Handelingsgericht werken en passend onderwijs: inleiding
HGW: Kosten en baten?
HGW kost tijd en energie. Tegelijkertijd kunnen aspecten van HGW tijd besparen en, vanwege
positieve effecten, energie en werkplezier geven. Het handzame kader geeft onderwijsprofessionals
meer grip op hun dagelijkse werk. HGW biedt tevens houvast in de communicatie met collega's,
leerlingen en ouders.
De overeenkomsten en verschillen in een groep in kaart brengen en analyseren, en een plan van
aanpak maken, uitvoeren en evalueren, zijn verre van eenvoudig. Sommige leerkrachten vragen zich
af of de baten hiervan opwegen tegen de kosten. Hierbij kan HGW helpen.
Het implementeren en borgen van HGW is een intensief, dynamisch en uitdagend proces. Als een
school met HGW aan de slag wil, dan maakt de schoolleider samen met het bestuur en het team
bewuste keuzes, passend bij de schoolvisie en ontwikkelingen in de school. Het gaat altijd om HGW
op maat.
HGW en passend onderwijs
Passend onderwijs, in 2014 ingevoerd, beoogt het onderwijs en de ondersteuning zodanig te
verbeteren dat er geen leerlingen meer buiten de boot vallen. HGW is ontwikkeld in de periode van
Weer Samen Naar School (1998 – 2014), het bestond al voor passend onderwijs. De uitgangspunten
van HGW blijken echter goed te passen bij de doelstellingen van passend onderwijs en andersom.
Veel scholen kiezen voor HGW, omdat het hen ondersteunt bij het realiseren van passend onderwijs.
HGW stelt de vraag wat een leerkracht nodig heeft om passend onderwijs te bieden. De
ondersteuningsbehoeften van leerkrachten verschillen van situatie tot situatie en van leerkracht tot
leerkracht.
Passend onderwijs focust op wat kinderen wel kunnen en willen en op talenten en interesses. HGW
helpt om gericht naar de positieve kenmerken van iedereen leerling te zoeken, die uit te bouwen en te
benutten in het passend maken van het onderwijs en de ondersteuning.
Passend onderwijs zet in op de versterking van de ouderbetrokkenheid. HGW biedt een handreiking
voor de samenwerking en communicatie met ouders, zodat zij kunnen meedenken over het
onderwijsaanbod dat past bij wat hun kind nodig heeft.
Met doelgericht of opbrengstgericht werken zijn de leerprestaties van de school, bouwgroep en
individuele leerling te maximaliseren. HGW is te benutten bij het analyseren en verbeteren van de
opbrengsten en de effecten van de extra ondersteuning. HGW ondersteunt het werken met een
ontwikkelingsperspectief (OPP). OPP bevat het beoogde uitstroomadvies, de tussentijdse doelen voor
taal, rekenen, werkhouding en gedrag en het onderwijsaanbod.
Met de transitie in de jeugdzorg en de ontwikkeling van integrale kindcentra komen externe
deskundige de school in.
Onderwijs- en ondersteuningsroute
Als alle onderwijsprofessionals en deskundigen in en rondom de school werken volgens dezelfde
zeven uitgangspunten, dan hanteren ze eenzelfde visie, streven ze hetzelfde na en spreken ze dezelfde
taal.
Fungeert HGW ook als inspiratiebron voor een bestuur of samenwerkingsverband, dan ontstaat een
doorgaande lijn vanuit een gedeeld werkconcept:
, De teams van reguliere scholen en de interne werkdeskundigen werken handelingsgericht,
evenals de deskundige rondom de school;
De toekenning van extra externe ondersteuning gebeurt handelingsgericht;
De teams van de speciale (basis)scholen werken volgens dezelfde principes.
Doorgaans onderscheiden we drie niveaus. De invulling van de niveaus verschil per
samenwerkingsverband en per bestuur. De niveaus hangen samen en ondersteunen elkaar.
Niveau 1: alle leerlingen – de HGW-cyclus voor de groep
Het basisaanbod bevat kwalitatief goed onderwijs en effectieve ondersteuning voor alle leerlingen. De
HGE-cyclus ondersteunt teams bij het in kaart brengen van de overeenkomsten en verschillen in een
groep en bij het afstemmen van het onderwijs hierop.
Niveau 2: leerlingen over wie zorgen en vragen zijn – de leerlingbespreking
In een leerlingbespreking participeren de leerkracht, intern begeleider en eventueel een andere interne
deskundige van de school. Ook de leerlingen en diens ouders zijn direct on indirect betrokken. In een
leerlingbespreking gaat het om het volgende:
Wat is er aan de hand en wat betekent dit voor de doelen en de aanpak?
Hoe kunnen we deze leerlingen en diens leerkrachten en ouders ondersteunen?
Daarna gaan de betrokkenen doelgericht aan de slag en evalueren ze de impact van de ondersteuning.
Niveau 3: leerlingen die externe ondersteuning nodig hebben – multidisciplinair overleg
In een multidisciplinair overleg op school participeren naast de school, de ouders en de oudere
leerling één of meer externe deskundigen uit het onderwijs en/of de jeugdhulp. Na een analyse van de
situatie rondom de leerling ontwerpen zij samen een onderwijs- en of jeugdhulparrangement: dat wat
nodig is om de doelen te behalen.
Uitgangspunten handelingsgericht werken
HGW is doelgericht
Theoretisch kader
Ambitieuze doelen en effectieve feedback zijn belangrijke kenmerken van goed onderwijs.
Succesvolle onderwijsprofessionals werken doelgericht. Vanuit een kritische houding experimenteren
ze doelbewust en evalueren ze de effecten van hun aanpak. Doelen zijn daarbij nodig om te
monitoren.
Hoge verwachtingen voor taal, lezen, rekenen, werkhouding, leren-leren en sociaal-emotioneel
functioneren bevorderen de kwaliteit van onderwijs. Uitdagende doelen zijn goed voor alle leerlingen,
ook voor de leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Effectieve leerkrachten bespreken hun
verwachtingen met leerlingen en betrekken hen bij de uitwerking ervan. Leerlingen die gerichte
feedback ontvangen, halen aanzienlijk hogere leerprestaties.
Het visualiseren van doelen en vooruitgang is zeer effectief, het geeft leerlingen grip op hun
leerproces en leerkrachten geeft het zicht op de impact van hun aanpak.
Doelgericht werken: implicaties voor HGW
HGW hecht waarde aan ambitieuze doelen. Met HGW evalueer je steeds weer of deze doelen al dan
niet behaald zijn en analyseer je de redenen hiervoor.
