmoeder de juridische moeder te maken: Als de draagmoeder niet
getrouwd is kan de wensmoeder het kind erkennen. Vervolgens vraagt zij het gezag naar haar over te
hevelen. Dan is in beginsel de weg vrij voor de wensmoeder om het kind te adopteren als ze het min.
een jaar heeft verzorgd en opgevoed. Als de draagmoeder getrouwd is, is erkenning door de
wensouder niet mogelijk. De rechtbank zal het gezag dat moeder en haar man na de geboorte hebben
gekregen, moeten beëindigen. Daarna kan de wensmoeder het kind als pleegkind opnemen. Een jaar
later kan de vrouw het kind adopteren.
In 2019 is een wetsvoorstel aangekondigd om draagmoederschap in de wet vast te leggen, waardoor
de wensmoeder meteen de juridische moeder kan worden, met als voorwaarde een genetische band
en dat afspraken tussen draagmoeder en wensmoeder voor de conceptie zijn gemaakt en door de
rechter zijn getoetst. Ook moet minstens één wensouder Nederlands zijn of legaal in NL wonen.
De juridische vader is de man:
Die bij de geboorte met de moeder is gehuwd of geregistreerd partner van de moeder is.
Die de jeugdige heeft erkend.
Van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld.
Die de jeugdige heeft geadopteerd.
Vaderschap ontkennen:
Man en vrouw kunnen verzoeken het vaderschap dat door een huwelijk is ontstaan te ontkennen, met
als voorwaarde dat de man niet de biologische vader is het kind.
Het vaderschap kan in principe niet worden ontkend als de man eerder instemde met kunstmatige
inseminatie of in-vitrofertilisatie, of als hij wist dat de vrouw zwanger was van een ander toen hij met
haar trouwde. De vader kan het vaderschap dan alleen ontkennen als hij bedrogen is door de vrouw.
Als een man tijdens het huwelijk overlijdt en de vrouw binnen 306 dagen na dit overlijden een kind
krijgt, dan wordt de overleden man gezien als de juridische vader van het kind.
Vaderschap erkennen:
Een jeugdige die geen juridische vader heeft kan door een man worden erkend.
Bij erkenning gaat het om een juridische daad: de man schept door erkenning een familierechtelijke
relatie tussen hem en het kind. De man hoeft hiervoor niet de biologische vader te zijn.
2
, Procedure van erkenning: De man moet bij de burgerlijke stand van de gemeente verklaren dat hij de
juridische vader van de jeugdige wil zijn. Er wordt dan een akte gemaakt die wordt ingeschreven in de
registers van de burgerlijke stand. De erkenning is nu een feit.
Voor de erkenning heeft de man voor de jeugdige tot 16 jaar toestemming van de moeder nodig. Is de
jeugdige tussen de 12 en 16 dan moeten moeder en kind toestemming geven. Als een kind 16+ is, is
alleen toestemming van het kind nodig.
De man kan als hij geen toestemming heeft in enkele gevallen wél erkenning krijgen als hij kan
aantonen dat hij de verwekker van de jeugdige is. De rechter geeft de man toestemming voor de
erkenning als hij meent dat erkenning:
- De belangen van het kind niet zal schaden; én
- De belangen niet zal schaden die moeder heeft bij een ongestoorde verhouding met het kind.
Als de moeder de biologische vader geen erkenning verleent en vervolgens een andere man wel
erkenning verleent als bekend is dat de vader een procedure gaat starten, dan staat de man die
erkenning krijgt onder voorwaardelijke toestemming.
Ook een sperma- of eiceldonor kan erkenning vragen. Als dit door de moeder wordt geweigerd mogen
zij ook de rechtbank om vervangende toestemming vragen, maar dan moeten zij wel in een ‘nauwe
persoonlijke betrekking’ tot de moeder of het kind staan of hebben gestaan.
Erkenning is niet mogelijk:
Door een man die, vanwege te nauwe verwantschap, geen huwelijk met de moeder zou mogen
sluiten. De broer, vader of zoon van de moeder mag het kind dan dus niet erkennen.
Door een man die nog geen 16 jaar oud is.
Door een man die onder curatele staat (= niet je eigen beslissingen mogen nemen zonder toe-
stemming van een toezichthouder), tenzij hij toestemming heeft van de kantonrechter.
Als de jeugdige al twee ouders heeft.
Ongedaan maken van de erkenning:
Alleen als de erkenner niet de biologische vader is, zet de wetgever de deur voor ongedaanmaking op
een kier. Als het kind dan ontdekt dat zijn erkenner niet zijn biologische vader is, heeft het kind drie
jaar (bij minderjarigheid tot het 20e levensjaar) om erkenning te vernietigen.
Dit kan ook voorkomen bij dwaling (=als beide ouders dachten dat het kind van de man was) of bij
bedrog (=als de moeder de vader heeft voorgelogen).
Gerechtelijke vaststelling van vaderschap:
De rechter legt hierbij het juridisch vaderschap aan de verwekker op. Dit gebeurt onder andere als een
man overlijdt voor het erkennen van zijn kind of als de verwekker weigert zijn kind te erkennen.
Als moeder (tot 16 jaar oud kind) en jeugdige (vanaf 12 jaar) kunnen aantonen dat de man de
verwekker is van het kind, kunnen zij de rechter vragen het vaderschap van de man vast te stellen.
