Samenvatting wetgeving
Week 1 Inleiding
Hoorcollege 1: Inleiding, Wetgevingsleer, Wetgeven in een democratische
rechtsstaat (Zijlstra)
Onderwerpen: introductie in het vak; juridische kwaliteitseisen voor wetgeving (beginselen
van de democratische rechtsstaat en positiefrechtelijke eisen).
1. Inleiding op de cursus
1) Hoe zit Wetgeving globaal in elkaar? Wetgeving is een manier van beleidsimplementatie.
2) Hoe zitten Wetgeving I en II in elkaar? Het eerste deel is wat theoretischer en deel 2 is
een clinic, waarbij een wetsvoorstel wordt gemaakt die vervolgens in Den-Haag moet
worden verdedigd t.o.v. het departement die de opdracht heeft gegeven (vaak komt het
vanuit Justitie). Wetgeving 1 halen is noodzakelijk om Wetgeving 2 te mogen volgen.
3) Opbouw van het programma:
1. Thuisopdrachten: de thuisopdrachten moet je iedere maandag om 12:00 inleveren. Hier
kan je een 0, 0.1 of 0.2 voor krijgen. Dit telt mee bij het tentamencijfer: het is een bonus.
Meer dan 2x een 0 of niet inleveren betekent uitsluiting van het tentamen.
2. Tentamen: Het tentamen bestaat uit open vragen. Er zitten theoretische vragen in, maar
het kan ook zo zijn dat je een wetsvoorstel of bepaling moet maken. Het kan ook zijn dat je
je mening moet geven over de handhaafbaarheid van een bepaalde bepaling. Er komt een
oud tentamen online.
Opzet college:
1) Inleiding op de cursus
2) De aanwijzingen voor de regelgeving
3) De wet in een democratische rechtsstaat: waar moet een wet aan voldoen?
4) Kwaliteitseisen: een algemeen toetsingskader bij het opstellen en beoordelen van
wetgeving. Dit gaat over de toetsing van nieuwe wetgeving aan andere regelgeving (dat is
ook een groot deel van de werkzaamheden van wetgevingsjuristen). Hier zie je dus de
wisselwerking tussen ontwerpen van wetten en toetsen. De beleidscyclus is namelijk als
volgt:
1. Beleid voorbereiden
2. Een ontwerp maken
3. Implementeren
4. Uitvoeren
5. Evalueren
Let op: vaak komt men erachter dat het beleid niet helemaal werkt zoals gewenst en dan
begint het weer opnieuw, zo werkt het bij wetgeving ook. Wetgeving is in die zin ook een
manier van beleidsimplementatie.
Actualiteit: Rotterdam de hoofdstad van Nederland maken? Is daar wetgeving voor nodig?
Het antwoord is afhankelijk van de vraag of dat nu ergens geregeld is. In de Grondwet is
geregeld dat Amsterdam de hoofdstad van NL is, in art. 32 GW staat namelijk dat de Koning
wordt beëdigd en ingehuldigd in de hoofdstad Amsterdam (als er had gestaan de stad
Amsterdam was het geen probleem geweest). Dus om Rotterdam de hoofdstad van NL te
maken is er een verandering van de Grondwet nodig.
,Let op: het gaat hier om de vraag of het wel een goed systeem is om een dergelijke bepaling
(de hoofdstad van NL) in de GW op te nemen. Dus niet alleen de vraag hoe het juridisch zit,
maar ook of het wel een goed systeem is gegeven de uitgangspunten van goede wetgeving
(zoals het beginsel van de democratische rechtsstaat, geen strijd met hogere rechtsnormen,
etc.). In dit vak leren we hoe wetten in elkaar zitten en dan weet je in 3 stappen waar je
moet zijn om een wet te begrijpen.
Voorbeeld
Er bestaat een “Wet dieren”, de voorganger was de wet “Gezondheids- en welzijnswet voor
dieren”. Dit is een bijzondere wet, waarbij de overheid zich een bepaald belang heeft
aangetrokken, namelijk het welzijn van dieren. Zij doet dat op een traditionele manier, er
zijn begripsbepalingen, gevolgd door bevoegdheidsbepalingen voor de overheid,
gedragsregels voor de burger, handhavingsbepalingen en slotbepalingen (dus de normale
manier waarop dit type wetgeving in elkaar zit):
1) Begripsbepalingen:
1. Art. 1: dier: dier dat wordt gehouden, voor zover niet uitdrukkelijk anders is bepaald en
met dien verstande dat art. 36 tevens van toepassing is op dieren die niet worden gehouden.
Vraag 1: Beoordeel art. 1 in het licht van Ar 5.1
In Ar 5.1 komt de rechtszekerheid terug, als het gaat om een begrip dat onduidelijk is of als
men een term kiest die eigen betekenis heeft, moet men dat definiëren.
