Aantekeningen Onderwijsinnovatie en onderwijsverbetering
College 1 7-9-2022
Moet/kan er iets verbeteren in het onderwijs?
o Zo ja, wat dan? Waar baseer je dat op?
o En hoe dan? Tegen welke knelpunten loop je aan als je het onderwijs wilt verbeteren?
“Vrijwel iedereen in Nederland lijkt het erover eens te zijn dat het met de kwaliteit van het
Nederlandse onderwijs beroerd is gesteld.”
(uitspraak Jaap Scheerens, emiritus hoogleraar van de Universiteit Twente)
o Maar wat bedoelen we dan met ‘kwaliteit’? En wat is er dan zo slecht aan?
o Aantal zeer zwakke basisscholen in 2022: 16 van de +/- 6.700 basisscholen
Onderwijskwaliteit, wat is het, wie bepaalt het en hoe kunnen we de kwaliteit verbeteren?
Hoe wordt de onderwijskwaliteit gemeten? Kunnen scholen/leraren dat zelf?
Wie is verantwoordelijk voor de onderwijskwaliteit? De school? De overheid? De
Onderwijsinspectie?
o Overheid is eindverantwoordelijk voor kwaliteit van funderend onderwijs (bv. ministers,
wetgeving) maar ministers hebben geen onderwijskunde gestudeerd, dus baseren zich
op anderen
o Onderwijsinspectie heeft gedelegeerde taak van de overheid om de kwaliteit van het
onderwijs te waarborgen en te beoordelen
o Onderwijsadviseurs houden zich ook bezig met onderwijskwaliteit, zijn niet
verantwoordelijk
o School zelf legt het vast in het schoolplan
dus gedeelde verantwoordelijkheid voor onderwijskwaliteit
Ontevredenheid over ‘kwaliteit’ innoveren!!
Waarom innoveren?
Hoe innoveren?
o Probleem analyseren, innovatie starten, evalueren etc.
Waaraan herken je goede onderwijsinnovaties?
Hoe stel je vast of het ‘gewerkt’ heeft?
Welke rol kan jij hierbij vervullen?
,Hierboven nog het supra-niveau, zoals internationale wetgeving (taal, rekenen en burgerschap in het
funderend onderwijs)
De academische professional
Wat kan jouw rol zijn bij het verbeteren van de kwaliteit en het invoeren van
onderwijsvernieuwingen?
o ‘Effectieve’ aanpakken en programma’s leren herkennen, wetenschappelijk
bewijs/onderbouwing ‘wegen’
o Vertaalslag maken van onderzoek naar praktijk i.s.m. andere onderwijsprofessionals
o Scholen/opleidingen en leraren/docenten adviseren en begeleiden, wat is het ‘beste’ wat
er beschikbaar is?
Leerdoelen – kennis
Over onderwijsinnovaties en innovatieprocessen in de onderwijspraktijk;
Over effectieve aanpakken voor het initiëren, implementeren en institutionaliseren van
onderwijsinnovaties en daarmee het verbeteren van de onderwijskwaliteit;
Over actuele onderwijsinnovaties en kunnen evalueren en beargumenteren in hoeverre deze
interventies evidence-based practices zijn aan de hand van het evidence-based practice model en
kennis over evidence-based education en onderwijseffectiviteit;
Leerdoelen – inzicht
In de relatie tussen onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk en de betekenis daarvan voor
onderwijsverbeteringen en begrijpen de complexiteit van researcher-practitioner partnerships en
de kritiek op de evidence-based practices voor onderwijsverbetering;
In de rollen, taken en verantwoordelijkheden van betrokkenen op macro-, meso- en microniveau
(zoals de overheid, de Onderwijsinspectie, schoolbesturen, schoolleiders, leraren,
onderwijsbegeleidingsdiensten, instituten voor onderwijsonderzoek);
Leerdoelen – toepassen
Een overtuigend betoog schrijven over een van bovenstaande onderwerpen op basis van de
cursusliteratuur;
Kennis van en inzichten in onderwijsinnovaties en kwaliteitsverbetering van scholen integreren
in een onderbouwd schoolverbeterplan.
Activiteiten
1) Hoorcolleges over onderwijsinnovatie en –verbetering
2) Gastcolleges over praktijkvoorbeelden
3) Individuele opdracht: betoog
4) Groepsopdracht: schoolverbeterplan
5) Feedback: groepspresentatie, peerfeedback & 10-minutengesprekken
Literatuur
Per week wetenschappelijke, vak- en beleidsliteratuur
, o Literatuur is voor de opdrachten en om je eigen mening te vormen over datgene wat in
de literatuur staat
Alles vrij toegankelijk via internet
Cursusliteratuur wordt deels besproken in de colleges
Cursusliteratuur vormt de basis voor de opdrachten (toepassen opgedane inzichten)
Toetsvorm: opdrachten
Opdrachten
Betoog (individueel)
o Eerste betoog is verplicht 28 september 17.00 uur
o Tweede betoog is facultatief
Eindopdracht (in drietallen)
o Inschrijven via Brightspace
Opdrachten inleveren via Brightspace (inleverknoppen)
Wat is onderwijskwaliteit?
Wat is het, wie bepaalt het, op grond waarvan?
“Onderwijskwaliteit moet blijken uit de onderwijsresultaten” (Jaap Scheerens)
o Opbrengsten, leerprestaties van leerlingen
Kwaliteitsverbetering: welke veranderbare condities kunnen worden ingezet om tot hogere
opbrengsten te komen?
Welke opbrengsten gaat het dan om?
o Bv. welke vakken? En ook nog andere zaken naast schoolvakken?
Welke rol speelt het proces, naast de output?
o Draait het alleen om de kennis aan het eind van het onderwijs, of ook om het proces
daarnaartoe? Dus meer dan alleen opbrengsten?
Onderwijsraad (2016)
Onderwijsraad schrijft adviezen aan het ministerie over het onderwijs (bv. kwaliteit of
onderwijsstelsel)
Onderwijs draagt bij aan de brede vorming van leerlingen, maar:
o Nadruk op meetbare opbrengsten
Bv. taalvaardigheid kun je makkelijk meten, maar burgerschap of
samenwerkingsvaardigheden zijn moeilijk te meten
Door te focussen op meetbare opbrengsten beperken we onszelf
o Scholen hebben moeite om relaties te leggen tussen onderwijsdoelen, het aanbod en de
pedagogische aanpak, en de opbrengsten die ze in kaart brengen
Doelen zijn soms moeilijk meetbaar, zoals ‘goede sfeer’ of ‘leerlingen vinden hun
plek in de maatschappij’
Doelen zijn daardoor moeilijk te verantwoorden
o Overheid en onderwijspraktijk delen de opvatting dat de opdracht van het onderwijs
breed is, en dat de kwaliteit van een school ook breed gedefinieerd moet worden...
Maar hoe?
De manier waarop we onderwijskwaliteit beleven is veel smaller dan welke
doelen er eigenlijk gehanteerd worden, omdat het moeilijk meetbaar en te
verantwoorden is
Als je weet dat iets onvoldoende is, dan weet je nog niet hoe je het beter krijgt
School moet herstelplan opstellen (lijkt op schoolverbeterplan dat wij
moeten schrijven)
Noodzaak tot gemeenschappelijk referentiekader over betekenis en invulling van brede kijk op
onderwijskwaliteit
o Wat is onderwijskwaliteit en welke rol spelen we daar zelf in?
Meerdere visies op de maatschappelijke rol van het onderwijs:
o Kwalificatie / scholing (overdragen kennis en vaardigheden)
