1
Samenvatting Klinische
Psychologie
Psychopathology: Research, Assessment, and Treatment – Custom for University
of Groningen (2015), Wiley & Sons Ltd, 2nd edition. ISBN: 9781119922490
,2
Inhoudsopgave
1. An Introduction to Psychopathology, Concepts, Paradigms and Stigma………
3
2. Classification and Assessment in Clinical Psychology……………………………….
11
3. Research Methods in Clinical Psychology……………………………………………..
20
4. Treating Psychopathology………………………………………………………………...
28
6. Anxiety and Stressor-Related Problems…………………………………………………
35
7. Depression and Mood Disorders…………………………………………………………
45
8. Experiencing Psychosis: Schizophrenia Spectrum Problems………………………..
53
9. Substance Use Disorders…………………………………………………………………...
63
,3
Deel 1. Introducing psychopathology: concepts, procedures and
practices
1. An Introduction to Psychopathology, Concepts, Paradigms and Stigma
Psychopathology: het deel van psychologie dat gaat over de studie naar
afwijkingen van normaal of dagelijks functioneren.
Clinical psychology: het deel van psychologie dat verantwoordelijk is voor het
begrijpen en behandelen van psychopathologie.
1.1 A brief history of psychopathology
De ideeën die men heeft over wat de oorzaak is van ‘krankzinnig’ gedrag zijn
veranderd. Demonic possession is een historische verklaring voor
psychopathologie, waarbij het individu op een bepaalde manier bezeten is
geraakt. Een meer hedendaagse verklaring voor psychopathologie is het
medical model, deze verklaard psychopathologie in termen van onderliggende
biologische en medische oorzaken.
1.1.1 Demonic possession
Demonic possession hebben in de geschiedenis verschillende vormen
aangenomen, waaronder die van demonology: Veel oude beschavingen, zoals
die in Egypte, China, Babylon en Griekenland, geloofde dat degenen die
symptomen van psychopathologie vertoonden bezeten waren door “bad spirits”
→ Leidde tot uitdrijvingsrituelen, werkte vaak averechts
→ Focus point: In veel gebieden waar “spirit possession” nog geloofd, vaak het
gevolg van psychologisch trauma. Manier om de symptomen van trauma te
verklaren.
1.1.2 The Medical or Disease Model
In de 19e eeuw begon men ‘krankzinnigheid’ steeds meer als een ziekte te zien.
Men ontdekte dat veel vormen van psychopathologie verklaard konden worden
door fysieke ziektes. Zo bleek bijvoorbeeld dat syfilis een biologische oorzaak had
en bijdroeg aan de ontwikkeling van general paresis: een hersenziekte die
gekenmerkt wordt door dementie, progressieve spierzwakte en verlaming. Deze
ideeën leidde tot de somatogenic hypothese: de hypothese dat de oorzaken of
verklaringen voor psychologische problemen gevonden kunnen worden in fysieke
of biologische beperkingen. Uit het medische model is ook de psychiatry
ontstaan: een wetenschappelijke methode van behandeling die is gebaseerd op
het identificeren van biologische oorzaken van psychopathologie en deze te
behandelen met medicatie of operatie.
Het medische model kent wel een aantal beperkingen:
Gaat ervan uit altijd biologische oorzaak is, klopt niet
Gebruikt een reductionistisch perspectief, terwijl er meer dan alleen maar
biologische factoren een rol spelen
Gaat ervan uit dat psychopathologie wordt veroorzaakt door ‘iets dat niet
goed werkt wat gerepareerd moet worden’, soms echter extreme vorm van
normaal gedrag
1.1.3 From Asylums to Community Care
Asylums waren vroeger verpleeghuizen die bedoeld waren voor het opsluiten
van individuelen met mentale gezondheidsproblemen. Mensen werden hier vaak
slecht behandeld. In de 19e eeuw kwam er een beweging instant die zou leiden
,4
tot een meer humane behandeling van de mensen in asielen, wat leidde tot de
moral treatment: hierin worden de huidige medische benaderingen vervangen
door begrip, hoop, morele verantwoordelijkheid en bezigheidstherapie.
