Voorbereidingsvragen
- Kunnen relaties met professionele opvoeders (leerkrachten, groepsleiders) worden gezien als
gehechtheidsrelaties?
- Welke verschillen en overeenkomsten zijn er tussen de twee contexten (schoolcontext en
jeugdzorg) in de toepassing van de gehechtheidstheorie op professionele opvoeder-kindrelaties?
Vreemde situatie procedure
Om bij jonge kinderen (zo’n anderhalf jaar oud) te onderzoeken hoe ze gehecht zijn aan hun moeder.
Er werd gekeken hoe kinderen reageren op scheiden, maar ook op hereniging met de moeder. Paar
opties:
-Veilige hechting: verdrietig bij separatie en makkelijk te troosten bij hereniging.
-Vermijdende hechting: negeren van moeder en weinig verdriet wanneer moeder weg is.
-Ambivalente hechting: aan ene kant hard op tillen, maar ook hard wegduwen.
-Gedesorganiseerde hechting: angst/ bevriezen op moment van hereniging. Vaak bij mishandelde
kinderen.
Gehechtheidstheorie
Sensitiviteit: het door een ouder herkennen van, en op een adequate manier omgaan met, de
behoeften van het kind. Dus zien wat het nodig heeft en hier op een juiste manier op reageren.
Mentale representatie: het beeld (intern) werkmodel dat je hebt over jezelf en de sociale wereld:
hoe reageren anderen op jou als kind. Ben je de moeite waard? Kan je andere vertrouwen? Je
zelfwaardering en emotionele veiligheid: als jij je veilig voelt kan je de omgeving gaan exploreren.
Deze mentale representatie is ook op lange termijn heel belangrijk: hoe goed je als volwassene
relaties op kan bouwen etc.
Deze mentale representatie (zelfwaardering en emotionele veiligheid) heeft dus invloed op de mate
waarin het kind zijn/ haar omgeving exploreert. Dit heeft weer invloed op de sociaal-emotionele-,
gedragsmatige- en cognitieve ontwikkeling.
,Wat is een gehechtheidsrelatie?
‘…a relatively long-enduring tie in which the partner is important as an unique individual and is
interchangable with none other’ (Ainsworth, 1989)
De relatie met professionele opvoeders is eigenlijk geen gehechtheidsrelatie. Hij is namelijk niet
langdurig en exclusief. Maar je kan wel veel elementen van een gehechtheidsrelatie herkennen die
ook opgaan voor professionele opvoeders.
Dus…. Een gehechtheidsrelatie is:
1. Een speciale emotionele band die
o een duurzaam (over langere tijd), exclusief (uniek) karakter heeft.
-Dit is wel zo bij je ouders. Vaak wissel je elk jaar van leerkracht en heeft deze veel
kinderen in de klas. Is dus niet duurzaam en/ of exclusief.
o niet per definitie wederkerig is.
-Het kind zoekt steun en veiligheid bij de ouders. Niet beide kanten op.
o een belangrijke context biedt voor het (leren) reguleren van emoties.
-Dit kan bij een leerkracht ook het geval zijn.
2. Gehechtheidsband is meer dan een affectieve band (zoals hierboven beschreven)
→ onderscheidend kenmerk: het zoeken van veiligheid bij de partner.
→ In een romantische relatie is dit minder zo. Daar zoek je tot op zekere hoogte veiligheid bij
elkaar. In een gehechtheidsrelatie zoeken kinderen eenzijdig veiligheid bij de ouders.
Relatie met professionele opvoeders is
• niet langdurig, meestal hooguit een paar jaar.
• niet exclusief, professionele opvoeders hebben vaak te maken met een grote groep
kinderen.
MAAR TOCH gelijkenissen t.a.v. gehechtheidsrelaties:
-bv. vergelijkbare reacties bij stress
→ veilige haven: dat je nabijheid kunt zoeken bij het gehechtheidsfiguur ten tijden
van stress (een eng iemand loopt langs, vallen of ziek zijn). Dit zorgt voor troost.
→ Veilige basis: op het moment dat de gehechtheidsfiguur aanwezig is ben jij veilig
genoeg om de omgeving te kunnen exploreren.
