Hoorcolleges Psychodiagnostiek
Hoorcollege 1 | Professionele en theoretische aspecten van
psychodiagnostiek
Professioneel Handelen
(p.11 Tak)
Wetten en regels wanneer komt het aan de orde?
o Aan het begin, gelijk als je de client ziet.
1 | Theoretische reflectie verschil onderkennende en verklarende
diagnostiek
Kennis over normale en afwijkende ontwikkeling
- Screening van stand van zaken als snelle eerste inschatting van sterke en zwakke punten
(C-GAS bijvoorbeeld)
Kennis over effectiviteit van diagnostiek en interventies
- Vaak vooral evidence-based practice (komt later terug in een ander vak)
Waarom is theoretische kennis noodzakelijk?
- Patronen herkennen in o.a. gedrag, gevoel, gebeurtenissen het heeft een
zoeklichtfunctie
- Hypothesen vormen over onderliggende oorzaak/oorzaken
- Verwachtingen over uitkomst interventies
- Eclectisch kijken: Het ene theoretische model is heel geschikt in de ene setting, de andere
weer in een andere setting
- Diagnoses te kunnen stellen
o DSM is niet theoretisch (a-theoretisch), theorie is alleen in de appendix
- Mensen hebben vaak meer dan 1 diagnose/classificatie dus je moet ook kijken naar
welke diagnoses zijn helpend theoretische kennis geeft hierbij richting
- Uitleg geven aan client (raamwerk voor welke richting het opgaat voor de client)
- Punt is vaak dat 1 theorie niet alles kan verklaren. Dus je moet multidisciplinair werken
vanuit meerdere theoretische referentiekaders dus je hebt een brede kennis nodig (H2,
Tak)
Dominant model
- Classificatie op gedragsniveau: clusters symptomen m.b.v. DSM-IV DSM-5, ICD-10
ICD-11.
- Het stellen van een diagnose is nodig om een behandeling gefinancierd te krijgen
(diagnose-behandel combinatie). Hiervoor wordt het het meest gebruikt.
1
,Waarom aparte classificatie voor baby en peuter (0-3):
- Ontwikkeling gaat snel dus lastig vast te stellen wanneer iets afwijkend is en niet normaal
- Andere stoornissen, geen anorexia maar kan wel een eetstoornis hebben.
- Kinderen worden snel beïnvloed door hun omgeving, dus je moet ook de omgeving
integreren. Daarom zit er ook een relatieclassificatie in 5 assen zoals in het boek
(IMH). In de eerste groep is de verstrengeling met systeem te groot waardoor DSM en
ICD ontoereikend zijn. Als de naar school gaan, kunnen weer andere problemen zich
voordoen.
o As I Klinische stoornissen
o As II Relatieclassificatie (PIR-GAS en RPCL-checklist relatieproblemen
o As III Medische aandoeningen
o As IV Psychosociale stressoren (ouders psychopathologie, woonomgeving)
o As V Emotioneeel en Sociaal functioneren (scorelijst)
- PIR-GAS: 1-100 schaal om kwaliteit van de relatie tussen ouder en jonge kinderen te
classificeren:
o Drie hoofdclassificaties:
Aangepaste relatie
Verstoorde relatie (disturbed)
Gestoorde relatie (disordered): kind behandelen als pop
Alternatieve theorieën:
Ontwikkelingspsychologie en ontwikkelingspsychopathologie:
- Processen van normale en afwijkende ontwikkeling in context
Orthopedagogiek:
- Handelingsgerichte wetenschap gericht op kind, context en relaties
Psychodynamisch model:
- Identiteitstheorie Erikson, infant mental health(IMH), mentaliseren
Gehechtheidstheorie:
- Diagnostiek kwaliteit ouder-kind relatie week 5; interventies (o.a.CVV)
Leertheoretisch model:
- Operationalisatie probeemgedrag, analyses van uitlokkende en bekrachtigende factoren
Filmpje: Voorbeeld kwaliteit interactie opvoeder en kind
- Theoretisch raamwerk: gehechtheidstheorie met Cirkel van Veiligheid (wat gebeurt er:
kindje loopt naar moeder, moeder geeft vervolgende geen steun doorbreekt de cirkel)
- Observatiemethode: volgen en leiden (goed of niet goed afgestemd // volgen en leiden)
Theoretische kennis nodig over:
- Ontwikkelingspsychologie
- Invloed beschermende en bedreigende factoren
- Etiologie ….
Twee perspectieven nodig voor het integreren van alle kennis: ontwikkelingsperspectief en
systeemperspectief
Model van Greenspan: belangrijk model voor regulatie van cognitie en emotie
Laat zien hoe belangrijk de onderlinge afstemming is van jongs af aan (eetritmes, slaapritmes etc.).
ook een hele dag bij een oppas bijvoorbeeld kan het ritme helemaal
verstoren.
Systeemtheoretisch perspectief:
2
, - Biopsychosociaal model (raamwerk met biologische, sociale, psychologische factoren
hangen met elkaar samen: misschien is er iets in de omgeving wat maakt dat een kind
niet slaapt vb: 4 energiedrank zorgt voor niet slapen, vervelend gedrag etc.