Tussen 1950 en 1970 werden de beperkingen van ziekenhuisopnames herkend
(slecht voor economie, weinig opgeleide verpleegkundigen, symptomen
verergerden) en werden verschillende pogingen gedaan de ziekenhuisomgeving
te structureren:
Milieu therapies: de eerste pogingen om de ziekenhuisomgeving voor
patiënten te structureren, die geprobeerd om een therapeutische
gemeenschap op de afdeling te creëren om de productiviteit te ontwikkelen,
onafhankelijkheid, verantwoordelijkheid en gevoelens van zelfrespect
Token economy: een beloningssysteem (operant conditioneren) waarbij
deelnemers tokens ontvangen, betrokken in bepaald gedrag, dat op een later
tijdstip kan worden ingeruild voor allerlei versterkende of gewenste items
→ Hoewel de token economie erg succesvol leek, wordt er in huidige klinische
settingen relatief weinig gebruik van gemaakt om verschillende redenen
(focus point):
- Legale/ethische bezwaren
- Problemen met behoud/generaliseerbaarheid van gevolgen
- Voorstanders zeggen dat het komt door ongegronde misvattingen
Sinds 1970 is groot deel van zorg verplaatst van langdurige hospitalisatie naar
gemeenschapszorg. Toch spelen psychiatrische ziekenhuizen nog altijd een
belangrijke rol in het behandelingen beeld voor mensen die zware en ingrijpende
symptomen vertonen (wel op andere manier).
1.2 Defining psychopathology
Abnormal psychology is een alternatieve definitie van psychopathologie, die
leidt tot het stigmatiseren van mentale gezondheidsproblemen als “not normal”.
Steeds vaker laten individuen met mentale gezondheidsproblemen zich uit over
hoe de psychopathologie en de mensen die eraan leiden gelabeld worden.
Service user groups zijn groepen die bestaan uit individuen die gebruik maken
van de mentale gezondheidszorg en die er naar trachten om deze gedachten uit
te dragen.
1.2.1 Deviation from the Statistical Norm
Men kan gebruik maken van statistische definities om te bepalen of een activiteit
of psychologische eigenschap significant afwijkt van de statistical norm: het
gemiddelde van een gedraging. Deze definitie kent verschillende problemen:
Iemand in een diagnostische categorie plaatsen draagt niet bij aan individuele
functioneren;
Afwijking van de norm impliceert niet altijd psychopathologie (bijv. extreem
hoog IQ)
Emoties als stress en depressie die ten grondslag liggen aan veel mentale
gezondheidsproblemen zijn geen statische zeldzame emoties.
Het bepalen van “cut-off-points” is subjectief
1.2.2 Deviation from Social and Political Norms
Soms wordt gekeken naar afwijkingen van sociale en politieke normen.
Beperkingen hiervan:
,5
Culturen verschillen in wat ze zien als sociaal normaal en acceptabel
Lastig om culturele normen te gebruiken om psychopathologie te definiëren,
omdat culturele factoren invloed hebben op de psychopathologie zelf.
- Sociale en culture factoren beïnvloeden iemands kwetsbaarheid voor
causale factoren
→ Slechte mentale gezondheid komt bijv. vaker voor bij landen met laag
inkomen
- Culturen kunnen cultuurgebonden symptomen produceren
→ Zo heb je Ataque de Nervios: een paniekstoornis die gevonden wordt
bij Latino’s van de Caraïben en Seizisman: een staat van psychologische
verlamming die gevonden wordt in Haïtiaanse gemeenschappen
- De maatschappij en cultuur kan het verloop van de psychopathologie
beïnvloeden
→ In ontwikkelde landen heeft schizofrenie bijv. beter verloop
1.2.3 Maladaptive Behaviour and Harmful Dysfunction
Een andere benadering is om mentale problemen te zien als een vorm van
onaangepast gedrag, het niet kunnen aanpassen als wat de meesten zien als
normaal dagelijks leven, beperkingen:
Onaangepast of schadelijk gedrag is lang niet altijd psychopathologisch
→ Bijv. terroristen etc. hebben lang niet altijd mentale problemen
Psychopathologisch gedrag lang niet altijd onaangepast of schadelijk
Een vergelijkbare benadering is die van harmful dysfunction: de assumptie dat
psychopathologie gedefinieerd kan worden als een ‘dysfunctie’ van een normaal
proces dat op de één of andere manier schadelijk is.