Dit kan je bijvoorbeeld zien op verjaardagen:
doordat de moeder in de kamer is durft een kind op zichzelf of met andere kinderen te
spelen. Als de moeder naar het toilet gaat levert dit stress op bij het kind.
Professionele opvoeders kunnen de rol van vervangende of secundair gehechtheidsfiguur op zich
nemen, vaak bijvoorbeeld bij:
• Jonge kinderen (kinderopvang, kleuters)
• Kinderen uit risicogroepen
• kinderen met problemen met zelfregulatie
• kinderen in overgangssituaties (verhuizen)
• kinderen die lijden onder (langdurige) stress in het gezin
• kinderen die mishandeld/misbruikt worden
• kinderen in jeugdzorg (die gescheiden zijn van eigen ouders)
, Emotionele veiligheid
• …is een noodzakelijke voorwaarde om te kunnen functioneren. Op het moment dat je te gestrest
bent neemt dit heel je denken in beslag. Denk aan een konijn die koplampen ziet en bevriest. Zo kan
emotionele veiligheid ook werken bij kinderen. Als je veiligheid wordt bedreigd, en je heel veel stress
hebt, kan je niet meer goed leren en/of je ontwikkelen.
• Maar deze emotionele (on)veiligheid kan zich ook anders uiten: passiviteit, agressie, drugsgebruik
etc.
• Als het zelf niet lukt om zelf die veiligheid te bereiken, zoals bij jonge kinderen. Heb je zo’n
hechtingsfiguur nodig. Zeker als je lange tijd in een onveilige situatie zit.
Mentale representaties
• Is een belangrijk onderdeel van de gehechtheidstheorie:
Zijn interne werkmodellen/ geïnternaliseerd beeld van de relatie. Gaat om gevoelens, gedachten,
verwachtingen over jezelf, de relatiepartner (ouders/ leerkracht/ pedagogisch medewerker) en de
onderlinge relatie (tussen jullie twee). Dit is vaak onbewust.
• Zijn deels gebaseerd op vroegere ervaringen met relaties/ interacties met ouders. Als je hebt
geleerd dat jouw ouders je slecht behandelen/ mishandelen heeft dit grote gevolgen voor (jouw
gedrag binnen) relaties later.
• Deze mentale representaties kunnen (deels) gecorrigeerd worden
• Zo kan een goede relatie met een leerkracht (deels) compenseren voor een onveilige
hechting aan jouw ouders.
Schoolcontext
Invloed van de gehechtheidstheorie op het onderwijs/ de leerkracht- leerling relaties:
• Veilige haven en veilige basis functie van leerkracht bovenop alleen een didactische rol (aanleren
van vaardigheden en kennis bij leerlingen)
• Er is meer aandacht/ focus op affectieve kwaliteit van dyadische LK-Llrelaties
• Multidimensioneel perspectief: er wordt onderscheidt gemaakt tussen verschillende
vormen van affectieve relaties en dimensies (de emotionele band).
• De gehechtheidstheorie geeft een verklaring voor het belang van LK-LL relaties voor schools
functioneren. Met name door veiligheid (veilige- haven en basis).
• Compenserende rol van leerkracht wanneer de relatie met de eigen ouders niet goed is.
• Gehechtheidstheorie kan een basis zijn voor interventie tussen leerkrachten en leerlingen.
• reflectie op mentale representaties & opdoen van positieve ervaringen
Relaties met oudere leerlingen
• Voor oudere leerlingen is met name de veilige basis (beschikbaarheid) van de leerkracht van
belang om de omgeving te kunnen exploreren. Als ze zich onveilig en gestrest voelen kunnen ze dit
vaak zelf oplossen of in relaties met vrienden, naarmate ze ouder worden.
• En meer algemeen: door de gehechtheidstheorie is het belang van de affectieve/ emotionele
kwaliteit van de relatie tussen de oudere leerlingen en de leerkracht groter geworden.
3 dimensies relatiekwaliteit
1. Nabijheid = warmte, open communicatie, vertrouwen → Hoe meer nabijheid, hoe beter je het
doet op school
2. Conflict = boosheid, negativiteit, onvoorspelbaarheid → Hoe minder conflict, hoe beter
3. Afhankelijkheid = sterke reactie op scheiding, leeftijd inadequaat
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper RTDZ. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