(reguleren).
-
- Balansmodel: aandacht voor beschermde factoren (want die wil je inzetten)
Twee relevante type onderzoeksvragen:
- Onderkennende: is er een probleem?
- Verklarende: wat verklaart het probleem?
Beschermende factoren (slide 17 en 18):
- Effectief ouderschap
- Contact met andere competente volwassenen
- Zelfwaardering
- Goede school
- Etc.
2 | Methodische reflectie
Vaardigheden op het gebeid van empirisch onderzoek
- Aandacht voor methodologische aspecten: welke instrumenten, wat is de uitkomst, wat
is de onderliggende assumptie etc.
Vaardigheden t.a.v. regulatieve functies
- Aandacht voor procesmatige aspecten: welke stap eerst, welke informatie ontbreekt,
welk ontwikkelingsproces is er (hiervoor is een veilige werkrelatie nodig), wat is de
invloed van leeftijd etc.
- Eerst een werkrelatie moet je hebben (veilige omgeving) voordat mensen zich veilig
genoeg voelen om te vertellen etc., hebben dan minder stress dat ze dingen verkeerd
hebben gedaan.
Vaardigheden in uitvoeren van de interventie
- Kwaliteit van de diagnostiek moet ook goed zijn (methodologische kant van de
diagnostiek)
Meervoudige onderdelen
- Multimethod (observatie, screeningslijst etc.), multisource (kind, ouder etc.), multisetting
(thuis, school etc.) (zie slide 21)
- Dit is datatriangulatie: verschillende typen instrumenten combineren
Mogelijke bronnen informatie jonge kind
Domeinen x informanten
- Lichamelijke aspecten: ouders over temperament ivm siblings, huisarts over groei ivm
norm
- Psychische aspecten: ouders over spel, leerkracht over behoefte aan structuur
- Sociale aspecten: mening ouders over school, huisarts over indruk van
gezinsfunctioneren
Regulatieve cyclus
1. Probleemherkenning
a. Wie is de client? Eigenlijk systeem, niet alleen kind
b. Wat is het probleem volgens de client
c. Wat is er aan de hand (onderkennende hypothese)
2. Probleemdefiniëring
3
, 3. Handelingsmogelijkheden bedenken en afwegen
4. Uitvoering
5. Evaluatie
Empirische cyclus volg je eigenlijk in elke stap.
Procesmodellen
- Diagnostische cyclus van de Bruyn
- Regulatieve en empirische cyclus van Van Strien
Meest ‘vergeten’ onderdeel is evaluatie, terugkoppeling tijdens en aan het eind van
interventie/behandeling terwijl dat juist wel belangrijk is om te controleren of een behandeling
aanslaat. Blijkt ook belangrijk te zijn om tussendoor even te vragen hoe gaat het met je?
Routine Outcome Monitoring (ROM)
3 | Persoonlijk-professionele reflectie
Wetten en regels
- IC en toestemmingsrechten
- Recht op informatie/inzage (soms is het simpel, dan wordt een kopie gestuurd, maar
soms is het ingewikkeld dus dan kan je het ook samen bespreken)
- Persoonlijke aantekeningen hoeven niet in het dossier.
- Wetten en regels maken de hulpverlening voorspelbaar en bevorderen vertrouwen en
samenwerking
Morele dilemma’s
- Confidentialiteit en ‘conflict van plichten’: plicht om hulp te verlenen, ook plicht om
informatie te geven.
- Gescheiden ouders: moeder komt – vader is echt een monster dus beter niet horen dan
kind behandeling krijgt… dilemma: toestemming nodig, vader moet het ook weten.
- Mishandelingssituatie? Als je een vermoeden hebt, hoe ga je daar dan mee om? Je ziet
dat er hulp nodig is, maar je mag je ook niet met alles bemoeien zonder toestemming
van ouders.
Relatie
- Werkrelatie tussen hulpverlener en hulpvrager (ouder/kind)
- Afstand/nabijheid in de relatie
o Onderzoekende attitude en voldoende kritisch, objectief en onpartijdig
o Bij ongemak/onzekerheid in een gesprek word je snel stiller omdat je gaat
bedenken wat je nog moet doen. Hierdoor kan je afstand creëren, en dat wil je
juist niet. beter doe je dan meta-communicatie: gewoon hardop zeggen wat je
gaat doen. Maar ook oppassen dat je te nabij raakt, geen vrienden worden.
Informed Consent:
Voorafgaande diagnostiek:
- Voldoende uitleg van het doel en de aard van de procedures.
- Informatie over mogelijke risico’s
- Instemming/toestemming om mee te doen (mondeling of schriftelijk) van beide ouders
(ook bij echtscheiding) en kind tot 12 jaar.
Recht op informatie/inzage:
- Verspreiding gegevens aan gezagsdragers: niet-gezagsdragende ouder heeft recht op
informatie (iemand die geen voogdij heeft over het kind)
o Ook belangrijk voor het kind te doen: hoe vindt het kind de behandeling?
- Toestemming gezagsdragers nodig om gegevens van andere zorgverleners in te zien of
anderen informatie te verstrekken.
- Concept van vertrouwelijkheid (do not harm)
4
