Biologie samenvatting Biologie voor jou hoofdstuk 8 Waarneming en gedrag. Biologie voor jou VWO 5A.
Een duidelijke samenvatting vol afbeeldingen om de stof te verduidelijken.
Biologie - Hoofdstuk 8 - Waarneming en gedrag (5V)
Hoofdstuk 8 Waarneming en gedrag
Paragraaf 8.1 Het zintuigstelsel
Zintuigen zijn gevoelige meetinstrumenten die energie en stoffen in het interne en externe milieu
kunnen waarnemen
- vb. Temperatuur, druk, licht, concentraties opgeloste stoffen
Via impulsen gaat deze informatie naar de hersenen
Zintuigenstelsel betstaat uit verschillende zintuigen
- gehoorzintuig / gezichtszintuig ontvangen prikkels uit het externe milieu (externe prikkels)
- Osmoreceptoren en pH-receptoren ontvangen prikkels uit het interne milieu (interne prikkels)
worden gebruikt bij homeostatische regelmechanismen
Osmoreceptoren in hypothalamus bepalen osmotische waarde van bloedplasma
- beïnvloeden daarmee de urineproductie
Er zijn ook zintuigen die verandering van de spanning van een spier of stand van lichaam registreren.
- proprioceptoren
vb. spierspoeltjes in spieren, peesspoeltjes en de evenwichtszintuigen in de oren
Via impulsen en neuronen (conductoren) wordt de informatie van zintuigen doorgegeven aan
centrale zenuwstelsel
Dieren en mensen reageren voortdurend op prikkels met acties van effectoren
zoals spieren en klieren
Je kunt verschillende groepen receptoren onderscheiden
- afhankelijk van het type prikkel waar zintuigcellen op reageren:
Mechanische receptoren
- reageren op uiteenlopende vormen van mechanische energie
zoals aanraking, druk, beweging en geluid
- Ontstaat een impuls in een mechanische receptor wanneer celmembraan buigt of uitrekt
Gehoorreceptoren + evenwichtsreceptoren
- mechanische receptoren met zeer fijne haartjes
als de vloeistof waarin zij zich bevinden beweegt, buigen de haartjes/celmembraan
er ontstaat een impuls
Tastreceptoren + drukreceptoren
- mechanische receptoren waarin een impuls ontstaat als het celmembraan wordt vervormd
door lichte aanraking of druk
Tastreceptoren: liggen vlak onder de opperhuid
Drukreceptoren: liggen dieper in de huid
Chemische receptoren
1
,Biologie - Hoofdstuk 8 - Waarneming en gedrag (5V)
- kunnen bepaalde moleculen uit de omgeving binden.
Smaakreceptoren
- binden opgeloste moleculen
Reukreceptoren
- binden moleculen uit de lucht
hierdoor ontstaat een impuls in deze zintuigcel
Temperatuurreceptoren
- liggen in de huid en reageren op warm en kou
wanneer temperatuur in receptor erg boven of onder de normwaarde komt ontstaat een impuls
Pijnreceptoren
- binden zich in het hele lichaam
- zijn het uiteinde van bepaalde neuronen
ontstaat een impuls bij: extreme druk, extreme temperatuur of door stoffen die vrijkomen bij
beschadiging of ontsteking van weefsel.
Lichtreceptoren (fotoreceptoren)
- zintuigcellen waarin een impuls ontstaat door zichtbaar licht.
Ontstaan van impulsen in zintuigcellen
Zintuigcellen zijn gespecialiseerde neuronen of uitlopers van neuronen
- er ontstaat een impuls als een prikkel sterker is dan de drempelwaarde (prikkeldrempel)
Elk type zintuigcel heeft voor elk soort prikkel een bepaalde prikkeldrempel
- prikkeldrempel van lichtreceptoren voor lichtprikkels is erg laag
licht is dan de adequate prikkel voor lichtreceptoren
Prikkeldrempel van deze zintuigcellen is voor andere niet-adequate prikkels veel hoger
- vb. als je op je ogen drukt ontstaat geen impuls
als je een harde klap op je oog krijgt ontstaan wel impulsen (sterretjes)
Naarmate prikkelsterker is, is de impulsfrequentie in aangesloten sensorische neuron hoger
- wanneer prikkel enige tijd aanhoud, neemt prikkeldrempel toe en neemt impulsfrequentie af
(hierdoor voel je de druk van je eigen kleding niet)
Aanpassing van gevoeligheid van zintuigen heet adaptatie (gewenning)
- adaptatie voorkomt dat het centrale zenuwstelsel overbelast raakt met onbelangrijke informatie
maar wel voldoende informatie
Paragraaf 8.2 Het oog (binas 87C)
Licht dat in het oog binnenkomt, komt terecht bij de fotoreceptoren achterin je oog
→ op het netvlies
Als overal de breking van de lichtstralen goed gaat, levert het een scherp, verkleind en omgekeerd
beeld op in je netvlies van datgene waar je naar kijkt
- de grootste lichtbreking ontstaat bij het hoornvlies
2
, Biologie - Hoofdstuk 8 - Waarneming en gedrag (5V)
→ een laagje doorzichtige, levende cellen aan de voorkant van je oog
→ op het grensvlak van lucht en hoornvlies
→ buigen lichtstralen door het verschil in dichtheid naar elkaar toe (convergeren)
( van waterige cellen en lucht naar elkaar toe )
De breking is extra groot doordat het hoornvlies gebogen is
- de bolle ooglens
→ vlak achter je pupil, convergeert het licht nog verder
Het kamervocht
- in de voorste oogkamer, tussen hoornvlies en lens
→ breekt ook licht maar minder dan hoornvlies en lens
Glasachtige lichaam
- een geleiachtige stof tussen les en netvlies
→ breekt ook licht maar minder dan hoornvlies en lens
Uiteindelijk maken je hersenen van het omgekeerde beeld op je netvlies weer een rechtopstaand
beeld
→ het netvlies ligt aan de achterzijde van het oog voor het vaatvlies
→ het harde oogvlies vormt de buitenkant
donker en licht
Veel licht → kringspier trekt samen, lengtespieren ontspannen → pupil wordt kleiner
Weinig licht → lengtespier trekt samen, kringspieren ontspannen → pupil wordt groter
Veel licht → pigmentcellen (Binas 87C) verspreiden pigmentkorrels in hun uitlopers (duurt even)
→ het pigment vangt veel licht op
→ bescherming tegen fel licht
Scherp zien
Scherp zien doe je met het centrale deel van je netvlies
→ de gele vlek
→ ligt recht achter de pupil op de optische as
Gele vlek
- liggen allen receptorcellen van het type kegeltje
→ dichtheid 150 000 perm m2
→ elk kegeltje heeft een eigen afvoerende sensorische zenuwcel
→ maakt scherpe beelden mogelijk
rand van het netvlies
- aantal kegeltjes neemt af tot 2500 per mm 2
- liggen vooral staafjes
→ zijn in groepen geschakeld op afvoerende sensorische zenuwcel
→ geen scherpe beelden
Zes oogspieren, verbonden met het harde oogvlies
→ richten de optische as voortdurend op de plek die je wilt zien
→ maar 2 graden van je beeldveld scherp zien
→ om het lekkerste snoepje uit te kiezen scan je het beeld met de gele vlek
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Lastminuteleren. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