Als eerste moet men zich afvragen of een wet als deze het begrip “dier” wel zou moeten
definiëren. Gekeken moet worden of het betreffende begrip voldoende duidelijk is voor de
“justitiabele”. Erg duidelijk is dat niet voor eenieder, want men kan zich afvragen of een
insect of vis wel als een dier wordt gezien, in de zin van die wet. Als er discussie kan ontstaan
over het begrip is het lastig om mensen een gedragsregel op te leggen, dus dan moet men
het begrip definiëren. Het Lex certa beginsel komt uit het strafrecht, naarmate men
stevigere sancties op bepaald gedrag zet, wordt het des te belangrijk dan mensen goed
kunnen weten wat rechtmatig en onrechtmatig gedrag is.
De wetgever vond kennelijk dat het begrip ‘dier’ gedefinieerd moest worden. Dus in art. 1
wordt het begrip “dier” gedefinieerd, namelijk: dier dat wordt gehouden, voor zover niet
uitdrukkelijk anders is bepaald en met dien verstande dat art. 36 tevens van toepassing is op
dieren die niet worden gehouden. Artikel 1 zegt eigenlijk niets over wat een dier is, maar het
gaat eerder over het toepassingsbereik. We weten alleen over welke soort dieren deze wet
gaat. Dit is dus geen definitie (in een begripsomschrijving, mag men namelijk nooit het te
definiëren woord gebruiken), maar het is een toepassingsbepaling omdat er een
onderscheid in dieren gemaakt wordt. Hierdoor wordt het toepassingsbereik van de Wet
Dieren bepaald. We zijn dus weer bij af, omdat er nog steeds geen
definitie/begripsomschrijving van ‘dier’ is.
Let op: Ar. 5.1 bevat Do’s & Don’ts voor het opstellen van wetgeving.
Ar 5.1 over begripsbepalingen:
1. Termen die een te weinig bepaalde of een van het spraakgebruik afwijkende betekenis
hebben, worden gedefinieerd. (hierin klinkt de rechtszekerheid door)
2. In een begripsbepaling wordt aan een term geen sterk van het normale spraakgebruik
afwijkende betekenis gegeven
,2. Art. 123: In hetgeen bij of krachtens de Visserijwet 1963 (stb.312) is of wordt voorzien,
wordt niet voorzien krachtens deze wet.
Vraag 2: Is art. 123 (juridisch gezien) nodig (levert het een probleem op als dit er niet zou
staan)?
Artikel 123 Wet Dieren is slordig opgeschreven. Het was beter geweest als er ‘deze wet is
niet van toepassing op hetgeen door de Visserijwet wordt bestreden’ gestaan had. De
wetgever wil de visserij dus buiten de werking van de wet Dieren plaatsen, door te stellen
dat de wet niet geldt in het geval dat de visserijwet van toepassing is.
De Wet Dieren gaat over dieren in het algemeen en de Visserijwet gaat specifiek over vissen,
dus het is een Lex Generalis t.o.v. een Lex Specialis. Het zijn wetten op hetzelfde niveau
waarvan 1 specifiek is, in dat geval geldt de lex specialis regel. De lex specialis regel houdt in
dat de bijzondere wet voor de algemene wet gaat.
Art. 123 is dus overbodig want de Visserijwet is een Lex Specialis, dus de Lex Generalis is er
sowieso niet op van toepassing.
Let op: Je kan niet stellen dat vissen niet gehouden worden en dus al niet onder het
toepassingsbereik van de wet Dieren vallen. Immers, je hebt kwekerijen EN artikel 36 (de
kern van de wet Dieren) wet Dieren ziet ook op dieren die niet gehouden worden.
Extra (Lex posterior vs. Lex Anterior): de nieuwe wet gaat voor de oude wet MAAR de Lex
specialis regel gaat voor!
2) Bevoegdheidsbepalingen/gedragsnormen:
Art. 36 (kernbepaling van deze wet):
1. Het is verboden om zonder redelijk doel of met overschrijding van hetgeen ter bereiking
van zodanig doel toelaatbaar is, bij een dier pijn of letsel te veroorzaken dan wel de
gezondheid of het welzijn van een dier te benadelen
2. Tot de in het eerste lid verboden gedragingen worden in ieder geval gerekend:
a. een dier arbeid doen verrichten, welke kennelijk zijn krachten te boven gaat of waartoe
het uit hoofde van zijn toestand ongeschikt is;
b. een koe met overvolle uier vervoeren of op een markt of openbare verkoping ten
verkoop houden;
c. bij de verlossing van een koe gebruik te maken van dierlijke trekkracht of van een niet
door Onze Minister daarvoor toegelaten krachttoestel.
d. een hond als trekkracht gebruiken.
