Samenvatting van alle college-aantekeningen (met extra uitleg). Ingedeeld per tijdvak en filosoof. Een lopend verhaal in plaats van losse hoorcollege aantekeningen.
Wat is filosofie?
Plato / Aristoteles: “Filosofie is de radicalisering van de verwondering (wanneer
vertrouwdheid wegvalt).” = doordenken
Kant: “Filosofie als kritische houding van de rede, op zoek naar inzicht.”
Wittgenstein: “Filosofie als taalanalyse om (verborgen) aannames te ontmaskeren.”
(voorbeeld: tafelpoten/ legs of the table)
Dus…
Vraagtekens zetten bij het vanzelfsprekende
Dan het onderliggende kader analyseren
Resultaat: redelijk verworven inzicht en begrip
Oudheid en middeleeuwen
‘Ware werkelijkheid in stabiele, universele en kenbare principes’
Oudheid
‘Een ware, rationeel inzichtelijke orde’
Er zijn twee opvattingen over het begin van de filosofie:
1. Van mythos naar logos
Mythos (mythes): symbolische verhalen over goden en helden
Logos (logica): rationele verklaringsmethoden van de filosofie
Afstandelijk en belangeloos waarnemen en beschrijven van de werkelijkheid,
los van de praktijk
Bestaande orde wordt ter discussie gesteld
Maar.. er zijn geen mythes zonder logica en andersom ook niet aangezien er wel eens
mythen worden gebruik in de filosofie (bijv. grot van Plato).
2. De Mileziërs
Een rijke zeemacht met vrije tijd (6e eeuw v. C.). Filosoferen is namelijk alleen voor
welvarende mensen die er tijd voor hebben omdat ze niet hoeven te werken.
Socrates
- Intense zoektocht naar waarheid en de juiste manier van leven
- Wie denkt dat deze zoektocht eindigt met een bepaald antwoord, kan scherpe kritiek
verwachten
- Alle vragen van Socrates zijn of wel ‘betekenisvragen’ (wat bedoel je?) of
‘waarheidsvragen’ (klopt het? )
- Daimonion: een innerlijke stem die optreedt als gids
, Het socratisch gesprek
- Uitgangspunt: inzichten verwerf je niet door ze voorgeschoteld te krijgen, maar door
zelf na te denken
- Door het stellen van vragen, laten verzinnen van voorbeelden en het analyseren van
ervaringen worden tegenspraken door vooronderstellingen opgespoord en
achtergronden en aannames onderzocht.
- Effect: twijfel aan eigen overtuigingen / zekerheden, wat nodig is om de drempel weg
te nemen.
- Doel: opzoek naar ‘beter of zelfs waar antwoord’, het vergoten van zelfkennis en
zelfstandig leren denken
- De kennis die in dit gesprek wordt opgedaan is al op een verborgen manier aanwezig
o Socrates vergelijkt zichzelf daarom met een vroedvrouw of verloskundige: hij
helpt verborgen waarheden naar buiten te brengen
Dualisme: lichaam en geest
- Het lichaam is ‘de kerker van de ziel’: zonder de binding aan het lichaam zou de ziel
rechtstreeks in de ideeën wereld kunnen binnendringen.
- Socrates was dan ook niet bang voor de dood want ‘vrij zijn van het lichaam geeft de
mogelijkheid van ware kennis.
Socrates en Plato
… en de Sofisten
- Sofisten:
o Rondtrekkende leraren die mensen leerden hoe je een goed betoog houdt
o Meesters in de retorica (leer van de welsprekendheid)
o Tegenstanders van Socrates en Plato omdat de Sofisten volgens het leugens
verkochten met mooie woorden
o Voorbeelden:
Corax en Tisias (voorbeeld rechtbank verhaal)
Protagoras: ‘de mens is de maat van alle dingen’
Gorgias: ‘het woord is een machtige heerser’
… en Gorgias
- De retorica (redenaarskunst / welsprekendheid) kan mensen onware dingen bijbrengen
- Gorgias (in Plato’s perspectief)
o Mening als hoogst mogelijk kennisniveau
o Doel: gelijk krijgen
- Socrates:
o Weten als hoogst mogelijk kennisniveau
o Doel: gelijk hebben
o Nuancering: Socrates als ‘beste Sofist’
Bildung
, - (Persoons)vorming of oud ideaal van de universiteit
- Socrates en Plato: waarheid en rede centraal
o In opvoeden en persoonlijkheidsvorming gaat het om het bijbrengen van ware
en algemeen geldende kennis
o De rede moet onware overtuigingen elimineren
- Sofisten: goed leren spreken’
o Het woord ‘toont’ de wereld: het brengt de werkelijkheid aan het licht
o Het goed kunnen voeren van het woord is essentieel om kennis over te brengen
en om te kunnen slagen in de maatschappij
De ideeën en de waarneembare werkelijkheid
- Waarneembare dingen zijn afschaduwingen van de ideeën
- Ideeën als ordeningsprincipes in de zintuigelijke wereld
- Ideeën overstijgen het kennende subject en het getekende object (bijv. we zullen nooit
het perfecte voorbeeld van schoonheid terugvinden)
- Mensen worden met kennis van de ideeën geboren
- Echte kennis is een zaak van herinneren, herinnering opdelven in socratisch gesprek
Plato
Over poëzie: “Als iemand kan aantonen dat poëzie nuttig is, laat diegene dan z’n gang gaan.
De socratische kwestie:
- Plato’s werk is geschreven in dialoogvorm, waarbij verschillende personages aan het
woord zijn: deels fictief, deels historisch. Een personage dat voorkomt is Socrates.
- Socratische kwestie: Wat zijn de woorden van Socrates en wat is ingevuld door Plato’s
eigen visie?
- Antwoorden:
o Plato’s eigen denken wordt in dialoogvorm gedemonstreerd
o Plato’s visie zit verstopt in verschillende fragmenten
o Onderscheid tussen vroege dialogen (Socrates over ethiek) en latere dialogen
(Plato over kentheorie)
Invloed van Heraclitus en Parmenides op Plato
- Heraclitus: alles verandert
o Cratylus (leerling van H, leermeester van P): … daarom is er geen zekere
kennis mogelijk
- Parmenides: de zintuigelijk waarneembare werkelijkheid is inderdaad veranderderlijk
en onbetrouwbaar. De echte werkelijkjeid is echter ‘ondeelbaar’ en ‘onveranderlijk’.
o Plato kiest voor de kan van Parmenides: er moet ‘achter’ de zintuigelijke
werkelijkheid een ‘echte’ werkelijkheid liggen.
Kenleer en de mythe van de grot
- Plato is op zoek naar ware kennis en ontwikkelt daarom een kenleer. Waarom
eigenlijk?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bniet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
