Dit is een samenvatting geschikt voor leerlingen uit vwo 4 vwo 5 en vwo 6. In deze samenvatting is hoofdstuk/tijdvak 9 'De Tijd van de wereldoorlogen' samengevat en onderverdeeld in de volgende paragrafen:
§1 De Eerste Wereldoorlog
§2 De economische wereldcrisis
§3 De totalitaire systemen
...
Geschiedenis tijdvak 9
De tijd van de wereldoorlogen
§1 De Eerste Wereldoorlog
- Het voeren van twee wereldoorlogen.
- Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door
massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking
bij oorlogvoering.
De aanleiding van de 1e WO was de moord in 1914 op de Oostenrijkse kroonprins
Frans Ferdinand door een lid van een Servische terreurgroep. Ondanks dat Servië
aanspraak maakte op Bosnië kwam Bosnië onder de heerschappij van Oostenrijk.
Daarom stookte Servië de in Bosnië wonende Serviërs op. Duitsland en Oostenrijk
sloten onvoorwaardelijke steun naar elkaar. Als gevolg van de Servische dreiging
stelde Oostenrijk Servië een Ultimatum: Oostenrijkse rechercheurs moesten in
Servië de vrije hand krijgen. Servië weigerde dat, nadat Rusland steun had
beloofd.
Oostenrijk verklaard Servië de oorlog. Rusland en daarna Frankrijk mobiliseerde
hun legers, waarna Duitsland hen ook de oorlog verklaarde. Toen Duitsland op
weg naar Frankrijk en het neutrale België binnen kwam, verklaarde Groot-
Brittannië de oorlog aan Duitsland.
De geallieerden (Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland) vochten vanaf dit
moment tegen de centralen (Duitsland en Oostenrijk). Nederland bleef als een
van de weinige staten neutraal. Het Ottomaanse rijk sloot zich later aan bij de
centralen en Italië bij de geallieerden. Troepen uit koloniën werden op Europese
slagvelden ingezet en er werd ook gevochten buiten Europa. Toen de VS zich in
1917 aansloten bij de geallieerden begon de echte wereldoorlog.
Oorzaken van de oorlog:
- Het ontstaan van bondgenootschappen tussen Oostenrijk en Duitsland en
tussen Rusland en Frankrijk.
- Oplopende spanning door nationalisme en onderlinge wantrouwen:
o Frankrijk wilde wraak op Duitsland door verloren oorlog.
o Oostenrijk voelde dreiging van Rusland.
o Rusland zag Duitsland en Oostenrijk als een obstakel voor
machtsuitbreiding.
o Duitsland voelde zich omsingeld door Rusland en Frankrijk en wilde
meer macht en koloniën. Daarom bouwde ze een grote oorlogsvloot
wat leidde tot een wapenwedloop op zee met Groot-Brittannië.
- In Duitsland en andere Europese landen heerste militairisme:
verheerlijking van alles wat met het leger te maken heeft. Bij een oorlog is
snelheid belangrijk, want aarzeling zou fataal zijn.
- Spanningen op de Balkan:
o Het Ottomaanse rijk was zwak.
o Servië, Bulgarije en Griekenland hebben agressief nationalisme.
o De betrokkenheid van Oostenrijk en Rusland maakten het extra
gevaarlijk.
, o De twee Balkanoorlogen in 1912 en 1913 met veel wreedheid.
- Imperialisme: angst voor uitbreiden van Duitsland.
Het verloop van de oorlog:
- In België en Noord-Frankrijk stonden de twee partijen (geallieerden en
centralen) tegenover elkaar in loopgraven. Dit westelijk front bleef bijna
vier jaar zitten.
- Aan het oostelijk front van Duitsland en Oostenrijk tegen Rusland waren er
ook loopgraven. Op 3 maart 1918 sloten de Russische communisten onder
leiding van Lenin vrede met Duitsland.
- In 1918 sloot Duitsland een voorjaarsoffensief in het westen, maar de
geallieerden gingen in tegenaanval en hadden twee voordelen:
o Er arriveerde voortdurend Amerikaanse troepen.
o Ze beschikten over honderden tanks (nieuw wapen van de Britten).
- De Duitse legerleiding besefte dat de oorlog verloren was, dus sloot de
burgerregering een wapenstilstand op 11 november. De Duitse keizer
vluchtte naar Nederland.
Door de industrialisatie was de vernietigingskracht van wapens enorm
toegenomen. Zo zette de Duitsers gifgas in als massavernietigingswapen (kon
veel mensen tegelijk doden). Andere nieuwe wapens waren de vlammenwerper,
her vliegtuig en de onderzeeër.
Legerleidingen organiseerde grote offensieven om doorbraak van de loopgraven
te forceren. Maar dit was zonder succes, met als gevolg grote verliezen en een
verwoest landschap. Door het oorlogsgeweld zijn er 10 miljoen militairen
overleden en 20 miljoen verwond. Veel overlevenden hielden ondragelijke
psychische klachten over aan de oorlog.
De legers bestonden uit dienstplichtigen en vrijwilligers. De achtergebleven
vrouwen en ouderen hielden de (wapen) productie op gang, met een economie
die volledig werd afgestemd op de oorlog. Hierdoor ontstonden er
voedseltekorten door een beperkte productie van consumptiegoederen. Veel
Duitsers stierven van de honger door de geallieerde blokkade (afsluiting).
Het geweld ontstond door haatcampagnes die de vijand zo negatief mogelijk
illustreerden. Zo sneuvelden burgers in België en Frankrijk door de Duitse
bezetting. Ook stierven honderdduizenden Armeniërs in het Ottomaanse rijk,
doordat ze verdacht werden van een samenwerking met Rusland.
Duitsland kreeg de schuld van de oorlog en moest het vernederende Verdrag van
Versailles tekenen met de volgende maatregelen:
- Duitsland moest Elzas-Lotharingen teruggeven aan Frankrijk.
- Duitsland verloor zijn grondgebied aan de nieuwe staat Polen.
- Duitsland verloor al zijn koloniën.
- Duitsland mocht een leger hebben van maximaal 100.000 man.
- Duitsland moest enorme herstelbetalingen doen voor de aangerichte
schade.
- Duitsland mocht geen lid zijn van de Volkenbond, de in 1919 opgerichte
volkerenorganisatie.
Na de oorlog bleef Rusland als enige over van de oude multi-etnische staten
(veelvolkerenstaten: staten waarin meerdere volken leefden). De communisten
heroverden Georgië en Oekraïne en voegde deze toe aan de Sovjet-Unie. Het
multi-etnische Habsburgse rijk viel uiteen in o.a. Oostenrijk, Hongarije en
Tsjecho-Slowakije. Er ontstond een nieuwe multi-Etnische staat: Joegoslavië
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ElenavanVliet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,79. Je zit daarna nergens aan vast.