→ Bijv. “hearing voices” bij psychose veroorzaakt door onvermogen van hersenen
om ongewilde gedachtes te stoppen, wat kan leiden tot schadelijke situaties.
→ Deze benadering heeft ook beperkingen:
We weten nog de weinig over de relatie tussen hersenmechanismen en
psychopathologie, waardoor het lastig te zeggen is van welk “normaal proces”
iets afwijkt
Sommige onderzoeken tonen aan dat mentale problemen extreme versies
van normaal gedrag
→ Verschilt dus niet kwalitatief, zoals dit model wél suggereert
1.2.4 Distress and Disability
Symptomen moeten klinisch significante ‘distress’ of beperkingen in sociaal,
academisch of beroepsmatig functioneren tot gevolg hebben. Voordelen hiervan
zijn:
Mensen beoordelen zelf in hoeverre ze normaal zijn (in plaats van dat anderen
dat doen)
Dit is onafhankelijk van de gekozen levensstijl door het individu.
Echter zijn er ook beperkingen bij deze benadering:
Op deze manier geen standaarden voor het definiëren van welk gedrag
‘abnormaal’
Onmogelijk om in te grijpen wanneer het individu zelf geen blijk geeft van
distress of hinder
, 6
Niet iedere stoornis leidt tot het leiden van het individu zelf
→ Bijv. manie
1.3 Explanatory approaches to psychopathology
Vaak kan een specifieke psychopathologie worden verklaard op verschillende
niveaus, namelijk het biologische en psychologische, waarin verschillende
paradigma’s bestaan:
1.3.1 Biological models
Genetics: de studie van erfelijkheid en de variatie van erfelijke
karakteristieken.
→ Focus point: bij Huntington mutatie op dominant gen chromosoom 4,
waardoor kind van patiënt 50% kans op ziekte
→ De manier waarop dit psychopathologie kan beïnvloeden wordt op
verschillende manieren onderzocht:
- Concordance studies: ontworpen om te onderzoeken wat de kans is dat
verwanten een bepaalde psychologische stoornis ontwikkelen afhankelijk
van hoeveel van hun genetische materiaal overeenstemt
- Twin studies: studies waarin onderzoekers de kans hebben vergeleken
waarmee monozygote (100% zelfde DNA) en dizygote tweelingen (50%
zelfde DNA) symptomen ontwikkelen die wijzen op een psychopathologie
om genetische bijdragen aan die psychopathologie te beoordelen
- Omdat er bij familie en tweelingen vaak sprake is van dezelfde omgeving
(invloed genetica niet duidelijk), wordt vaak gekeken naar de kinderen van
MZ en DZ-tweelingen.
Veel stoornissen zijn niet puur te verklaren op basis van genetica. Volgens het
diathesis-stress model ontwikkelt een mentaal gezondheidsprobleem zich
als gevolg van een interactie tussen genetische predispositie en interacties
met de omgeving. Deze interactie schept ruimte voor het begrip heritability,
een meetstaaf voor de mate waarin symptomen verklaard kunnen worden op
basis van genetische factoren (tussen 0 en 1).
Echter wordt niet alleen gekeken naar de erfelijkheid van stoornissen, maar je
hebt ook molecular genetics: benadering die probeert individuele genen die
betrokken zouden kunnen zijn bij psychopathie te identificeren. Een manier
om dit te doen is genetic linkage analysis, waarbij men de overerving van
eigenschappen waarvan de genlocatie bekend is vergelijkt met de overerving
van psychopathologische symptomen.
Een nieuw gebied van genetica is epigenetics, dit is de studie naar
veranderingen in een organisme die het gevolg zijn van veranderingen in de
genexpressie en dus niet van veranderingen in de genetische code.
Neuroscience: tracht psychopathologie te begrijpen door biologische aspecten
te identificeren die bij kunnen dragen aan de symptomen.
- Hersenstructuren en functie
o Corpus callosum: een reeks zenuwvezels die de twee spiegelbeeldige
hersenhelften met elkaar verbindt
o Cerebrale cortex: het buitenste, ingewikkelde (gevouwen) gebied van
de hersenen
o Occipitale kwab: hersengebied geassocieerd met visuele waarneming