Gerechtelijk vaststelling is ook mogelijk bij de levensgezel van de moeder die heeft ingestemd met een
daad van bevruchting (zoals geslachtsgemeenschap met een andere man of kunstmatige inseminatie)
Vaststelling van vaderschap is niet mogelijk als de jeugdige al een juridische vader heeft, als de man
een te nauw verwantschap heeft, als de man onder de 16 is en een man kan het niet zelf aanvragen.
Door de nieuwe wetgeving (2014) van duo-ouderschap voor vrouwen:
Wordt de vrouw met wie de moeder bij de geboorte is getrouwd automatisch de tweede ouder, met
als voorwaarde dat gebruik is gemaakt van een officiële spermabank, waardoor identiteit van de donor
in redelijke mate is afgeschermd.
Kan de vrouw in alle andere gevallen met toestemming van de moeder (en kind vanaf 12 jaar) een kind
erkennen.
Heeft een vrouw die als levensgezel van de moeder heeft ingestemd met een daad van verwekking
van het kind, het recht om vervangende toestemming voor erkenning te vragen bij de rechtbank.
3
, Kunnen moeder en kind gerechtelijk het duo-ouderschap van een vrouw laten vaststellen indien deze
vrouw de levensgezel is van de moeder en heeft ingestemd met verwekking van het kind.
Adoptie = een juridische ouder-kindrelatie ontstaat, juridische banden met oorspronkelijke ouders worden dan
verbroken.
Interlandelijke adoptie = adoptie waarbij het geadopteerde of nog te adopteren kind wordt overgebracht naar
een ander land dan het land van zijn gewone verblijfplaats.
In het Verdrag betreffende interlandelijke adoptie staan afspraken over te volgen procedures en over de eisen
die aan bemiddelingsbureaus worden gesteld. Dit is opgenomen in de Wet opneming buitenlandse kinderen.
Adoptieprocedure:
1. Gezinsonderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming: Ouders die een buitenlands kind willen
adopteren moeten een verzoek indienen bij het ministerie Justitie en Veiligheid. Dan volgt het
onderzoek naar de geschiktheid van de ouders om een buitenlands kind op te voeden.
2. Voorlichtingscursus: Als het onderzoek goed is verlopen, volgen ouders deze verplichte voorlichtings-
cursus over de gevolgen van een mogelijke adoptie.
3. Beginseltoestemming: Na de cursus krijgen ouders als zij geschikt zijn volgens de RvdK en aan de
leeftijdseisen voldoen, toestemming van de minister voor adoptie.
4. Bemiddeling: Met toestemming kunnen ouders zich tot een door de overheid erkend bemiddelings-
bureau wenden. Dit bureau zoekt m.b.v. zijn contacten in het buitenland een adoptiekind voor de
ouders. Als er een kind is ‘gevonden’, halen ouders het kind op en gaat het bij hen wonen.
Voorwaarden die gesteld zijn aan een adoptie:
Algemene voorwaarde: Adoptie is enkel mogelijk als het in het kennelijk belang van de jeugdige is.
Belangen worden afgewogen. Bovendien geldt als voorwaarde dat de jeugdige, voor zover nu valt te
voorzien, van zijn eigen ouders, in hun ouderrol, niets meer te verwachten heeft.
Voorwaarden adoptiekind: Een jeugdige kan alleen worden geadopteerd als hij op het moment van
het adoptieverzoek minderjarig is. Als hij 12+ is moet de rechter het kind om zijn mening vragen, als hij
bezwaar heeft gaat de adoptie niet door. Ook mogen kleinkinderen niet geadopteerd worden.
Voorwaarden biologische ouders: Als biologische ouders bezwaar maken tegen de adoptie, dan mag
het niet doorgaan. In enkele gevallen kan adoptie dan wel doorgaan, bijv. bij mishandeling of als
ouders nauwelijks met hun kind in gezinsverband hebben samengeleefd. De moeder moet ook
minstens 16 jaar oud zijn.
Voorwaarden adoptiefouders: Adoptiefouders moeten minstens 18 jaar ouder zijn dan het kind dat zij
willen adopteren. Zijn er twee adoptiefouders, dan moet het kind vóór adoptie min. één jaar bij hen
hebben gewoond en moeten de ouders min. drie jaar een relatie hebben. Is er één adoptiefouder, dan
moet het kind vóór de adoptie min. drie jaar bij de ouder hebben ingewoond.
Voorwaarden in de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie: interlandelijke adoptie is alleen
toegestaan voor echtparen en in sommige gevallen voor alleenstaanden. Daarnaast mogen adoptief-
ouders nog geen 42 zijn en mag tussen de jeugdige en ouder niet meer dan 40 jaar leeftijdsverschil
zitten. De jeugdige moet in principe jonger dan 6 jaar zijn, hiervan wordt vaak afgeweken als al een
broertje of zusje in het gezin is opgenomen.
Gevolgen van adoptie:
Er ontstaat een familierechtelijke band tussen het adoptiekind en de adoptiefouders en ook tussen het
geadopteerde kind en de familie van zijn nieuwe ouders.
Adoptiefouders krijgen het gezag over hun kind, worden onderhoudsplichtig, het kind krijgt dezelfde
achternaam en het volgt hun nationaliteit en het kind wordt hun erfgenaam
De juridische banden met de biologische ouders worden verbroken.
Partneradoptie = als de partner van de ouder de jeugdige adopteert. Daarna zijn de ouder en de partner samen
de juridische ouders van de jeugdige.
4
