Maatschappijleer h1, 3
1.1 Wat is maatschappijleer?
Je moet altijd rekening houden met anderen. Overal waar mensen met elkaar te
maken hebben bestaan regels en verwachtingen. Mensen hebben niet altijd
dezelfde wensen en belangen, daardoor ontstaan er botsingen die vragen om
een gemeenschappelijke oplossing→ maatschappelijk vraagstuk. Om een
maatschappelijk vraagstuk te herkennen gebruiken we drie criteria:
1. Het heeft gevolgen voor verschillende groepen in de samenleving.
2. Mensen hebben verschillende meningen over de oorzaken en de aanpak.
3 Het is alleen gemeenschappelijk op te lossen, waarbij de overheid meestal een rol heeft.
De verschillende groepen die bij een vraagstuk betrokken zijn, hebben vaak een andere
mening over de oorzaken en aanpak van het probleem. De grootste tegenstellingen hebben
te maken met:
- politieke visie → vb: automobilisten willen graag meer en bredere snelwegen om
het fileprobleem op te lossen terwijl milieuactivisten juist goedkoper openbaar
vervoer willen.
- geloofs- of levensovertuiging → deze mensen hebben vaak een andere mening over
abortus en euthanasie dan mensen die niet gelovig zijn.
- maatschappelijke positie → vb: een werkgever wil zo min mogelijk belasting
betalen terwijl iemand zonder werk belang heeft bij een goede uitkering.
Bij het nemen van beslissingen die voor iedereen gelden, moet je rekening
houden met de verschillende meningen erover. → in handen gelegd van politici
(in nederland). Daarom is een maatschappelijk vraagstuk vaak een politiek
probleem. Politici kijken een vraagstuk van verschillende kanten en komen vaak met een
pakket aan oplossingen, in veel gevallen is de oplossing een compromis (een oplossing
waarbij alle partijen een beetje moeten toegeven). De overheid zorgt vervolgens voor de
uitvoering van deze wetten en regels.
dilemma: een lastige keuze uit twee dingen die niet samen kunnen gaan.
De vier thema’s en hoofdstukken:
- Rechtsstaat → om goed te kunnen samen leven moet iedereen zich aan bepaalde
regels houden.
- Parlementaire democratie → politiek gaat over zaken die ons allemaal aangaan.
- Pluriforme samenleving (betekent letterlijk veelvoudig) Er wonen bv mensen met
verschillende levensstijlen en culturele achtergronden.
- Verzorgingsstaat → De overheid zorgt voor de inwoner.
1.2 de maatschappij onderzoeken
Waarden= (een uitgangspunt of principe dat mensen belangrijk vinden in hun leven.)
- iets wat je echt belangrijk vindt.
- een waarde kan je niet zomaar bereiken, je moet er iets voor iets voor doen.
- fundamenteel, onderdeel van hoe je in het leven staat.
- kan je altijd uitdrukken in 1 woord.
Sommige waarden vinden we in onze samenleving bijna allemaal belangrijk, zoals respect.
Maar andere waarden horen typisch bij bepaalde groepen of situaties. Waarden leiden tot
,gedragsregels en zo’n regel noemen we een norm. (Normen =regels over hoe je je in een
bepaalde situatie hoort te gedragen.) Een norm wordt vaak opgelegd door je omgeving.
Bewust en onbewust controleren we elkaar hierbij. Als je je volgens de normen gedraagt,
volgt er soms een beloning: andere vinden je aardig. Houd iemand zich niet aan een
bepaalde norm dan wordt er vaak iets van gezegd. We noemen dit sociale controle (de
manier waarop mensen anderen stimuleren of dwingen zich aan normen te houden).
Normen staan soms in regels of wetten. Naast deze geschreven regels zijn er ook
ongeschreven regels. Deze regels zijn vaak nergens vastgelegd, maar toch ken je ze vaak
wel. De meeste mensen vinden dit niet prettig en daar houd je rekening mee
(fatsoensnormen).
De waarden en normen van iemand hangen vaak samen met zijn belangen. Een belang is
het voordeel dat iemand ergens bij heeft. Vaak een financieel voordeel maar niet altijd.
Belangen kunnen ook tegengesteld zijn = Belangentegenstellingen.
Belangentegenstellingen tussen verschillende groepen staan vaak aan de basis van een
maatschappelijk vraagstuk.
Macht omschrijven we als het vermogen om het gedrag of denken van anderen te
beïnvloeden. Macht kan vastleggen in regels en wetten. Macht die is vastgesteld noemen
we formele macht (directeur van een school) en macht die niet is vastgesteld in regels
noemen we informele macht. (bv influencers).
In ons land is sociale ongelijkheid (ongelijke verdeling in de maatschappij van kennis,
inkomen, status en (politieke) macht.) Hieronder wordt uitgelegd hoe kennis, inkomen, status
en macht invloed hebben op sociale ongelijkheid:
- kennis. Mensen met een goede opleiding vinden makkelijker een goed betaalde baan dan
mensen met een lagere opleiding.
- inkomen → die verschillen, de ene baan wordt beter betaald dan de andere.