3. Een ieder is verplicht hulpbehoevende dieren de nodige zorg te verlenen.
Art. 121:
1. Gedragingen in strijd met de voorschriften vastgesteld bij of krachtens de artikelen 36,
eerste lid, 37, 40, 43, 61, eerste lid, en 73, tweede lid, zijn misdrijven.
2. Gedragingen in strijd met de voorschriften vastgesteld bij of krachtens de artikelen 33, 35,
36, derde lid, 41, eerste en tweede lid, 59b, derde lid, 61, tweede en derde lid, 62, 63 en 64
zijn overtredingen.
Vraag 3: Wat is uw oordeel over art. 36 lid 1 mede in het licht van art. 121 Wet dieren?
Artikel 36 betreft gedragingen die niet heel duidelijk omschreven zijn (zorg verlenen en pijn
of letsel veroorzaken). Het is dus een bepaling die interpretatie vergt. Als men zich dan
, bedenkt dat artikel 121 wet Dieren bepaalt dat gedragingen in strijd met artikel 36 wet
Dieren een misdrijf of overtreding is, dan wordt dat wel gevaarlijk. Een gedraging die dus
niet duidelijk omschreven is, wordt dus tot een misdrijf gemaakt. Hier komt het
legaliteitsbeginsel/ rechtszekerheidsbeginsel om de hoek kijken.
Ook moet bedacht worden wat “dieren” in de zin van deze wet zijn, want ook een mug is
een dier. Het is dus een hele brede bepaling. Moet men het tot een misdrijf willen maken als
iemand een mug doodslaat? Hoe verwijtbaar is het als iemand een mug doodslaat?
DUS:
1. Het is een vage bepaling vanuit het oogpunt van legaliteit en rechtszekerheid
2. Het is heel breed, want ook een mug doodslaan is strafbaar.
3. Handhaafbaarheid: daarnaast is het een belangrijke vraag, hoe dit kan worden
gehandhaafd, het overgrote deel van deze handelingen zal namelijk niet kunnen worden
waargenomen. Wanneer er toch dergelijke wetgeving is, maakt dat de overheid
ongeloofwaardig. Als al op voorhand al duidelijk is dat het niet gehandhaafd kan worden,
dan wordt er gesproken van symboolwetgeving: de overheid laat met de wet slechts zien
‘goed’ bezig te zijn.
Vraag 4: Kan iemand die ziet dat zijn buurman diens hond dagelijks martelt, dit met een
actie uit onrechtmatige daad proberen te verhinderen?
Voor een succesvolle onrechtmatige daad actie is het volgende nodig:
1) Onrechtmatigheid: Er staat in de wet Dieren dat het niet mag, kennelijk doet de buurman
het toch. De onrechtmatigheid in civielrechtelijke zin staat dus vast. Want een wettelijke
bepaling overtreden is onrechtmatig.
2) Schade: hierbij geldt dat het geen financiële schade hoeft te zijn. Stel dat hij er niet van
kan slapen en elke nacht wakker ligt van het gejammer van de hond, dan geldt dus dat er
sprake is van schade.
3) Toerekenbaarheid/causaliteit: dat men niet kan slapen is aan de buurman toe te rekenen.
Dus er is ook sprake van causaliteit, er is namelijk een direct causaal verband tussen de
onrechtmatige handeling en de schade.
4) Relativiteit (Het beschermingsbereik van de wet): In dit geval loopt het stuk op relativiteit.
Immers, de wet Dieren beschermt de gezondheid van dieren en niet de nachtrust van de
buurman. Het beschermingsbereik van de Wet Dieren reikt niet tot de gezondheid en
nachtrust van de buurman.
MAAR dan zijn we er nog niet, er is een ontsnappingsmogelijkheid, namelijk de correctie
Langemeijer (AG Langemeijer in het Tandartsen arrest):
Langemeijer zei dat als de wettelijke bepaling waar iemand zich op beroept niet strekt tot de
bescherming van de geleadeerde, er wel een maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm kan zijn
die daartoe strekt. In deze casus zou men dus bij de burgerlijke rechter kunnen stellen dat
het maatschappelijk onzorgvuldig is om de buurman uit zijn slaap te halen. Dan gaat het dus
alsnog goed.
Let op: dit haalt de docent erbij, omdat men bij het aspect “handhaafbaarheid” moet kijken
of mensen het wel gaan naleven. Daar hoort bij of mensen grote voordelen hebben bij
naleving of juist bij niet naleving, of mensen het risico lopen om door anderen voor de
burgerlijke rechter te worden gesleept.
