1
Sociale psychologie
Toegepaste Psychologie Saxion
Jaar 1, kwartiel 2
Samenvatting met 24 oefenvragen
Inhoudsopgave
H1 Inleiding tot de sociale psychologie………………………………2
H8 Conformisme……………………………………………………...5
H9 Groepsprocessen: invloed in sociale groepen…………………….9
H10 Interpersoonlijke aantrekkelijkheid…………………………….15
H11 Prosociaal gedrag: waarom helpen mensen?...............................20
H12 Agressie en agressief gedrag…………………………………...22
H13 Vooroordelen: oorzaken en oplossingen……………………….26
H3 Sociale cognitie: hoe we denken over de sociale wereld………..29
H4 Sociale perceptie: hoe we andere mensen begrijpen…………….34
H5 Het zelf: onszelf begrijpen in een sociale context……………….37
H6 De behoefte om ons handelen te rechtvaardigen………………...41
H7 Attitudes en attitudeverandering:….…………………………….45
Oefenvragen…………………………………………………………50
, 2
H1 Inleiding tot de sociale psychologie
Psychologie = de wetenschap van het gedrag en de psychische processen van het individu.
Sociale psychologie = de wetenschap die bestudeerd hoe de gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door de echte of ingebeelde aanwezigheid van
anderen (= het verschil met psychologie).
Sociale invloed = de kern van de sociale psychologie: we worden allemaal beïnvloed door
andere mensen. We worden al beïnvloed door de aanwezigheid van anderen, al zijn het
onbekenden.
1. Sociale invloed gaat verder dan gedrag
2. Sociale invloed heeft meer uitingsvormen dan alleen de doelbewuste pogingen tot
overreding.
Kortom; sociale invloed is het effect dat de woorden, daden of alleen al de aanwezigheid
van andere mensen hebben op onze gedachten, gevoelens, attitudes of gedrag.
Het doel van sociale psychologie is het identificeren van de universele eigenschappen (op
iedereen toepasbaar) van de menselijke natuur die ervoor zorgen dat iedereen gevoelig is voor
sociale invloed (onafhankelijk van sociale klasse of cultuur)
Sociale psychologen zijn op zoek naar universele eigenschappen van menselijk gedrag (dus
eigenschappen die de meeste mensen in de wereld gemeen hebben met elkaar) die ervoor
zorgen dat iedereen gevoelig is voor sociale invloed, onafhankelijk van sociale klasse of
cultuur. In tegenstelling tot filosofen, journalisten en leken die meer handelen aan de hand van
meningen, inzichten of volkswijsheden, handelen sociale psychologen vanuit empirische
methoden.
Empirische methode = het toetsen van hypotheses op waarneming en onderzoek gebaseerd.
bijv. experimenten en observaties.
Hypothese = een als voorlopige waarheid waargenomen maar nog te bewijzen
veronderstelling.
Taken sociaal psycholoog
- Onderzoeken wat de specifieke eigenschappen zijn van de omstandigheden waaronder
het een of het ander het waarschijnlijkst is.
Bijvoorbeeld: Nemen jongeren meer risico’s in het verkeer wanneer zij alleen zijn of
wanneer zij met leeftijdsgenoten zijn?
Hoe onderscheidt sociale psychologie zich?
Sociale psychologie houdt zich niet bezig met sociale situaties in een objectieve betekenis,
maar doordat ze zich in eerste instantie richt op de manier waarop mensen beïnvloed worden
door hun interpretatie (construct) van hun sociale omgeving.
Je kunt pas begrijpen hoe mensen door hun sociale wereld worden beïnvloed als je begrijpt
hoe ze die sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren.
Construct = de manier waarom mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en
interpreteren.
Determinant = bepalende factor in een ontwikkeling of toestand. Een groot deel van het
sociaalpsychologisch onderzoek is hierop gericht.
, 3
Individuele verschillen = de aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van
anderen.
Sociale psychologie vergeleken met verwante disciplines
1. Sociale psychologie vs. sociologie
Bij sociologie ligt de nadruk op groepen mensen en sociale processen bij deze
groepen. Sociologen zijn geïnteresseerd in de kenmerken van een samenleving.
Bij de sociale psychologie wordt gefocust op de interne situatie van een individu.
Sociale psychologen onderzoeken de psychologische processen die mensen met elkaar
in gemeenschap hebben en die hen gevoelig maken voor sociale invloed.