- status, verschil in status heeft gevolgen voor de aandacht, waardering en behandeling van
een persoon krijgt van andere mensen.(vb chirurg en vlogger meer dan conducteur/ poetser)
- Politieke macht en invloed. Sommige mensen kunnen meer invloed uitoefenen op de
regels en wetten in ons land dan anderen. (denk aan een minister en een burger)
Sociale cohesie geeft aan hoe sterk mensen zich verbonden voelen met elkaar. (dorpen
vaak erger dan in steden, mensen trekken meer met elkaar op).
1.3 Media en nepnieuws
Nepnieuws is nieuws dat niet op waarheid berust, is gemaakt om aandacht te
vragen of voor de grap. Soms wordt er geld mee verdient of is het bewust
geschreven om de blieke opinie te beïnvloeden. → het kunnen foto’s, video’s.
posts, artikelen of podcasts of video’s zijn. Het is vaak schokkend met
sensationele koppen die uitnodigen om te klikken en te delen. Hoe meer op het
bericht wordt geklikt hoe vaker dit bericht verschijnt in zoekmachines en op
sociale media.
Nepnieuws kan je moeilijk voorkomen. Nepnieuws is een vorm van manipulatie: het
opzettelijk verdraaien of weglaten van feiten, vaak zonder dat de lezer of kijker zich ervan
bewust is. Bij reclame laten ze je geloven dat je er succesvoller van wordt. Bij propaganda
, wordt bewust eenzijdige informatie gegeven met als doel de mening van de mensen te
beïnvloeden. (denk hierbij aan politici die dit gebruiken). De meest extreme vorm van
manipulatie is indoctrinatie, daarbij krijgen de mensen langdurig, systematisch en dwingend
eenzijdige opvattingen opgedrongen met de bedoeling dat zijn deze opvattingen kritiekloos
overnemen. (komt veel voor in dictaturen zoals Iran en Noord-Korea).
Je wilt een beslissing nemen op basis van betrouwbare informatie, als je nepnieuws leest en
niet weet dat het nieuws nep is ga je een verkeerde conclusie trekken. Hierdoor ontstaat er
wantrouwen bij de overheid en ontstaan er rellen.(soms tactiek van de nep nieuwsmakers)
Polarisatie: het proces waarbij de tegenstellingen tussen groepen groter worden en ze
steeds meer tegenover elkaar komen te staan. Als mensen tegenover elkaar staan, is
samenleven lastiger en staat de sociale cohesie onder druk.
Door nepnieuws komen er ook complottheorieën. (Een complottheorie gaat er van uit dat
bepaalde gebeurtenissen het resultaat zijn van een samenzwering tussen mensen of
groepen kwaadaardige bedoelingen.) De meeste complottheorieën gaan uit van
samenzwering binnen de overheid, media, wetenschap of elite. Complotdenkers beweren
dan dat die het bij het verkeerde eind hebben of met opzet iets verzwijgen
Feiten zijn objectief, ze geven aan hoe iets werkelijk is. Met meningen zijn subjectief, ze
geven aan wat iemand ergens van vindt. Over een mening kun je het met iemand oneens
zijn; over een feit niet. Feiten kun je aantonen met een onderzoek. Een mening is
persoonlijk. Professionele nieuwsmedia baseren zich zo veel mogelijk op feiten. Zij hebben
in journalistieke regels vastgelegd dat ze hun nieuws zo onafhankelijk en objectief mogelijk
brengen.
Door de checklist te gebruiken en professionele nieuwsmedia te volgen kun je nepnieuws
herkennen (blz 21, bron 10). Een filter bubble is het verschijnsel waarbij websites hun
resultaten afstemmen op jouw eerdere zoekgedrag. Ze doen dat met behulp van algoritmes
en big data. (zie blz 22,23). Hierdoor krijgen twee personen die hetzelfde zoeken andere
resultaten. Een filterbubbel kan handig zijn, omdat je daar door informatie krijgt die exact bij
je voorkeuren past. Maar de bubbel maakt het ook lastiger om andere meningen of diverse
informatiebronnen te vinden. Hierdoor blijf je gemakkelijk in je eigen ‘gelijk’ hangen.
Als mensen nemen we informatie nooit objectief (hetzelfde) waar. Hoe je kijkt en oordeelt,
heeft te maken met je referentiekader, alles wat je bezit aan kennis, ervaringen, normen,
waarden en gewoonten. Je referentiekader is als het ware de ‘bril’ die informatie filtert. Door
je referentiekader neem je maar een deel van de werkelijkheid waar. We spreken ook wel
van een selectieve waarneming: iemand ziet alleen wat zij of hij wil zien, met andere
woorden je vervormt de informatie zodat deze past in je referentiekader. Door de filterbubbel
en selectieve waarneming kun je gemakkelijk vooroordelen ontwikkelen, je oordeelt over iets
of iemand zonder dat je die persoon of die zaak kent. Vooroordelen kunnen gemakkelijk tot
discriminatie leiden.
3. Parlementaire democratie
3.1 Wat is democratie?
Politiek gaat over het maken van keuzes waaraan alle burgers in een staat zijn gebonden.