2. Sociale psychologie vs. persoonlijkheidspsychologie
Persoonlijkheidspsychologie gaat over hoe een individu zich gedraagt in bepaalde
situaties. De nadruk ligt hier op de verschillende kenmerken van individuen, die ons
uniek maken. Dit gaat dus over jouw persoonlijkheid (Denk ook aan de BIG 5).
Bij sociale psychologie gaat het juist om datgene wat mensen gemeenschappelijk
hebben en hen gevoelig maken voor sociale invloed.
Sociologie Sociale psychologie Persoonlijkheidspsychologie
Verschaft algemene wetten Onderzoekt de Onderzoekt de kenmerken
en theorieën over psychologische processen die maken dat individuen
samenlevingen, niet over die mensen met elkaar uniek zijn en van elkaar
individuen. gemeenschappelijk hebben verschillen.
en hen gevoelig maken voor
sociale invloed.
Wat is belangrijker: de persoonlijkheid of de situatie?
De macht van de situatie is belangrijker. Hierbij is de fundamentele attributiefout een bekende
term.
Attributie = het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het
daarmee voorzien van verklaringen.
Fundamentele attributiefout
Persoon – overschatten
Situatie – onderschatten
Mensen concentreren zich op de vis en niet op het water waarin de vis zwemt.
Hoe hebben behaviorisme en gestaltpsychologie bijgedragen aan de ontwikkeling van de
sociale psychologie?
Behaviorisme (Skinner) = deze stroming verdedigt de stelling dat alle gedrag verklaard kan
worden aan de hand van beloningen en straffen in de omgeving van het organisme. Hielden
geen rekening met cognitie, denken en voelen (te vaag, te slecht waarneembaar te
subjectief)
Maar vergaten het belang van de manier waarop mensen hun omgeving interpreteren
Gestaltpsychologie = stroming die het belang benadrukt van het bestuderen van de
persoonlijke (subjectieve) manier waarop een object wordt waargenomen (het geheel/gestalt)
i.p.v. het bestuderen van de manier waarop objectieve, fysieke eigenschappen van het object
zijn samengevoegd.
, 4
Fenomenologie = stroming die verschijnselen wil leren kennen zoals ze zich aan ons
voordoen (hoe een object op hem of haar overkomt)
Naïef realisme = als je makkelijk iemand vertrouwt of iets gelooft.
Wat zijn de verschillen tussen het motief van eigenwaarde en het motief van sociale
cognitie?
Construct = de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en
interpreteren.
2 fundamentele menselijke behoeftes (primaire motieven)
Het motief van eigenwaarde; behoefte aan positief zelfbeeld
o (zelf)rechtvaardiging
Het motief van de sociale cognitie; behoefte aan accuraat waarnemen
o Sociale cognitie
o Verwachtingen o.a. selffulfilling prophecy
o Bijv. in de winkel een broek passen hoe zie ik eruit? Eerlijk antwoord
verwacht.
In de ochtend haasten voor werk hoe zie ik eruit? Geen eerlijk antwoord
verwacht, horen wat je horen wil.
Selffulfilling prophecy = je verwacht bepaald gedrag van jezelf of van iemand anders, dus
handel je op zo’n manier dat je verwachting waarheid wordt.
Positief zelfbeeld = mensen met een positief zelfbeeld willen zichzelf als goed, competent en
beschaafd beschouwen.
Sociale cognitie = hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld.
Specifieker hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren en
gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen.
Verschil tussen het motief van eigenwaarde en het motief van de sociale cognitie
Met een positief zelfbeeld worden je keuzes beïnvloed door je innerlijke gevoel, bij sociale
cognitie heeft de sociale wereld een invloed.
Daarnaast de secundaire motieven:
- De behoefte aan controle
- Biologische drijfveren: honger, dorst.
- Psychologische drijfveren: angst, de belofte van liefde, goedkeuring, andere
beloningen waarbij sprake is van sociale uitwisseling.
Hindsight bias = vertekening achteraf.
Als je iets weet voelt het net alsof je dat altijd al geweten hebt. Terwijl je voor dat je de
uitkomst zeker wist meerdere uitkomsten in gedachten had. Echter als de uitkomst boven
water komt voelt het alsof dat het enige was wat je dacht: “Oh ja, dat dacht ik al.” of “Ik wist
het al.”
Hoe kan sociale psychologie maatschappelijke problemen helpen oplossen?
Dankzij de sociaalpsychologische theorieën zien we het nut van het aanpakken van actuele,
maatschappelijke problemen die invloed hebben op het gedrag van mensen.
